Hoorcollege 1

Zeven criteria voor abnormaal gedrag:

1. Persoonlijk lijden
2. De (dis)functionaliteit van het gedrag
3. Irrationeel en onbegrijpelijk gedrag
4. Onvoorspelbaarheid en controleverlies
5. Opvallend en onconventioneel gedrag → gedrag vol tattoo’s
6. Gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweegbrengt
7. Het overtreden van morele normen

Abnormaal gedrag is niet direct een stoornis.

Psychische stoornis:

1. Los van de symptomen
2. Ook persoonlijk lijden
3. Beperkingen in het functioneren (beroepsmatig / sociaal)

Wanneer is het geen stoornis:

• Te verwachten en cultureel aanvaardbare reacties (as opeten)
• Gedrag dat voortvloeit uit het behoren tot een politieke religieuze of seksuele minderheid
• Niet voortkomend uit persoonlijk conflict tussen individu en maatschappij → controversiële kunst.

Drie modellen in het boek over wat normaal en wat abnormaal gedrag is.

1. Statistisch model
2. Medisch of ziektemodel
3. Leer of onderwijsmodel

Statistisch model

• Normaalverdeling van intelligentie. Dit is een manier om te kijken wat normafwijkend is.
• Nadeel: De grens is arbitrair.
• In een statistisch model wordt niet gespecificeerd hoe ongewoon gedrag moet zijn. Symptomen zijn niet altijd normaal verdeeld.
• Het is niet duidelijk bij welke score sprake is van individueel lijden. → heeft iemand last van een IQ van 120?

Medisch of ziektemodel

• Diagnose als je de oorzaak hebt kunnen achterhalen.
• Opsporen oorzaken: somatogeen of psychogeen
• Abnormaliteit/ziekte → diagnose → therapie gekozen → genezing patiënt
• Relatie patiënt en therapeut heel belangrijk bij effect genezing.

Kritiek:

1. 1. Rol cliënt is passief en die van de therapeut staat centraal
2. 2. Bij veel psychische stoornissen geen onderliggend mechanisme aangetoond. Kun je spreken van ziekte dan?
3. 3. Stigmatisering: Shit ik ben ziek?

Leer of onderwijsmodel

• Persoonlijk probleem van de leerling. Niet cliënt en therapeut noem je.
• Je spreekt niet over ziekte, maar over een persoonlijk probleem.
• Er wordt niet gesproken van een diagnose, maar van een leerdoel.
• Wat geleerd moet worden wordt besproken als ‘vaardigheidstekorten’.
• Therapie = uitvoering onderzoeksprogramma.

Demarcatie- of afgrenzingscriterium.

Modellen in de praktijk

• Je spreekt niet van ziekte als iemand nog verantwoordelijk of aanspreekbaar kan zijn over zijn of haar gedrag.
• Geen van die drie modellen geeft een goede grens over wat ziek is.
• Angst kan je wel goed verdelen met een normaalverdeling
• Medisch model kan je goed aantonen met een biologische oorzaak
• Onderwijsmodel is goed te gebruiken bij omgeving: verkeerd aangeleerd.

Neurobiologische benadering

• Focus op de rol van genen en neurobiologische processen in de hersenen. Uit de hoek van neurotransmitters en afwijkingen in hersengebieden bij psychopathologisch gedrag.

Klinisch-genetisch perspectief

• Veel eigenschappen zijn erfbaar. 
• Familiestudies: ingewikkeld, want families delen ook altijd omgevingsfactoren. Dus zijn het dan wel alleen de genen?

Tweelingstudies: 

• Concordantie (correlatie) → mate waarin eigenschappen bij 2 familieleden voorkomen.
• Concordantiecoëfficiënt: tussen 0-1 → hoe dichter bij 1, hoe meer het kenmerk wordt verklaard door genen.

Adoptiestudies:

• Kinderen die niet opgroeien bij hun biologische ouders. Dat ze opeens een stoornis hebben, omdat hun biologische ouders die hebben.
• Als je een genetische bijdrage hebt, dan ligt de concordantiecoëfficiënt bij eeneiige tweelingen veel

Hoorcollege 3

Classificatie

• DSM-5 is een belangrijke classificatie manier. De ICD is ook een classificatie die gebruikt wordt.
• Classificeren is het ordenen van psychopathologische symptomen in klassen (afzonderlijke verschijnselen, zoals slaapproblemen, concentratieproblemen, angstgevoelens, lusteloosheid.
• Arts zoekt naar oorzaken en dan wordt er een behandeling gekozen.
• Moeten alle stoornissen die we nu hebben echt allemaal anders behandeld worden?
• Classificatie is het stellen van een diagnose. De uitkomst van een diagnostisch proces.
• Bij de psychische stoornissen noemen we die niet een naam, omdat we een oorzaak kunnen aanwijzen.
• Complexe interactie tussen psychologische, sociale en biologische factoren.
• Kunnen we het wel echt over een diagnose hebben?

Paradox:

• Agressiestoornis: staan eisen in die het kind moet doen. Maar waarom dit kind dat doet, staat niet in de DSM-5. Ik ben druk, omdat ik ADHD heb. Dan zeg je ik ben druk omdat ik druk ben.
• Dat is een cirkelredenatie, dat klopt niet.

Een classificatie is handig, voor de communicatie. De diagnose zegt niets over de ontstaansgeschiedenis van de stoornis of aangrijpingspunten voor de behandeling. Maar dat willen we juist weten voor de behandeling. Classificatie en diagnose wordt vaak door elkaar gehaald. Een samenvatting van kenmerken en symptomen. Dat is het. Dus dat is eigenlijk gewoon een classificatie. Het geven van een goed advies is het doel, een goede behandeling. Niet een diagnose geven.

Diagnose:

• Diagnose stellen is veel meer dan zeggen: je hebt een depressie. Veel meer stappen en een veel grotere uitkomsten dan een DSM-output.
• Dagelijkse indicatiediagnostiek:
• We proberen oplossingen te bedenken voor wat mensen zouden moeten doen als er iets met ze aan de hand is.

Biases die ons oordeel vertekenen: 

• Halo/Horn effect
• Fundamentele attributiefout
• Availability bias
• Confirmation bias & Confirmatory Teststrategie

1. Als ik werk bij een ADHD kliniek werk en ik kom daar veel mee in aanraking. Dan als iemand zich weer aanmeldt denk ik door de availability bias vaak dat het kind ADHD heeft.
2. Fundamentele attributiefout: negatief gedrag van anderen wijs je vaak aan persoonseigenschappen toe.
3. Confirmatory teststrategie: je kiest een test die eigenlijk al aansluit op wat jij denkt dat het is.

Overconfidence:

• Als je heel veel ervaring hebt. Raak je te zeker van je oordeel en twijfel je niet meer over jezelf.
• Te veel op je instinct vertrouwen (en minder data-driven) denken.

Eisen van een goede psychotherapeut

• Je moet ook blijven leren, want DSM-5 verandert continu.
• In de praktijk heb je niet zo veel tijd. Je hebt maar 1 afspraak waarin je je test kan afnemen.
• Je moet recht doen aan de situatie van de cliënt tegenover je.
• Geen tests afnemen die eigenlijk een beetje overbodig zijn.
• Diagnostische strategie is het proces om tot een objectieve diagnose te komen.

Regulatieve cyclus is hoe kom je tot de oplossing van een probleem. Samen met de Empirische cyclus vormden die de diagnostische cyclus.

Regulatieve cyclus:

• Praktijkgerichte onderzoeksmehtode
• Gericht op nemen van beslissingen
• Situatiespecifiek
• Deze is zichtbaar in indicatiefase van de DC (diagnostische cyclus)
• De

Hoorcollege 5

Verslaving

• Bij een verslaving is het gedrag flink uit de hand gelopen en zijn er negatieve gevolgen: relatie is uitgegaan, persoon is ontslagen.
• Ondanks deze grote gevolgen, ga je toch door met drugs- of alcoholgebruik.
• Je zou denken dat door operante conditionering modellen dat mensen wel stoppen bij zoveel negatieve gevolgen.
•  
• Korte termijn zijn beloningen
• Lange termijn zijn de nadelen.

Twee soorten verslavingen.

• Aan middel gebonden en niet middel gebonden verslavingen.
• Dempende middelen en stimulerende middelen.
• Ook heb je niet aan middel gebonden verslaving: gokken
• Gebruik van middelen kan levensfase specifiek zijn. Dat is vaak situatiegebonden.

Effect:

• De mate van negatief effect op het leven is enigszins matig.
• Als sociale contacten eronder lijden dan is het wel een diagnose. Bij forse effecten.

DSM 5: 1 diagnose met 11 criteria

• Controle verlies
• Sociale beperkingen agv de verslaving
• Risicovol gebruik
• Farmacologische symptomen (tolerantie valt hieronder). Je hebt steeds meer nodig van het middel voor hetzelfde effect.

Veel comorbiditeit bij verslavingen bij andere verslavingen.

• Maar ook met angst.
• Gedrag neemt toe als het gevolgd wordt door iets positiefs en neemt af bij negatieve effecten.
• Drugs is oppeppend. Drugs kan ook negatief zijn als het gevoel weggaat.
• Het wegvallen van iets negatiefs kan iets positiefs zijn: dat zie je bij angst. Angst is constant naar, alcohol kan dat weghalen op de korte termijn.
• Korte termijn is fijn, maar op de lange termijn is het heel onhandig. Leidt tot meer angst en meer negatieve emoties, veel alcohol en drugsgebruik. Zo krijg je een vicieuze cirkel.

Je kan het dus goed begrijpen uit operante leerprincipes.

• Rationeel beslismodel:
• Waarom gebruik je?
• Voor- en nadelen, verwachtingen en motieven van alcohol of drugs.
• Reden dat veel mensen drinken is misschien dat de nadelen niet groot genoeg zijn.
• Maar bij harddrugs, daar lukt het de mensen niet om te stoppen. Zij zien zelf ook wel dat de nadelen groter zijn dan de voordelen, maar het gedrag veranderen lukt niet. Dus het rationele beslismodel klopt niet helemaal met de werkelijkheid.

Welk model zou dan wel goed passen?

• Recentere modellen doen aan een combinatie van rationele (gecontroleerd) en irrationele (automatische) processen.
• Automatische processen zijn sterk: NEEM!
• Gecontroleerde processen: STOP!

Duaal procesmodel is universeel voor verslaving, dus niet alleen alcohol.

Drie automatische processen:

• Aandachtsbias. Selectieve basis om naar alcoholgerelateerde stimuli te kijken
• Interpretatie bias: je bent met vrienden aan het bowlen. Je hoort een vriend zeggen ‘wie doet mee met nog een rondje’. Denk je meteen aan drank, of denk je aan nog een rondje op de bowlingbaan. Zo’n ambigue vraag wordt door een alcoholverslaafde eerder opgevat als alcohol.
• Action tendency bias. De toenaderingsbias. Mensen die veel drinken, zijn sneller geneigd alcohol naar zich toe te trekken dan van zich af te duwen.
• Dit zijn hele snelle processen ‘’goh waar zal ik eens naar kijken, naar het middel of naar iets anders?’’

Die processen kunnen gewijzigd worden

• Dat kan door controleprocessen. De

Hoorcollege 7

Somatisch symptoomstoornis 

Iedereen heeft wel eens somatische klachten Geen oorzaak? Dan somatische symtoom klachten.

Meest voorkomende symptomen:

• Pijn
• Vermoeidheid

Pijn is niet puur objectief. Bas bouwvakker had pin in zijn hoofd, maar voelde niks.

• Somatisch-symptoom stoornis
• Conversiestoornis
• Nagebootste stoornis
  • Zelf 
  • Bij een ander
  • Ziekteangst stoornis
  • Psychische factoren die somatische aandoeningen beïnvloeden

Symptomen somatisch symptoom stoornis. Disproportioneel gedachten en zorgen over de klachten

Behandeling:

• CGT
• Acceptance & Commitment therapie

Interpretatiebias is het anders interpreteren. Aandachtsbias: meteen aandacht als je wakker wordt naar de darmen en dan denk je ‘kanker’. Je kan jezelf pijn aanleren. Je kan pijn niet meten, dus dat is gek.

Ziekteangst:

• Preoccupatie met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte
• Geen ernstige lichamelijke klachten aanwezig, of wel risico op maar zorgen zijn disproportioneel
• Hoge angst over gezondheid
• Excessief gezondheidsgerelateerd gedrag of vermijding
• Minstens 6 maanden aanwezig

Hier zijn wel wat klachten aanwezig en wisselen over de tijd. Hier zijn de mensen bang om ziek te worden en doen ze handelingen om dat te voorkomen.

Ziekteangst:

• Geruststelling zoeken door veel informatie op te zoeken
• Veel controlehandelingen: hartslag checken enzo
• Vermijding: zo min mogelijk bewegen en maar niet ziek proberen te worden.

Behandeling: CGT

Behandeling is hetzelfde als OCS.

Conversiestoornis

• Een of meer veranderingen in motoriek en/of sensibiliteit
• Uit klinisch onderzoek blijkt dat symptomen incompatibel met bekende somatische (neurologische) aandoeningen
• Symptoom of deficientie kan niet worden verklaard door andere stoornis
• Symptoom veroorzaakt significante lijdensdruk of beperkingen in functioneren

Functioneel iets aan de hand, maar motoriek of sensibiliteit is het mis. Binnen 5% prevalentie wordt 5-10% toch een somatische oorzaak gevonden. Lichamelijke klachten zonder dat er lichamelijke oorzaken zijn. Je krijgt een dwarslaesie, maar geen beschadigingen in het ruggenmerg. We weten nog steeds niet veel over deze stoornis.

Conversie stoornis klinkt als histerie.

• Je ziet afwijkingen in de hersenen. Ze zijn wel heel heterogeen, want iedereen heeft andere uitvalsverschijnselen.
• We weten niet of het oorzaak gevolg is, want ze zijn niet gemeten voor de stoornis.

Behandeling:

• Fysiotherapie
• Trauma-behandeling
• Hypnotherapie
• Psycho-dynamische therapie

Je behandelt eerst echt op het lichaam. Geen stress bij beweging laten voelen.

Traumabehandeling. Als dat niet werkt, dan hypnotherapie. Aanraden: doe alles

Nagebootste stoornis

• Het voorwenden van klachten, aantoonbaar sprake van misleiding
• De betrokkene presenteert zich tegenover anderen als ziek

Mensen doen alsof ze heel erg ziek zijn, maar ze hebben ook somatische klachten. Dit doen ze bij zichzelf of bij een ander. Ze houden of van alle aandacht, behoefte aan macht. Of intense zelfhaat, waardoor ze het uit wraak doen. 50% van de mensen werkt zelf in de zorg. Mensen laten een onwaarschijnlijk beeld zien, rare combinaties van symptomen en het is heel erg. Dan kan je al weten: Dit is een wonderlijk beeld.

Behandeling:

• Niet veroordelende, steunende confrontatie
  • Kan pas na goede vertrouwensrelatie therapeut
• CGT om patient te helpen de nagebootste stoornis op te geven
• Voorkomen van iatrogene schade

Hoorcollege 9

De term 'libido'

• Je hebt niet wel of geen hoog libido.
• Het is opwerkbaar fluide en multicausaal.
• Het is een emotie. Het kan spontaan voelen, maar het is een reactie op is. Je hebt altijd een trigger nodig om aan te gaan.

Lust vs liefde

• Lust is meestal de start van een relatie.
• Liefde gaat steeds meer toenemen, en de lust neemt af.
• Familiar contact is de-erotiserend.

Seks = coitus. Dominante heteroseksuele coitus script. We denken aan penetratie bij heteroseksuele relaties aan coitus.

Genitopelvienepijn-Penetratiestoornis (GPPPS):

• Persisterende of recidiverende moeilijkheden met een (of meer) van de volgende:
• Duidelijke vulvavaginale of onderbuikspijn tijdens de vaginale gemeenschap of pogingen tot penetratie
• Vaginale penetratie tijdens de gemeenschap
• Duidelijke angst of vrees voor vulvovaginale of onderbuikspijn in anticipatie op, tijdens of als gevolg van vaginale penetratie
• Duidelijke spanning in of aanspannen van de bekkenbodemspieren tijdens pogingen tot vaginale penetratie

Vaginisme is eigenlijk alleen het aanspannen van de bekkenbodemspieren. Er wordt gedacht aan een penetratiefobie.

Bekkenbodemspieren aanspannen

• Hoe hoger de spierspanning is, hoe minder goed de doorbloeding. Je hebt doorbloeding nodig om een erectie te krijgen.
• Problemen met plassen en poepen → hoe is het dan op seksueel gebied.
• Oppervlakkige dyspareunie komt meest voor. Als je naar binnen gaat met je penis.
• Diepe dyspareunie is als je diep in de vagina zit, dan doet het pijn. 

Elke vrouw kan gepenetreerd worden. Ook als

• Er problemen met huid vulva en vagina zijn
• Is er geen/onvoldoende ontspanning
• En ook al is er geen/onvoldoende opwinding

Gevolg is helaas dan pijn. Brandigere pijn na de seks, dan denk je de volgende keer weer oei het doet weer pijn. Opwinding daalt, spanning stijg, bekkenboden spieren spannen zich aan. Deze vicieuze cirkel moeten we doorbreken. Pijn is een signaal dat je moet stoppen.

Drie voorwaarden van gezonde seks:

• Huid vulva en vagina gezond vulvair en vaginaal epitheel- frictiebestendig
• Ontspanning: relaxatie bekkenbodemmusculatuur
• Opwinding: geil gevoel en lubricatie

Drie psycho-sociale voorwaarden van seks:

• Voelen
• Communiceren
• Afstemmen, instemmen en toestemmen (consensus)

In de baarmoeder zien mannen en vrouwen er ongeveer hetzelfde uit.

Opgewonden

• Dan groeit de penis naar buiten. Bij vrouwen zie je niet zo veel van.
• Het is belangrijk om opgewonden te zijn en blijven tijdens de coitus 
• Er gaat meer bloed heen en je wordt natter. De vagina wordt langer en aan de achterkant breder.
• Zwelweefsel van de plasbuis, dat is de G-spot.
• Drukpunten aan de zijkant is lekker, maar je moet dan wel opgewonden zijn

Gevaar:

• De kanarie in de kolenmijn. Als je geen erectie krijgt.
• In de penis zitten de kleinste bloedvaatjes, als daar het bloed niet goed stroomt, dan kan dit een eerste signaal zijn dat er een probleem is met de vaten.
• Dat is vooral bij de oudere mannen. Jongere mannen hebben vaker te maken met stress.
• Het valt altijd goed op te lossen. Altijd kan een man geslachtsgemeenschap hebben.
• Ook bij mannen: als de bekkenbodemspieren aanspannen dan kan

Hoorcollege 11

Persoonlijkheid wordt gedefinieerd als het geheel van gedragingen, gedachten en gevoelens dat een zekere mate van stabiliteit gedurende de levensloop vertoont en in verschillende situaties en episodes gelijk blijft.

Freud had het over intrapsychische domein

Basis-assumpties Psycho-analytische theorie:

• Seks en agressie
• Onbewuste motivatie
• Psychisch determinatie

Opbouw persoonlijkheid:

• Id: bewust
• Ego: sub- bewustzijn
• Superego: onbewust

Wat kunnen wij met deze theorie?

Zelfinzicht en persoonlijke groei: De intrapsychische benadering biedt individuen de mogelijkheid om zich bewust te worden van hun onbewuste processen, innerlijke conflicten en verdedigingsmechanismen. Dit kan leiden tot zelfinzicht en persoonlijke groei.

Kritiek op de Intrapsychische Benadering 

• Beperkte empirische basis: Een van de kritiekpunten is dat de intrapsychische benadering vaak gebaseerd is op klinische observaties en casestudies, wat leidt tot beperkte empirische ondersteuning.
• Onderschatting van sociale en contextuele invloeden: Deze benadering legt voornamelijk de nadruk op interne psychologische processen en kan de invloed van externe sociale en contextuele factoren op persoonlijkheid verminderen.

Deze analyse is dus niet goed wetenschappelijk onderbouwd en er wordt weinig rekening gehouden met culturele en contextfactoren.

Starterspakket:

• Dispositionele domeinen.
• Starterspakket van je ouders met genetica, er wordt dan gesproken van temperament.

Eysenck had het over de biologische factoren. Er zijn 3 persoonlijkheidstrekken die zorgen voor verschillen tussen mensen. Denk aan verschillen in corticale opwinding en verschillen in het zenuwstelsel.

• Psychoticisme
• Extraversie
• Neuroticisme

Kritiek:

• High order trekken: te simplistisch
• Houdt geen rekening met omgevingsinvloeden
• Houdt geen rekening met cultuur

Desondanks heeft zijn werk bijgedragen aan de ontwikkeling van het begrip van persoonlijkheid en heeft het de weg geëffend voor verdere onderzoeken en theorievorming.

Toen kwam Cattel. Hij had een andere taxonomie. Hij ging uit van een gelaagdheid van persoonlijkheid.

• Hij nam 16 factoren voor persoonlijkheid
• Dit valt nog steeds onder het biologisch/fysiologisch domein.
• Denk aan angst, extraversie, abstract denken en onafhankelijkheid
• De 16 persoonlijkheidsfactoren.
• Mensen kunnen heel angstig zijn, maar kunnen ook zoiets hebben zo van: ik ga erop af en de anderen vermijden. Dus dat is ook een kritiekpunt hierop.

Five factor model van Costa & McCrae

• Neuroticisme
• Extraversie
• Agreeableness
• Conscientiousness
• Openness

Bij het dispositionele model: het starterspakketje. Heb je al heel veel verschillende persoonlijkheidsmodellen en theorieën In dit domein is het heel erg gericht op gedachten. Vooral de cognitieve processen worden hier benadrukt.

Het concept van Learned helplessness door Seligman. Toestand waarin iemand altijd het gevoel heeft geen controle te hebben.

Dat is een gevolg van negatieve leerervaringen. Hier worden al meer omgevingsfactoren meegenomen. Gevolgen van negatieve ervaringen.

Piramide:

• Onderaan zie je het starterspakketje van je ouders.
• Dan: hoe gaat iemand om met zijn eigen uitdagingen. Dat is de coping.
• Bovenaan spreek je pas van symptomen, daar zitten de klachten maar ook de krachten.
• Van persoonlijkheid naar persoonlijkheidsstoornis.
• Bij de stoornis kijk je heel erg naar iets dat meetbaar is. Je wil het kunnen zien.

Classificatie is toepasbaar op alle individuen op de hele aardbol.

In hoeverre is cultuur bepalend voor iemands persoonlijkheid?

Persoonlijkheidsstoornissen