Inequality matters: Classroom status hierarchy and adolescents’ bullying (2014a)

Er is lang vanuit gegaan dat de natuurlijke opkomst van de status van hiërarchieën in peer-groepen van adolescenten agressie in de toekomst voorkomt. Hier is echter geen of onvoldoende bewijs voor gevonden. Wel zijn er nieuwe onderzoeken opgekomen over de status van hiërarchieën in combinatie met pesten. Zijn er relaties tussen deze twee variabelen? De auteurs van dit artikel onderzoeken dit over een periode van zes maanden onder verschillende klassen op verschillende scholen. Hieruit bleek dat, wanneer men hogere status geeft aan hiërarchieën binnen de klas, er ook meer sprake was van pesten aan het einde van het schooljaar. Dus: meer hiërarchie voorspelde meer pesten later in het jaar. Andersom bleek niet zo dat pesten een voorspeller was voor hiërarchie in de toekomst. Deze resultaten laten het belang zien van een balans in macht in de klas, om zo pesten onder adolescenten te voorkomen.

Hiërarchieën worden vaak omschreven als iets natuurlijks, maar het effect op gedrag van het individu is groot. Als voordeel van de hiërarchie wordt bijvoorbeeld genoemd dat het organisatie binnen de groep bevorderd bijvoorbeeld tijdens groepswerk, omdat er dan sprake is van voorspelbaarheid en stabiele sociale relaties. Echter, anderen gaan uit van de tegenvisie, namelijk dat ongelijkheid in de klas leidt tot gewelddadig gedrag en slachtoffers. Pesten is namelijk een disbalans tussen de pester en het doelwit van de agressie. De pesters zijn vaak populair, terwijl de slachtoffers dat niet zijn. De hypothese van de onderzoekers is hierbij dat meer status van hiërarchieën is gelinkt aan meer pestgedrag op het voortgezet onderwijs. Beide perspectieven worden onderstaand beschreven.

1. Functionalist Perspective

De status van hiërarchieën wordt vaak verondersteld als promotie voor sociale orde en harmonie, omdat ze zouden leiden tot een betere organisatie van activiteiten omdat iedereen weet op welke plek hij of zij hoort in relatie tot de ander. Agressief gedrag is hierbij een gevolg van het vinden van de stabiliteit en balans van status. De onderzoeken hierover zijn echter niet eenduidig.

2. Balance of Power Perspective

Een ander perspectief gaat er echter vanuit dat hiërarchie zorgt voor meer conflicten en vijandig gedrag. Andere studies laten hierbij zien dat je het beste een gemiddelde status kan hebben, om zo het minst last te hebben van agressief gedrag, vandaar de balans.

Dit impliceert dat pesten minder aanwezig is in groepen waarin hiërarchie een kleine rol speelt en de adolescenten allen een gemiddelde status hebben, dan in groepen waarin adolescenten een lage of hoge status hebben. Er zijn dus voordelen van een gebalanceerde macht. Ook ongelijkheid leidt tot hiërarchie, maar meer in groepen met al hiërarchie dan in groepen met een gebalanceerde macht.

Individuele status is in het geval van het tweede perspectief niet van belang, in tegenstelling tot het eerste. Ongelijkheid in status impliceert dat alle voordelen geassocieerd met een hoge status, zoals aandacht van anderen, niet gelijk beschikbaar zijn voor iedereen. Dit leidt weer tot een soort competitie tussen individuelen. Pesten is, volgens de onderzoekers, vaak een strategie om status te behouden of te verkrijgen. Ook teveel macht kan leiden tot pesten, discriminatie en dergelijke. Ook agressie speelt een rol: agressieve kinderen zijn vaak populairder binnen de klas, omdat er dan sprake is van ongelijkheid.

Hiërarchieën zijn geen wenselijke kenmerken van adolescentgroepen. Uit het onderzoek blijkt dus dat pestgedrag op school niet alleen wordt beïnvloed door persoonlijke factoren, maar ook afhangt van de sociale context. Vooral gedragsregels binnen de klas spelen een rol, net als de hiërarchie. Dit onderzoek is daarom van groot belang voor school professionals, omdat zij de macht hebben om dit te beïnvloeden, ondanks dat dit een uitdagende taak is. Dit omdat hiërarchische relaties makkelijker te beïnvloeden zijn dan egalitaire. De onderzoekers suggereren dat de uitdaging voor gelijkheid in sociale relaties meer oplevert en sterker is. Hierom hopen ze door middel van dit onderzoek bewustzijn te creëren.

Differential effects of the KiVa antibullying program on popular and unpopular bullies (2014b)

Dit onderzoek heeft data gebruikt van het Finse KiVa programma, om de voorspelling dat de hoge populariteit van pesters het succes van anti-pest programma’s tegengaat te testen. Er zijn hiervoor 911 derde, vierde en vijfde klassers van Finse scholen (Amerikaans systeem) onderzocht. Ook werden er leerlingen van scholen onderzocht die het KiVa programma draaien. KiVa-deelname leidde na 1 jaar tot minder pestgevallen, als de pesters een lage en gemiddelde populariteit hadden. Er was echter geen significant voor de pesters met een hoge populariteit. Dit betekent dat populaire pesters minder goed reageren op anti-pest programma’s dan minder populaire pesters.

Onder pesten verstaan we een herhaling van intentioneel, agressief gedrag dat een misbruik van macht met zich meebrengt. Pesten brengt vaak langdurige gevolgen met zich mee, waardoor er verschillende programma’s zijn ontwikkeld om pesten te verminderen op scholen. Deze programma’s hebben echter een wisselende werking, omdat de pester vaak een grote sociale macht heeft onder hun leeftijdgenoten. Ook zijn ze vaak agressief. Anti-pest programma’s zijn vaak minder effectief voor populaire pesters dan voor minder populaire pesters omdat 1) populaire pesters vaak sociale beloningen oogsten voor hun gedrag, 2) een positie of macht in de peergroep zorgt voor pesten op verschillende manieren en 3) omstanders zijn sneller gemotiveerd om mee te pesten dan om ertegen in te grijpen als de klasgenoot erg populair is (positieve bekrachtiging). Dit onderzoek richt zich op de effecten van KiVA; of deze afhangt van de populariteit van een leerling.

Pesten brengt een status met zich mee

Het verkrijgen van sociale macht is de meest belangrijke factor om te gaan pesten. Aanvankelijk is pesten een opzettelijke keus om respect te verkrijgen, maar consequent pesten is om het respect en de reputatie te behouden. Pesten is dus een middel om populair en sociaal dominant te worden binnen de leeftijdsgroep, iets wat jonge adolescenten graag willen. Ook zorgt pesten voor een grotere populariteit binnen de groep. Pesters die een lagere mate van populariteit genieten stoppen sneller met pesten, omdat ze minder te verliezen hebben dan pesters met een hoge populariteit. Bovendien zorgt minder agressief worden ervoor dat ze aardiger gevonden worden, wat vaak ook een belangrijk aspect is voor kinderen.

Hogere populariteit en agressie

Er is bewijs voor een tweezijdig effect van populariteit en agressie. Agressie voorspelt populariteit in de toekomst en het bereiken van een hoge populariteit promoot agressie (om hun plekje in de top te behouden). Het hebben van een hoge populariteit zorgt er vaak voor dat individuele houdingen veranderen: men heeft geen oog voor het lijden van de ander en bekijkt alles  vanuit het eigen perspectief zonder die van de gepeste / ander te bedenken.

Een hoge populariteit maakt het ook makkelijker om roddels en sociale exclusie te verspreiden. Onderzoek toont aan dat men daadwerkelijker agressiever wordt des te groter de populariteit.

De omgevingsinvloed

Uit onderzoek blijkt dat wanneer klasgenoten of vrienden ingrijpen tijdens het pesten, het aantal pestmomenten sterk verminderd is. Als klasgenoten echter niet ingrijpen en het pestgedrag zelfs bekrachtigen, dan stijgt de kans dat een angstig en vermeden kind gepest zal worden. Beide situaties zullen de populariteit van de pester beïnvloeden.

Het zal je niet verbazen als blijkt dat klasgenoten niet zo vaak ingrijpen. Dit omdat adolescenten er graag bij willen horen en bevriend willen zijn met populaire klasgenoten. Het verdedigen van iemand die gepest wordt is daarmee risicovol gedrag, want wie weet ben jij de volgende die gepest wordt of die zijn of haar status verliest. Aan de andere kant kan ook het verdedigen van een leeftijdsgenoot populariteit vergroten. Hierom kunnen pesters niet goed aangepakt worden door middel van anti-pest programma’s, niet alleen omdat hun negatie gedrag zorgt voor een bevrediging in de nood om aandacht, maar ook omdat hun leeftijdsgenoten niet snel een tegenactie in zullen zetten.

KiVa

Dit programma bestaat uit universal actions, dit houdt in dat alle leerlingen worden aangesproken in lessen over pesten. Dit bestaat uit opdrachten, discussies en veel lessen. Het programma bestaat ook uit indicated actions. Dit zijn lessen gericht op de pester en het slachtoffer als het docententeam erachter komt dat er sprake is van pesten. Dit is een serie over discussies met de pesters en het slachtoffer om het pesten direct te stoppen. Het programma is effectief bevonden.

Conclusies

De resultaten komen overeen met de hypothesen, namelijk dat een blootstelling van 9 maanden aan het KiVa programma leidt tot een vermindering in pestgedrag voor pesters met een gemiddeld tot lage populariteitsstatus, maar niet voor pesters met een hoge populariteit. Het programma is dus minder effectief voor pesters met een grote populariteit.

Uit dit onderzoek blijkt dus dat het goed is om je te richten op de gehele groep in plaats van alleen op de pesters of de slachtoffers. De vraag die rest is: Hoe kunnen we pesters met een hoge populariteit aanpakken? Er zijn verschillende mogelijkheden.

1. Hen pro-sociaal gedrag aanleren, om hen zo status te leren verwerven (in plaats van negatief gedrag).

2. Pesten minder belonen door het promoten van gelijke relaties op groepsniveau. Hierbij wordt dus niet meer gekeken naar een hoge of lage populariteit, maar naar een nieuwe hiërarchie, namelijk gelijk. Volgens slachtoffers helpt dit en is het een efficiënte manier om pesten te stoppen.