Om seksuele moeilijkheden en seksuele disfuncties op het spoor te komen moet hier gericht naar worden gevraagd. Seksuele moeilijkheden: iemand beleeft of kan niet wat hij/zij zou willen t.a.v. seks en/of niet kan wat hij/zij zou willen. Seksuele disfunctie: wanneer seksuele respons of lichamelijke reacties bij seksuele activiteit ondanks adequate stimulatie ontbreken. 1 op de 5 Nederlandse vrouwen heeft een seksueel probleem, dit zijn met name orgasme- en genitale opwindingsproblemen.

Doel van de anamnese is het verzamelen van betrouwbare en relevante gegevens over seksualiteitsbeleving. Een gynaecologische klacht, nadere diagnostiek en/of behandeling heeft mogelijk gevolgen voor het seksueel functioneren en de beleving van seksualiteit van de patiënt en de partner. Seksuele moeilijkheden zijn ingebed in een somatische, psychische, relationele en maatschappelijke context, bij de anamnese dienen deze contextuele aspecten te worden betrokken om tot adequate diagnostiek te komen.

Bij de anamnese en het lichamelijk onderzoek komen de volgende punten aan bod:

• Heeft het (gynaecologische) probleem gevolgen voor de beleving van seksualiteit van de patiënt, of voor de seksualiteit binnen haar relatie?

• Zijn er negatieve ervaringen op seksueel gebied?

• Problemen? Dan doorvragen: verminderd zin in seksueel contact, verminderde lubricatie tijdens het vrijen, wat een vaak pijnlijke coïtus tot gevolg heeft of waardoor gemeenschap niet meer goed mogelijk is; orgasmeprobleem; erectie- en/of ejaculatieproblemen van de partner.

• Hulpvraag? De hulpvraag hangt af van diverse factoren, zoals de reactie van de gynaecoloog op de gepresenteerde seksuele klacht. Sommige patiënten zullen na adequate informatie, eventueel aangevuld met schriftelijke voorlichting, goed in staat zijn zelf hun probleem op te lossen.

• Wie kan de hulpvraag beantwoorden? Het op elkaar afstemmen van de hulpvraag en het hulpverleningsaanbod vergt van de arts enerzijds een zorgvuldige inventarisatie en verheldering van de seksuele klacht binnen zijn individuele, relationele, en maatschappelijke context, en anderzijds een heldere kijk op de eigen deskundigheid en hulpverleningsmogelijkheden, c.q. de deskundigheden en beschikbaarheid van hulp bij collegae en andere disciplines, zowel binnen de eigen werkomgeving als daarbuiten. Bij een aantal gynaecologische problemen met gevolgen voor de beleving van seksualiteit voor de patiënt heeft het de voorkeur een behandeling aan te bieden die zowel aangrijpt op de somatische als op de psychoseksuele aspecten (‘twee sporen'). Sommige seksuele problemen zijn een signaal van achterliggende psychiatrische problematiek. Adequate verwijzing is dan noodzakelijk.

• Nader onderzoek. Lichamelijk onderzoek draagt zelden bij aan het opsporen van een seksuele disfunctie. Bij vaginisme en dyspareunie heeft het zorgvuldig verrichten van onderzoek van de genitalia vaak ook een educatieve functie. Bij deze indicaties dient in het algemeen het speculumonderzoek achterwege gelaten te worden. Laboratoriumonderzoek, met name hormonale bepalingen, levert geen aanvullende informatie op, behalve bij verdenking op hyperprolactinemie en schildklieraandoeningen. Samenhang tussen androgenen en seksuele disfuncties bij vrouwen is vooralsnog onduidelijk/onbekend.

Rapportage: Zowel in de status als in de brief aan de huisarts en/of een andere verwijzer dient kort en zakelijk de met de patiënt besproken informatie over eventuele seksuele problematiek en het voorkomen van traumatische ervaringen (in het verleden) te worden beschreven. Alleen op uitdrukkelijk verzoek van de patiënt wordt hiervan afgezien.