Discussievragen

Vraag 1

In hoeverre kunnen de fundamentele vrijheden van de interne markt worden ingeroepen tegenover particulieren?

Vraag 2

Wat is het verschil tussen de discriminatie-benadering en de belemmeringen-benadering in de context van artikel 49 en artikel 56 VWEU?

Vraag 3

Het arrest Cowan is een voorbeeld van EU-burgerschap avant la lettre. Leg uit.

Vraag 4

Wat wordt bedoeld met de assimilatie van de fundamentele vrijheden van de interne markt? In hoeverre gaat deze theorie op?

Casus

Sinds vijf jaar lijdt de Engelse Catharina Johnson aan een ernstige vorm van oorsuizen. Door het oorsuizen heeft Catharina haar baan als secretaresse bij een advocatenkantoor in Londen moeten opzeggen. De laatste jaren komt zij nauwelijks meer buiten en ligt zij een groot gedeelte van de dag op bed. Jarenlang is er door haar artsen een groot aantal behandelingen en medicijnen geprobeerd. Echter, alle behandeld artsen zijn nu tot de conclusie gekomen dat zij haar niets meer te bieden hebben. Hoewel Catharina haar man Mark eigenlijk niet kan missen, heeft zij besloten dat zij uit het leven wil stappen. Een belangrijke voorwaarde voor haar is wel dat dit op een waardige manier gebeurt.

Euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn in Engeland verboden en dus bekijkt zij de mogelijkheden in andere lidstaten. Medio 2017 leest zij dat in Nederland euthanasie is toegepast bij een patiënte met een gelijksoortig ernstig oorsuizen. Dit gebeurde in de Levenseindekliniek in Den Haag. Catharina neemt contact op met de Levenseindekliniek en in 2014 heeft zij meerdere online en telefonische consulten met artsen van de Levenseindekliniek. De artsen komen tot de stellige overtuiging dat Catharina voldoet aan de voorwaarden voor euthanasie, aangezien haar lijden ondraaglijk is en er geen uitzicht op verbetering is. Begin 2017 nodigt de kliniek Catharina uit om een aantal weken naar Den Haag te komen om een aantal vervolggesprekken te voeren. Deze gesprekken zouden dan uiteindelijk kunnen leiden tot euthanasie. Catharina zou zelf de kosten van de behandeling moeten betalen.

Zij wil heel graag naar Den Haag afreizen, maar met haar oorsuizen is zij niet in staat om zelfstandig te reizen. Dit betekent dat haar man Mark met haar mee zou moeten reizen als begeleider. Hiermee zou hij echter wel hulp bij zelfdoding bieden en dat is in Engeland strafbaar. Bij thuiskomst in Londen zou Mark mogelijk door de Engelse Director of Public Prosecutions (DPP) vervolgd kunnen worden. Catharina vindt dit een onacceptabele situatie en wil bij de rechter afdwingen dat haar man niet vervolgd zou kunnen worden. Catharina spant voor de Engelse bestuursrechter een procedure aan tegen de DPP. Ze claimt dat de mogelijkheid van vervolging van Mark een schending betekent van haar rechten onder het internemarktrecht. De DPP stelt dat het internemarktrecht niet van toepassing is, omdat hulp bij zelfdoding in Engeland bij wet verboden is. Mocht het internemarktrecht wel van toepassing zijn, dan zou de rechtbank een zeer marginale evenredigheidstoets moeten toepassen.

Is hier sprake van een schending van het internemarktrecht?

Casusvragen

Vraag 1

Is er een fundamentele vrijheid in het geding?

Vraag 2

Verdrag of secundaire wetgeving?

Vraag 3

Grensoverschrijdend effect?

Vraag 4

Rechtstreekse werking?

Vraag 5

Is hier sprake van een beperking?

Vraag 6

Werkt de belemmering beperkend?

Vraag 7

Is er een rechtvaardiging voor deze beperking?

Antwoordindicatie discussievragen

Vraag 1

Wanneer kan je überhaupt iets inroepen? Als je rechtstreeks werking hebt. Het moet dan voldoende duidelijk geformuleerd en onvoorwaardelijk zijn. Als een bepaling rechten en plichten toekent en die duidelijk zijn omschreven dan heeft dat rechtstreekse werking, die kan je dus afdwingen van de overheid.

Walrave en Koch: gaat over werknemers en diensten. Hof: het verbod op discriminatie van nationaliteit geldt niet alleen voor het optreden van openbaar gezag, maar strekt zich ook uit tot bepalingen van andere aard, strekkende tot collectieve regeling van arbeid in loondienst en dienstverrichtingen.

Viking line: is een actie. Je kan het niet inroepen tegen één persoon, alleen maar op collectieve wijze. Semipublieke partijen.

Werknemers zijn mensen, daar heb je de notie van dat je gediscrimineerd wordt. Arrest Antonnissen. Art 50 is algemeen geformuleerd en is niet alleen bedoeld voor lidstaten. Discriminatie geldt niet alleen voor collectieve overeenkomsten, maar ook voor privaatrechtelijke overeenkomsten.

Hoe zit het dan met goederen en kapitaal? Goederen: het moet tussen twee lidstaten zijn. Artikelen 34 en 63 VWEU verwijzen naar lidstaten, de andere artikelen niet. Dat is een indicatie dat er voor goederen en kapitaal geen horizontale rechtstreekse werking is. Arrest Schmidtberger.

Vraag 2

Je mag soms discrimineren, mits dat nodig is voor de openbare orde. Discriminatie en niet-discriminatoire belemmeringen vallen onder beperkingen. Zie de arresten Centros en Bosman. Ook niet discriminatoire maatregelen kunnen verboden zijn. Indirecte discriminatie heeft hetzelfde effect als feitelijke discriminatie. Directe discriminatie betekent dat je dat alleen kan rechtvaardigen op grond van een verdragsbepaling. Maatregel moet evenredig zijn, noodzakelijkheid van de maatregel moet hetzelfde doel bereiken. In het arrest  Binsbergen is er sprake van indirecte discriminatie.  Nederland moest aantonen dat het noodzakelijk is. Discriminatie is soms nodig voor een niet economisch doel. Soms ook nodig voor de volksgezondheid, maar meestal is dat niet zo.

Vraag 3

In het arrest Cowan is bepaald dat het recht van vrij dienstenverkeer, ook van toepassing is op dienstontvangers die zich verplaatsen. Een Britse toerist werd beroofd in Parijs en maakt aanspraak op een Franse uitkering voor schadeloosstelling van slachtoffers van onopgeloste misdrijven. Maar er werd hem verteld dat de uitkering alleen gold voor Fransen. Als dienstontvanger in den vreemde, viel meneer Cowan echter binnen de werkingssfeer van het verdrag, zodat het algemene verbod van discriminatie van toepassing was en hij dus ook voor een uitkering in aanmerking kwam. Dit is een voorloper van het EU-burgerschap, omdat dit de kernwaarde is van het EU-burgerschap, dat iedere EU-burger de vrijheden van de EU geniet inclusief alle discriminatie- en belemmeringsverboden daarin.

Vraag 4

Dat betekent dat de vier vrijheden naar elkaar toegroeien. Alle zijn ondertussen van toepassing op maatregelen zonder onderscheid. Het Hof veegt in de zaak Gebhard de vier fundamentele vrijheden op één hoop. Dit is niet gek, omdat de vier vrijheden teruggrijpen op de productiefactoren die alle onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden en dus in dezelfde mate moeten kunnen profiteren van het recht op vrij verkeer.

Antwoordindicatie casusvragen

Vraag 1

Ja, het gaat hier om vrijheid van diensten artikel 56 VWEU. De man heeft alleen een probleem als zij de euthanasie uitvoert, dus de vrijheid van verkeer van personen wordt dus niet beperkt. Het is een prestatie en je moet er voor betalen. De dienst is tijdelijk.

Vraag 2

Positieve of negatieve interpretatie. Het gaat hier om DPP, het gaat hier dus om een nationale wet. Als er niks over in de casus staat, is er niks bekend over de harmonisatie. Secundaire wetgeving die je moet kennen is Richtlijn 2004/38. Het enkele feit dat er nationale wetgeving is, betekent niet dat er geen harmonisatie is.

Vraag 3

Ja, het oprechte plan om naar Nederland te gaan. Je moet wel aannemelijk maken dat dit effect er is. Als het hypothetisch is, is er geen grensoverschrijdend effect.

Vraag 4

Catharina tegen publiekrechtelijke instantie. Dus verticaal en het heeft rechtstreekse werking. Arrest Van Binsbergen.

Vraag 5

Strafbaarheidsstelling geldt alleen voor nationaal gebied. Moet iedere obstakel een belemmering zijn? Geen voorkeur voor de uitkomst belemmering of niet belemmering. We moeten voorzichtiger omgaan met belemmeringen op het gebied van volksgezondheid en onderwijs. Maar het is ook prima om te kijken naar het individu. Art 56 VWEU kan ook in het licht van recht op gezinsleven genoemd worden. Conclusie: het kan allebeide kanten op.

Vraag 6

Ja, er is in dit geval directe vorm van discriminatie. Buitenlanders kunnen geen gebruik maken van euthanasie in Nederland.

Vraag 7

Omdat het om directe discriminatie gaat, kan je alleen naar het verdrag kijken: art. 62 VWEU verklaart dat art. 51/52 (rechtvaardigingsgronden van vestiging) ook van toepassing zijn op diensten. Bescherming van recht op leven. Als je hulp bij zelfdoding niet verbiedt, kunnen mensen daar makkelijk misbruik van maken. Dat kan een dwingende reden van algemeen belang zijn. Zoals ook te lezen in het arrest Omega Spielhallen, waar het over het recht van leven ging. Dat is een rechtvaardiging. Het verbod is dus disproportioneel.