Marbeth Van Uitregt, HR 31 mei 1991, NJ 1991, 721.

Rechtsartikelen

Art. 185 WVW jo. 6:101 BW

Onderwerp

Vestiging van aansprakelijkheid; beroep op overmacht bij kinderen jonger dan 14 jaar

Casus
Marbeth (10 jaar) is betrokken geraakt bij een ongeluk door zonder uit te kijken een uitrit uit te rijden. Haar zicht werd belemmerd door begroeiing. Meneer De Backer reed op de 80 km weg en kon niet zien dat Marbeth de uitrit verliet. Hij kende echter wel de straat en wist dat er in het huis jonge kinderen woonde. Hij reed toen 60 km per uur. Marbeth heeft door het ongeluk ernstige schade geleden en haar wettelijke vertegenwoordiger vordert schadevergoeding.
De Backer beroept zich op overmacht, en indien dit niet aannemelijk is dat Marbeth eigen schuld heeft aan dit ongeval.

Rechtsvraag

Kan meneer De Backer een beroep doen op overmacht waardoor hij niet aansprakelijk is?

Rechtsgang
Het Hof heeft het beroep op overmacht verworpen, maar heeft op grond van medeschuld van Marbeth het bedrag der schadevergoeding beperkt met 20%.
Het Hof stelt dat hij alleen een beroep op overmacht kan doen, indien hem geen verwijt kan worden gemaakt oftewel als hij aannemelijk maakt dat hij bij zijn rijgedrag rekening heeft gehouden met deze mogelijkheid. Het Hof oordeelde dat Backer dit niet aannemelijk heeft gemaakt en dus geen succesvol beroep op overmacht kan doen.

De Hoge Raad betoogt echter dat schadevergoeding in beginsel geheel voor de rekening van de bestuurder komt,  tenzij het gedrag van het kind aangeduid kan worden als opzet of aan opzet grenzende roekeloosheid (zoals in het arrest Ingrid Kolkman). Het Hof heeft niet vastgesteld of het gedrag van Marbeth als opzettelijk of aan opzet grenzende roekeloosheid gekenmerkt kan worden.  

Ten aanzien van een beroep op overmacht oordeelt de HR dat bij aanrijding tussen een motorrijtuig en een niet door dat motorrijtuig vervoerd kind van beneden de 14 jaren, afgezien van opzet of aan opzet grenzende roekloosheid, de fouten van het kind die hebben bijgedragen aan de aanrijding, voor rekening van de bestuurder komen en voor hem geen overmacht opleveren. Indien er wel sprake is van opzet of aan opzet grenzende roekeloosheid, moet gekeken worden of voldoende aannemelijk is geworden dat aan de bestuurder geen verwijt kan worden gemaakt.

Leerstuk
Er zijn 2 fasen van aansprakelijkheid; de vestiging en de omvang. Bij de vestiging van de aansprakelijkheid spelen vragen als: Welke rechtsgrond (wetsartikel) ligt aan de aansprakelijkheid ten grondslag? Is aan alle vereisten voor inroeping van deze rechtsgrond voldaan? Kan de automobilist aan aansprakelijkheid ontkomen door zich op overmacht te beroepen? De discussie over de omvang van de aansprakelijkheid wordt, zoals uit de jurisprudentie blijkt, vrijwel geheel gevoerd in het kader van de eigen schuld van het slachtoffer.
·    De omvang van de aansprakelijkheid wordt geregeld als in het arrest Ingrid Kolkman. De  eigenaar van het motorrijtuig in beginsel aansprakelijk voor de gehele schade die geleden is door het kind onder de 14 jaar (100% regel). Tenzij er sprake is van opzet of aan opzet grenzende roekeloosheid ter zake van de aanrijding aan de kant van het kind.
·    Bij de vestiging is de eigenaar niet aansprakelijk indien er sprake is van overmacht. Ten aanzien van een beroep op overmacht oordeelt de HR dat afgezien van opzet of aan opzet grenzende roekloosheid, de fouten van het kind die hebben bijgedragen aan de aanrijding, voor rekening van de bestuurder komen en voor hem geen overmacht opleveren. Indien er wel sprake is van opzet of aan opzet grenzende roekeloosheid, moet gekeken worden of voldoende aannemelijk is geworden dat aan de bestuurder geen verwijt kan worden gemaakt.