Opticiën - Arrest

Opticiën (HR 15-10-1923, NJ 1923,1329)

Casus

Een opticien wordt vervolgd wegens het handelen in strijd met de Vordering op de Winkelsluitingswet. Hij heeft namelijk in strijd met die wet na 21.00 uur nog een bril verkocht. De opticien verweert zich door te stellen dat de persoon aan wie hij de bril verkocht praktisch blind was zonder bril en hij zich daarom genoodzaakt voelde hem te helpen. De opticien wordt wegens overmacht ontslagen van alle rechtsvervolging. Het OM stelt in cassatie dat hier geen sprake is van een toepasselijkheid van art. 40 Sr. In dit arrest werd onder de reikwijdte van overmacht de rechtvaardigende noodtoestand gebracht.

Rechtsvraag

Is hier sprake van overmacht in de zin van art. 40 Sr.?

Hoge Raad

De Hoge Raad oordeelde met instemming dat de rechtbank onder deze omstandigheden ‘aan het begrip van overmacht, dat blijkens de geschiedenis der wet ook de toestand van nood omvat, geen geweld heeft aangedaan’. Van noodtoestand kan alleen sprake zijn als voor de zwaarstwegende plicht of het zwaarstwegende belang wordt gekozen: met name is dit het geval als er een mensenleven in het geding is. De opticien werd dan ook geacht te hebben gekozen voor het zwaarste: hij had zijn sociale plicht om zijn hulpbehoevende medemens te helpen gesteld boven de plicht een gemeentelijke verordening te gehoorzamen.

De getuige (de persoon aan wie de bril is verkocht) kon zonder bril niet zien. Daardoor verkeerde hij in zo’n gevaarlijke of in ieder geval zeer hulpbehoevende toestand, dat het voor de opticien een maatschappelijke verplichting was, in deze omstandigheden, hulp te verlenen. De opticien was hiertoe zodanig gedrongen, dat het zijn strafbaarheid opheft.