HC1 Diagnostiek

Intelligentieonderzoek

Wat is intelligentie?

• Intelligentietest

  • Eerste IQ test: Binet, 1905

• Nationale IQ-test

• Slim versus minder slim

• Theorieën

• Resing en Drenth, 2007

  • Intelligentie is een conglomeraat (samenstelling) van verstandelijke vermogens, processen en vaardigheden, zoals:

    • Abstract, logisch en consistent kunnen redeneren 

    • Relaties kunnen doorzien

    • Regels kunnen ontdekken in schijnbaar ongeordend materiaal

    • Met bestaande kennis nieuwe taken kunnen oplossen

    • Problemen kunnen oplossen

    • Zich flexibel kunnen aanpassen in nieuwe situaties

    • Leervermogen vertonen zonder directe en volledige instructies

• Wechsler (1974)

  • ‘Intelligence is the overall capacity of an individual to understand and cope with the world around him. This definition conceives of intelligence as an overall or global entity; that is, a multi-determined and multi-faced entity rather than an independent, uniquely-defined trait. It avoids singling out any ability, however esteemed (e.g. abstract reasoning), as crucial or overwhelmingly important’

Benaderingen m.b.t intelligentie

• Psychometrische benadering

  • Differentiële psychologie (Binet)

  • Zwak: theoretische onderbouwing

  • Sterk: instrumentontwikkeling

  • Binet (1905): 1e intelligentietest

    • Eerst intelligentie meten dan pas bestuderen

  • WISC-RN, WISC-III, WISC-V ontwikkeld binnen deze traditie

  • G-factor & factoranalyse

    • Charles Spearman

    • Structuur van intelligentie:

      • G-factor

    • Factoranalyse

  • Vervolg structuur intelligentie

    • Primary mental abilities

      • Thurstone (1938): 7 primaire intelligentiefactoren

      • Uitgangspunt voor o.a. RAKIT

      • Guilford (1967): 3 dimensies, leidend tot 120 intelligentiefactoren

      • Er is een zwakke samenhang tussen de 7 factoren en die samenhang noemt Thurstone dan de G-factor

    • Three-stratum theory

      • Carroll (1993): hiërarchisch model met 3 niveaus:

      • G-factor (niveau 3), 7 groepsfactoren (niveau 2) en specifieke factoren (niveau 1)

      • Factoren op niveau 2 samen te vatten in: proces, inhoud en capaciteit

        • Proces: hoe wordt informatie verwerkt

        • Inhoud: welke informatie wordt verwerkt

        • Capaciteit: hoeveel informatie wordt verwerkt en hoe snel gaat dat (werkgeheugen)

    • CHC-model

      • Cattell en Horn (1978): fluid en crystallized intelligence (niveau 2 Carroll)

        • Fluid: taken die gaan om relatief nieuwe problemen, waarbij je niet goed kan terugvallen op eerdere ervaringen (nieuwe problemen snel op kunnen lossen)

        • Crystallized: cultuur beïnvloed dit omdat het je ervaringen in het leven beïnvloed. Crystallized is dus dat je kan terugvallen op ervaringen. 

      • 

Herziene IQ-test

• Waarom een herziening?

  • Actualisering van de normen

    • Flynn-effect

      • Intelligentie is niet constant over generaties. Als je niks zou doen aan de intelligentietest, zouden er 10 punten bijkomen per generatie. Dus zouden de volgende

HC3 Diagnostiek

Diagnostiek van onderwijsleerproblemen

Hans van LUit

27-2-2018

Doelstelling college

• Het opdoen van kennis en inzichten m.b.t

  • Diagnostiek van onderwijsleerproblemen (in het bijzonder dyslexie en dyscalculie)

  • De hierbij relevante aspecten in de onderwijsleersituatie en de gehele ontwikkeling van het kind

  • Enkele testmiddelen die veel gebruikt worden

Implicaties voor het toepassen van de diagnostische cyclus

• Klachtanalyse: brede screening: alert zijn op signaleren in intakegesprek (doorvragen!) en eventueel verkennende observatie

• Probleemanalyse en verklaringsanalyse. Indien indicaties: nader onderzoek onderwijsleersituatie of kindfactoren (naast leren/cognitie)

• Indicatieanalyse. Indien nodig: verandering bewerkstelligen in onderwijsleersituatie of in kindfactoren (naast leren/cognitie)

Onderwijsleersituatie

• Uitgangspunt: leren vindt plaats in voortdurende interactie met de omgeving

• Analyse van de totale onderwijsleersituatie

• Bronfenbrenner gespecialiseerd voor onderwijssituatie

Uitleg schema

1a. Leergedrag

• Leertaakgerichtheid

• Taakgedrag

  • Oriëntatie, doel vasthouden, controleren

• Actief vs Passief (leerstrategieën)

  • • • • • Observatie in de klas

          • Individuele observatie tijdens leren

          • Gesprek met leerling

2. Leerkrachtfactoren

• Overtuigingen (bijvoorbeeld m.b.t intelligentie)

• Gehanteerde attributies m.b.t succes en falen

• Mate van zelfreflectie: mogelijkheid onderwijs bij te stellen

  • • • • • Gesprek met leerkracht

          • Vragenlijst ‘Pedagogische stijl’ (Verstegen & Lodewijks, 2006) laten invullen door leerkracht

2a. Leerkracht-leerlingrelatie

• Affectieve kwaliteit van de relatie

• Rolverdeling (autonomiebevorderend vs beperkend)

  • • • • • Leerkracht-leerling Relatie Vragenlijst (LLRV; Kroomen, Verschueren, & Pianta, 2007) laten invullen door leerkracht

      • 

• Interactiepatronen (Roos van Leary):

  • Afhankelijk leerlinggedrag directief/sturend leerkrachtgedrag

  • Aangeleerde hulpeloosheid leerkracht als redder

    • • • • Interactiewijzer (Verstegen & Lodewijks, 2006) laten invullen door leerkracht

          • Kijkwijzer voor interactie of ABC-schema bij observatie

2b. Instructiegedrag leerkracht

• Goed klassenmanagement (structuur)

• Direct instructiemodel (Veenman, 1993): Voorkennis activeren > leerstof presenteren > begeleide inoefening > zelfstandige verwerking > veelvuldige feedback.

• Zone van Naaste ontwikkeling (Vygotsky, 1978): instructie differentiatie

  • • • • • Gesprek met leerkracht

          • Observatie tijdens instructie

          • Handelingsplannen evalueren

3. Leertaak

• Aansluiting methode en instructiebehoefte

• Geschiktheid van gehanteerde leerprincipes

  • • • • • Nagaan gebruikte lesmethode

          • Gesprek met leerkracht

          • Handelingsplannen evalueren

HC5 Diagnostiek

Diagnostiek van de psychosociale problemen

Psychosociale problemen

• Problematische psychische emotionele en sociale ontwikkelingen en ernstig belemmerende opvoed-processen bij kinderen en jeugdigen. 

Sociaal-emotionele ontwikkeling

• Sociale ontwikkeling

• 

• Emotionele ontwikkeling

• 

Sociale ontwikkeling en onderzoek bij kinderen zonder psychopathologie

• Relaties

• Gehechtheid

• Relaties met andere kinderen

• Wenselijk gedrag

• Spel (ontwikkeld zich met de tijd, bv spelregels)

• Bewustzijn van anderen (interesse gaan tonen in anderen, sympathie/empathie ontwikkelen)

• Bewustzijn van het zelf

• Sociale cognitie

Emotionele ontwikkeling en onderzoek bij kinderen zonder psychopathologie

• Expressie van emoties

• Begrip van emoties

• Regulatie van emoties

  • Emotie als regulator van sociale interacties

  • Emotieregulatie

Ontwikkeling en onderzoek bij kinderen met internaliserende psychopathologie

• Angst  (ongeveer 5% van de kinderen)

  • Zelfrapportage: VAK4-12; ZBV-K, SAS-k, PMT-K-2 

  • Ouders als informant: CBCL of laten registreren 

• Depressie  (1% vd kinderen, hoe ouder, hoe meer kans)

  • Zelfrapportage: CDI-2, DVK, BDI-II-NL, NPDK, CASQ, PSWQ-C, PNG-k, FEEL-KJ 

  • Ouders als informant: CBCL of uitvragen concrete situaties

• Hechtingsstoornis 

  • Instrumenten voor normale gehechtheidsproblematiek 

Ontwikkeling en onderzoek bij kinderen met externaliserende psychopathologie

• ODD/CD  (5-10%, vaker bij jongens, vaker in steden, gemiddeld lager IQ, vaak samengaan met bv ADHD)

  • Ouders/leerkracht: VVGK6-16, CBCL/TRF, VFO, ECBI, SNAP-IV, MOAS 

  • Zelfrapportage liefst gestructureerd, bv. SIV-interview 

• ADHD  (5 op 100 kinderen, vaker bij jongens, sterk situatie afhankelijk)

  • Ouders/leerkracht: VVGK6-16, CBCL/TRF, VISK, SEV, AVL 

  • Observatie in natuurlijke situatie

Algemene en partiële ontwikkelingsbeperkingen

• Kinderen met verstandelijke beperkingen 

  • Vineland-Z/screener, BSA, SEO, ESSEON-R 

• Kinderen met autismespectrumstoornissen (1 op 100 kinderen)

  • CHAT, ESAT, ADI-R, ADOS-2, VABS, VISK, CCC2 

  • ToM test-R, SCVT, SIT 

• Kinderen met een visuele beperking 

  • Materiaal voor ziende kinderen, vergroot of braille 

• Kinderen met een auditieve beperking 

  • Dezelfde instrumenten als bij kinderen zonder stoornissen.

Onderzoeksinstrumenten

• Vragenlijsten (CBSA/CBSK, CDI-2, SSAT)

  • Subjectief: gaat heel erg om perceptie. 

  • Voordelen: gestandaardiseerd, efficiënt, kwantificeren

  • Soms voor screening, soms tijdens onderzoek, soms als evaluatie (of allemaal)

• Expressie Tests en projectiemateriaal

  • Vertelplaten (CAT, Columbus)

    • Kind krijgt tekening te zien waar hij/zij verhaal bij moet vertellen met begin en eind.

  • Zinaanvultesten (ZALC)

    • Aan de hand van het afmaken van de zin kijken in welke fase kind zit: impulsief, zelfbeschermend, conformistisch, zelfbewust,

HC7 Diagnostiek

Psychodiagnostiek bij mensen met een verstandelijke beperking

Jolanda Venema en Brandon

• 1988 Ouders van Jolanda zoeken publiciteit

• Jolanda: Isoleercel, naakt vastgebonden, Zweedse band, veel medicatie

• Kamervragen, Minister stelt ruim 300.000 gulden ter beschikking

• Oprichting Centra voor Consultatie en Expertise

• 2011: ‘Brandon’

• Waarom deed men daar niets aan?

Handelingsverlegenheid

• ‘Onbegrepen gedrag’ of uitdagend gedrag (challenging behavior)

  • Kennis ontbrak over de oorzaak van gedragsproblemen bij deze doelgroep

    • Geen idee over hoe deze problemen verholpen kunnen worden

• Gebrek aan handelingen die evidence-based zijn

  • Psychofarmaca als controlemiddel. Werd en wordt nog steeds veel voorgeschreven. Vaak zonder duidelijke diagnose. 

Waar was de diagnostiek?

• Verleden: Diagnostiek bij mensen met een verstandelijke beperking is NIET zinvol

  • De gedrags- en psychiatrische problemen en zijn het gevolg van de cognitieve problemen (diagnostic overshadowing)

  • Geen of onvoldoende genormeerde en gevalideerde instrumenten

  • Een deel van de doelgroep is niet test- of onderzoekbaar: gebrekkige communicatie, geen zelfinzicht, etc.

  • Kennis van de oorzaken (bv genen of hersenbeschadiging) levert niet altijd informatie op over wat de beste behandeling is.

  • ‘Diagnosticeren is stigmatiseren’. Het gaat om een respectvolle bejegening

    • Wel: Beeldvorming. Wie is deze persoon?

    • Diagnostisch rapport ging niet echt over diagnoses. Eerder over wat de persoon doet in dagelijks leven/familiegeschiedenis etc. 

Controverses in de diagnostiek

Nu: Diagnostiek is wel zinvol!

• Mensen met een VB vertonen dezelfde psychiatrische stoornissen als mensen in de normale populatie

• Wetenschappelijk onderzoek naar prevalentie van gedragsproblemen en psychiatrische problemen

  • Kinderen met een VB hebben 2.8-4.5 keer grotere kans op het ontwikkelen van psychopathologie

  • Co-morbiditeit: 30-50%

• Gebruik classificatiesystemen

  • DSM-IV-TR/ DSM-5 is bruikbaar:

    • Bij zwakbegaafdheid en licht verstandelijke beperking is goed

  • Maar:

    • De toepasbaarheid neemt sterk af bij een dalend niveau van functioneren

    • Vrijwel onbruikbaar bij mensen met een diepe verstandelijke beperking

  • Aparte classificatiesystemen

    • DC-LD = Diagnostisch criteria for psychiatric disorders for use with adults with learning disabilities/mental retardation. Royal College of Psychiatrists (2001)

    • DM-ID (Diagnostic Manual-Intellectual Disability, 2007), kinderen en volwassenen)