Spoorwegstaking (HR 30-05-1986, NJ 1986, 688)

Casus

In deze casus gaat het om spoorwegstakingen die door de bonden van het NS personeel zijn overgenomen. Vraag zou kunnen zijn of deze acties onrechtmatig waren. De eerste vraag is echter of er een beroep kan worden gedaan op artikel 6 lid 4 ESH.

Rechtsvraag

Behoort artikel 6 lid 4 ESH tot de in artikel 93 Grondwet bedoelde bepalingen en is deze bepaling derhalve een ieder verbindend?

Hoge Raad

In dit arrest plaatst de Hoge Raad een kanttekening bij het belang dat toekomt aan de bedoeling van de verdragsluitende staten bij het beslissen of aan een bepaling directe werking moet worden toegekend. Slechts in twee gevallen is deze bedoeling van belang.

1. De verdragspartijen zijn overeengekomen dat aan de bepaling geen een ieder verbindende kracht mag worden toegekend.

2. De verdragspartijen zijn overeengekomen dat de betrokken bepaling wel directe werking behoort te krijgen.

Volgens de Hoge Raad is, buiten deze gevallen, naar Nederlands recht enkel de inhoud van de bepaling zelf beslissend. Indien de inhoud van een bepaling van zodanige aard is dat deze zonder meer als objectief recht in de nationale rechtsorde kan worden toegepast, wordt aan deze bepaling, mits bekendgemaakt, directe werking verleend. Dit criterium is ook toegepast in het Harmonisatie-arrest. Artikel 6 lid 4 ESH is een ieder verbindend.

Vraag is of de uitspraak aan art. 6 ESH getoetst kan worden. Dit is enkel zo indien dit een verdragsartikel is wat een ieder kan verbinden zoals bedoeld in art. 93 Grondwet. Uit art. 6 ESH zelf en de bedoeling van partijen blijkt niet dat zij deze directe werking niet hebben gewild. Naar Nederlands recht gaat het enkel om de inhoud van het artikel bij het beantwoorden van de vraag omtrent directe werking.

Kan de bepaling (art. 6 ESH) zonder meer als objectief recht functioneren? Dit is het geval, en dus heeft art. 6 ESH directe werking.

Noot

Als een verdragsbepaling niet een ieder verbindend is, vormt deze geen onderdeel van het ‘recht’ zoals bedoeld in artikel 79 Wet RO. Derhalve zal bij cassatiemiddelen die zich keren tegen het feit dat een bepaling directe werking heeft, moeten worden aangevoerd dat er sprake is van een schending van artikel 93 Grondwet en niet van een schending van de verdragsbepaling.

Oefenvragen bij het eerstejaarsvak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat aan de UL

Vraag 1

Artikel 3, eerste lid van het IVRK luidt:

'Bij alle maatregelen betreffende kinderen, ongeacht of deze worden genomen door openbare of particuliere instellingen voor maatschappelijk welzijn of door rechterlijke instanties, bestuurlijke autoriteiten of wetgevende lichamen, vormen de belangen van het kind de eerste overweging.'

Uit het arrest Spoorwegstaking (HR 30 mei 1986, NJ 1986, 688) volgt dat deze bepaling slechts 'een ieder verbindend' in de zin van artikelen 93 en 94 Gw kan zijn, indien de opstellers van het betreffende verdrag dit hebben geoogd.

a. Correct

b. Niet correct

Vraag 2

Stel: de rechtbank Rotterdam wordt geconfronteerd met een zaak waarin een appellant een beroep doet op een artikel uit het Internationaal verdrag inzake economische sociale en culturele rechten van de Verenigde Naties. De rechtbank vraagt zich af of dit artikel als ‘een ieder verbindend’ in de zin van art. 93 en 94 Grondwet moet worden beschouwd. Aan welke van de onderstaande uitspraken zou de rechtbank hiervoor relevante criteria kunnen ontlenen?

a. HvJ EG 15 juli 1964, zaak 6/64 (Costa/Enel).

b. HR 14 april 1989, NJ 1989/469 (Harmonisatiewet).

c. HR 27 januari 1961, NJ 1963/248 (Prof. Van den Bergh).

d. HR 30 mei 1986, NJ 1986/688 (Spoorwegstaking).

Vraag 3

Voor de gevallen dat een internationaalrechtelijke bepaling rechtstreekse werking heeft, hanteert de Grondwet de term ‘een ieder verbindende bepaling’. Of een bepaling van verdragsrecht ‘een ieder verbindend’ is, wordt uiteindelijk uitgemaakt door een rechter. Heeft de rechter eenmaal vastgesteld dat het om een een ieder verbindende bepaling van internationaal recht gaat en constateert hij verder dat de toepassing van een nationaal wettelijk voorschrift daarmee onverenigbaar is, dan kan hij de betreffende verdragsbepaling buiten toepassing laten.

a. Dit is juist.

b. Dit is onjuist.

Vraag 4

José werkt full time bij een landelijke bank, waar ze vaak overuren moet werken. Wanneer ze kapot van de stress bij de huisarts aanklopt, blijkt dat het harde werken haar gezondheid heeft aangetast en ze een half jaar niet kan werken. José wil de overheid aansprakelijk stellen voor de schade die ze hierdoor lijdt en beroept zich daarbij op artikel 11, aanhef en lid 1, uit Deel II van het Europees Sociaal Handvest (ESH). Kan José zich voor de Nederlandse rechter met succes op dit artikel beroepen?

a. Nee, want alleen het Europese Hof voor de rechten van de Mens is bevoegd om het Europees Sociaal Handvest uit te leggen.

b. Nee, want artikel 11, aanhef en lid 1 van het Europees Sociaal Handvest is niet een ieder verbindend.

c. Ja, want Nederland heeft op grond van artikel 93 van de Grondwet een gematigd monistisch stelsel.

d. Ja, want artikel 120 van de Grondwet maakt het mogelijk om te toetsen aan internationale verdragen.

Vraag 5

Uit het Spoorwegstaking-arrest (HR 30 mei, 1986, NJ 1986, 688) blijkt dat:

a. Zowel sociale als klassieke grondrechten een ieder verbindend zijn.

b. Alleen de wetgever kan bepalen of een bepaling een ieder verbindend is, een rechter mag hier niet over oordelen.

c. Uit wat de verdragsluitende partijen beoogd hadden, blijkt of een bepaling een ieder verbindend is of niet.

d. Art. 6 lid 4 van het Europees Sociaal Handvest een ieder verbindend is, de inhoud van de bepaling kan namelijk als objectief recht toegepast worden binnen een nationale rechtsorde.

Antwoorden oefenvragen bij het eerstejaarsvak Beginselen van de Democratische Rechtsstaat aan de UL

1. B

2. D

3. B

4. B

5. D