
Hoorcollege
Internationale aansprakelijkheid regt de voorwaarden waaronder een internationaal rechtssubject dat een op hem rustende internationale verplichting schendt, aansprakelijk wordt gesteld. Aansprakelijkheidsrecht regelt ook de gevolgen van een dergelijke aansprakelijkheid.
Aansprakelijkheid van staten:
Waarom belangrijk:
Voor de concrete toepassing van het internationale recht (hoe pas je internationaal recht toe en gehouden worden)
Verbindt schending met verplichting tot rechtsherstel
Kan ook preventief effect hebben m.b.t. naleving van de rechtsregels van internationaal recht
Bronnen van staatsaansprakelijkheidsrecht:
Gewoonterechtelijk van aard
Maar wel gecodificeerd: artikelen inzake Staatsaansprakelijkheid (ARISWA/ILC-articles)
In 2001 aangenomen door de International Law Commission
GEEN VERDRAG (maar kunnen dus wel worden toegepast als gewoonterecht)
Uitgangspunt staatsaansprakelijkheid:
Art. 1 ARISWA: elke internationale onrechtmatige daad van een staat brengt de aansprakelijkheid van die staat mee
Wanneer begint een staat een onrechtmatige daad (art. 2 ARWISWA):
1. Er moet sprake zijn van een handelen (of nalaten in strijd met een op die staat rustende internationale verplichting
2. Deze handeling moet aan die staat worden toegerekend
Schending van een internationale verplichting:
Art. 12 ARISWA: Als de staat in strijd handelt met een op hem rustende internationale verplichting
Toerekening:
Staat is een abstract rechtspersoon, handelt alleen d.m.v. zijn organen of agenten
Handelingen van staatsorganen worden toegerekend aan de staat
Art. 4 ARSIWA: organen van de staat (wetgevende macht)
Art. 5 ARSIWA: bij personen die niet orgaan zijn van een staat zoals art. 4: Staat ook aansprakelijk voor ultra vires (art. 7 ARSIWA) maar beperkt tot handelingen die in de functie van overheidsorgaan zijn verricht (politieagent, militair schiet iemand dood). Tenzij dit in vrije tijd was. Een voorbeeld is MH17, want militairen die tijdens functie vliegtuig neerschoten
Particuliere en private entiteiten:
Handelingen van particulieren in beginsel niet aan staat toegerekend
Uitzonderingen:
1. Als staat bedrijf heeft ingeschakeld voor het uitvoeren van publieke taken
2. Als staat instructies geeft aan of controle uitoefent over private personen (art. 8 ARISWA)
3. Als staat handelingen achter aanvaart en erkent als ware het zijn eigen handeling (art. 11 AWISWA)
Art. 8 ARSIWA:
Groeperingen binnen een staat gecontroleerd door de staat
Het moet gaan om instructies of controle over groepering door de staat
Zoals Nicaragua-zaak: VS financierde rebellen. Onvoldoende bewijs dat VS effectieve controle uitoefenden. Er is een hoge lat om dit te voldoen. Training en levering van wapens waren hiervoor niet genoeg.
Particuliere en private entiteiten:
Als niet in een van deze categorieën --> kan er toch toe leiden dat staten aansprakelijk zijn
Bijvoorbeeld staat dient te voorkomen dat terroristen vanuit diens grondgebied een slag plegen tegen een andere stat
Staat is aansprakelijk als die verzuimt om noodzakelijk maatregelen te nemen
Dit is een due dilligence verplichting, staten moeten maatregelen nemen die redelijkerwijs van hen verwacht mogen worden
Obligation of conduct (je bet doen om iets te voorkomen) vs obligation of result (verplichting om resultaat te bereiken)
Voorbeeld is Genocide-zaak: tussen Bosnië en Servië, waarin Bosnië Servië aansprakelijk wilde stellen voor Genocide voor Moslimgenocide in Srebrenica.
Samenwerking staten en deelneming:
Onrechtmatige daad in samenwerking met een andere staat (art. 47 ARSIWA)
Bijvoorbeeld twee staten die militaire aanval op andere staten plegen
Of twee staten die een dam besluiten te bouwen waardoor een ecosysteem wordt verwoest
Deelneming of medeplichtigheid als een staat helpt bijvoorbeeld militaire steun (art. 16 AWISWA) kan hiervoor aansprakelijk worden gesteld:
1. Substantiële hulp
2. Moet wetenschap hebben van de onrechtmatige daad
3. Moet gaan om de schending van dezelfde norm
Verdedigingsgronden:
Circumstances precluding worng fulness
Nemen onrechtmatigheid weg van een handeling die in strijd is met de internationale verplichting
Wel in strijd met internationale verplichting, maar niet langer onrechtmatig
Verdedigingsgrond werkt echter nooit tegen handelingen in strijd met jus cogens
Soorten verdedigingsgronden:
Overmacht (force majeure) --> art. 23 ARSIWA (bijvoorbeeld vliegtuig moet landen door storm)
Noodtoestand (distress) --> art. 24 ARSIWA, schending wordt veroorzaakt door een persoon die probeert zijn eigen leven, dan wel de levens van anderen te redden (kapitein die zijn boot aan moet leggen).
Verschil van overmacht en noodtoestand: keuzemoment. In geval van overmacht laten de omstandigheden geen keuze dan in strijd met de verplichting te handelen
Beginsel van noodzakelijkheid (necessity) --> art. 25 ARSIWA, staat heeft in uitzonderlijke gevallen het recht om vitale belangen te beschermen, ook als dit gepaard gaat met de schending van een internationale verplichting. Voorwaarden:
1. Staat mag zelf niet hebben bijgedragen
2. Geen andere manier om probleem om te lossen dan internationaal verplichting te schenden
3. Bedreigd door een ernstig en onmiddellijk gevaar
4. Essentieel belang
Dit werd ook bij Gabcikovo-Naygymaros-zaak: Hongarije probeerde verdrag te beëindigen door beroep te doen op necessity, omdat het zijn vitale belangen moest beschermen. De Hoge Raad was hier echter niet mee eens, omdat Hongarije zelf ook heeft bijgedragen aan de situatie, er ook andere situaties mogelijk waren dan schending van internationaal recht en het ging om problemen die al langer duurde en niet onmiddellijk
Bij Argentinië in 2001 was er een financiële crisis. Buitenlandse investeringen en bedrijven moesten worden genationaliseerd, waardoor buitenlandse investeerders zijn investeringen zijn kwijtgeraakt waardoor er veel claims waren. Argentinië zei dat ze gedrongen waren door necesity. Tribunalen verschilden van mening, omdat ze er ook zelf aan het probleem hebben bijgedragen
Zelfverdediging tegen gewapende aanval --> art. 21 ARSIWA, kan alleen maar gebruikt worden ten aanzien van de schending van één internationale verplichting. Namelijk het verbod op het gebruik van geweld (art. 2 lid 4 VN-Handvest). Een staat die zich beschermt op basis van art. 51 VN-Handvest handelt niet in strijd
Tegenmaatregelen (countermeasures) --> art. 22 ARSIWA, onrechtmatigheid weggenomen als handeling is verricht ten einde een andere staat te brengen tot beëindiging van een onrechtmatige daad.
Rechtsherstel:
De gelaedeerde staat heeft recht op rechtsherstel
Gericht op het verleden
Belangrijkste vormen zijn:
- Restitutie
- Compensatie
- GenoegdoeningHangt af van wat gelaedeerde partij eist en wat er door de rechter wordt beslist (bij een dood kan je het niet terugdraaien.)
Restitutie (restitution):
Herstel van de situatie zoals deze bestond voor het moment dat de onrechtmatige daad werd begaan (art. 35 ARSIWA)
Dit is dus niet altijd mogelijk. Bij LaGrand-zaak bijvoorbeeld heeft de VS belooft aan Duitsland dat zoiets nooit meer zal plaatsvinden. Dit werd bevestigd door acties van de VS
Schadevergoeding (compensation):
Toegekend ter vergoeding van alle op geld waardeerbare schade (art. 36 ARSIWA)
Causaal verband noodzakelijk: direct en exclusief door onrechtmatige daad veroorzaakt
Genoegdoening (satisfaction):
Erkenning van de schending, spijtbetuiging of een verontschuldiging (art. 37 ILC) --> vooral symbolisch van aard
Genocide case
Gelaedeerde partijen:
Injured states
Staten waarvan subjectieve rechten zijn geschonden (bv schending van bilateraal verdrag)
Kunnen vordering instellen tegen de staat die de onrechtmatige daad heeft gepleegd (bijvoorbeeld bij IGH die compromissoire clausule hebben)
Hebben recht op rechtsherstel (art. 42 ARSIWA)
Kunnen onder bepaalde voorwaarden tegenmaatregelen nemen
Maar kan ook ten opzichte van multilaterale verdragen
Verplichtingen erga omnes (tegenover iedereen):
Sommige verdragen dienen gemeenschappelijk belang (klimaatverdrag of rechten van de mens) --> Verdrag van Parijs
Art. 48 ARSIWA: bij dergelijke verdragen mogen alle verdragspartijen een vordering in kunnen stellen
Het gaat dan om erga omnes verplichtingen, verplichtingen waar iedereen een belang bij heeft
Internationale rechtsorde erkent dat staten bepaalde verplichtingen tegenover de internationale gemeenschap als geheel (Barcelona Traction-zaak):
1. Staten jegens elkaar
2. Staten jegens de gehele gemeenschapBijvoorbeeld tegen jus cogens
Niet-gelaedeerde staten en andere gelaedeerde partijen:
Indien staten internationale verplichten hebben jegens internationale organisaties, kan schending van die verplichting aansprakelijk met zich meebrengen
De mogelijkheid dat internationale organisaties staten aansprakelijk stellen, werd erkend het IGH Reparations for Injuries-Advies (VN kon vordering instellen tegen Israël)
Maar ook bij Internationale Investeringsovereenkomsten bv als rechten van investeerder worden geschonden, dan is de staat aansprakelijk --> ICSID Arbitrage tribunaal
Diplomatieke bescherming:
Staat beschermd rechten onderdanen in een derde land
Heeft niets te maken met diplomatiek recht
Idee: schending van recht onderdaan is schending van recht van de staat waar het individu de nationaliteit van heeft
Is van gewoonterechtelijke aard
Gaat om natuurlijke personen en ondernemingen waar staat geregistreerd staat
De staat van nationaliteit van aandeelhouders kan in beginsel geen diplomatieke bescherming uitoefenen (Barcelona Traction-zaak)
Diplomatieke bescherming:
Twee voorwaarde:
- Als privaat persoon/bedrijf moet je de nationaliteit hebben
- Als privaat persoon/bedrijf moet uitputting van de nationale rechtsmiddelen hebben doorlopen (Nederlandse investeerder in Argentinië moet eerst de Argentijnse rechtsmiddelen doorlopen. Als dat onsuccesvol was mag NL diplomatieke bescherming uitoefenen op jou)
Aansprakelijkheid van internationale organisaties:
Internationale organisaties met beperkte internationale rechtspersoonlijkheid (VN, Europese Unie, Wereldhandelsorganisatie) en non-gouvernementele organisaties zonder internationale rechtspersoonlijkheid (Greenpeace en Wereld Natuurfonds)
Internationale organisaties met beperkte internationale rechtspersoonlijkheid zijn wel aansprakelijk
Kunnen aansprakelijk zijn voor schending van op de organisatie rustende verplichtingen
Veel minder ontwikkeld dan staatsaansprakelijkheid
Weinig jurisprudentie, alleen jegens eigen werknemers
Voorwaarden voor aansprakelijkheid vergelijkbaar met aansprakelijkheid van staten
Schending van de door de organisatie zelf vastgestelde regels kan leiden tot aansprakelijkheid jegens lidstaten
Nuhanovic-zaak:
Erkende dit m.b.t. het handelen van Dutchbat en de vraag of NL daar aansprakelijk voor was
NL staat had onrechtmatig gehandeld --> NL had effectieve controle over Dutchbat, NL had verwijdering kunnen voorkomen
Mogelijkheid dat het ook aan de VN toegerekend kon worden wordt door Hoge Raad opengelaten
Handelingen van organen of entiteiten die een staat beschikbaar stelt aan een internationale organisatie (bv militaire eenheden VN-vredesmacht) worden toegerekend aan de organisatie, althans daar waar organisatie effectieve controle uitoefent over de handeling
Ingewikkelde relatie m.b.t. aansprakelijkheid van staten (in beginsel lidstaten internationale organisaties niet aansprakelijk)
Dus moeilijke situatie want VN is internationale organisatie die vredesmacht coördineert, maar ook lidstaten die militaire troepen sturen
Aansprakelijkheid van individuen:
Aansprakelijkheid van individuen:
Conflicten Rwanda en voormalig Joegoslavië in jaren 90 hebben geleid tot een nieuw systeem van individuele internationale strafrechtelijke aansprakelijkheid
Individuele hebben ook internationale strafrechtelijke aansprakelijkheid
Sinds 2002 --> Internationaal Strafhof (ISH)
Erkent individuele aansprakelijkheid voor genocide, misdaden tegen de menselijkheid, oorlogsmisdaden en misdrijven van agressie
Subsidiair, als ze niet worden vervolgd op nationaal niveau
Join with a free account for more service, or become a member for full access to exclusives and extra support of WorldSupporter >>
Inleiding Internationaal Publiekrecht (samenvatting literatuur, hoorcolleges, werkcolleges en arresten)
- Samenvatting week 1 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Samenvatting week 2 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Samenvatting week 3 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Samenvatting week 4 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Samenvatting week 5 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Samenvatting week 6 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Hoorcollege week 1 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Hoorcollege week 2 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Hoorcollege week 3 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Hoorcollege week 4 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Hoorcollege week 5 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Hoorcollege week 6 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Werkcollege week 1 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Werkcollege week 2 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Werkcollege week 3 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Werkcollege week 4 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Werkcollege week 5 Inleiding Internationaal Publiekrecht
- Werkcollege week 6 Inleiding Internationaal Publiekrecht

Contributions: posts
Spotlight: topics
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
Add new contribution