• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

Kartel 

De mogelijkheid om monopolistische winsten te behalen hangt af van de concurrentie op de markt. De concurrentie op basis van aantallen en de concurrentie op basis van prijzen.

Kartels zijn moeilijk op te zetten en afhankelijk van verschillende elementen:

• De mogelijkheid om marktrijzen te beïnvloeden.
• De marktconcentratie.
• De mate van rivaliteit.
• Productdifferentiatie. Bij een kartel worden niet alleen afspraken gemaakt, maar moet ook gekeken kunnen worden of de afspraken worden nageleefd, dat is lastig bij productdifferentiatie.

Het bereiken van een overeenkomst is moeilijk om verschillende redenen:

• Kosten van onderhandelingen - geheimhouding is probleem, bedrijven moet info geven over bedrijf en willen dat vaak niet
• Productdifferentiatie - met veel verschillende producten op de markt is het lastig na te gaan of iedereen zich aan de afspraken houdt.
• Vraagvolatiliteit – de vraag veranderd en dan moet het kartel zich aanpassen
• Verschillende kostenstructuren
• Intertemportele voorkeuren - voorkeuren van personen, of ze het product liever vandaag of morgen willen hebben. Kartels functioneren goed als mensen homogeen zijn.
• Kosten van collusie (boetes) - kartels zijn bij wet verboden. Afspraken kun je dus niet voor de rechtbank opeisen.
• Verschillen in risicoaversie

Het werken van kartels

Er kan één leider zijn die de prijs aangeeft en doorgeeft aan de rest van het kartel. Als er prijsregels zijn dan zitten bedrijven tegen de bovenkant aan.

Kartel (in)stabiliteit

Een kartel is meestal op lange termijn instabiel. Je wilt met je kartel minder produceren en een zo hoog mogelijke prijs, maar elke individuele producent wil liever iets meer produceren. Als iedereen meer produceert, werkt het kartel niet. Je hebt ook sanctiemechanisme nodig: je gaat meer produceren als iemand anders doet maar dan is iedereen de dupe (ook jijzelf). Dat is dus duur, de vraag is dan of je voor sanctiemechanisme wil betalen.

Verticale integratie: bedrijven werken met elkaar samen, bijvoorbeeld de producent van een auto en de producent van verlichting. Als er sprake is van verticale integratie, dan is het lastig om te achterhalen of iedereen zich aan de afspraak houdt.

Risico van detectie van overtreders: de persoon die als eerst persoonlijke informatie vertelt (klikt) over het kartel bij de overheid hoeft geen boete te betalen.

Artikel 101 VwEU - bepaling tegen kartels

Artikel 101 VwEU niet altijd van toepassing. Nederlandse kartelrecht is van toepassing als een kartel enkel in Nederland bestaat. Ook niet van toepassing als kartel geen invloed heeft op de interne Europese markt.

Uitzondering art. 101: totale marktaandeel van niet meer dan 10% indien partijen daadwerkelijke of potentiële concurrentie zijn - deminimis regel. Van 15% wanneer de partijen geen concurrenten op de relevante markten zijn.

De reden van deze uitzonderingen is dat toepassing van de wet veel geldkost, dus niet achter de kleine overtredingen aan zal gaan.

art. 101 lid 3 VwEu voorwaarden die afweging mogelijk maken

1. De afspraak moet bijdragen aan de verbetering van de productie of de distributie of aan de bevordering van de technische of economische vooruitgang.
2. De voordelen die voorvloeien uit de afspraken moeten voor ene redelijk deel ten goede komen aan de gebruikers.
3. De concurrentie mag niet verder beperkt worden dan strikt noodzakelijk is.
4. Er moet in de markt voldoende concurrentie overblijven.

Misbruik 

Bedrijf is dominant als bedrijf zich in zekere mate onafhankelijk kan gedragen. Zij hebben:

• Mogelijkheid om de prijzen te beïnvloeden.
• Toegang tot de markt
• Grootte van de markt
• Verwachte productiestrategie (bijvoorbeeld afschrikking)

Zijn positie verdedigen/afschrikken doet hij door:

• Beperking van prijzen (limit pricing)
• Fusies
• Arbeidscontracten in de industrie zodat het voor nieuwe bedrijven te duur is om met jou in mededinging te treden. Het kan dan uit dat het je iets meer kost.
• Investering in overcapaciteit: te veel producten zodat het voor nieuwe producenten moeilijk wordt toe te treden. Als ze in de markt komen kun je ze er zo weer uitgooien, want prijs gaat omlaag en je hebt een buffer en zij niet.
• Verticale integratie: bedrijven proberen betere controle over producten te houden. Als er veel verschillende producten zijn en allemaal min of meer hetzelfde zijn, dan wordt het nieuwe product niet gevonden.
• Productdifferentiatie

Misbruik van macht -> overtreding

• Prijsdiscriminatie: verschillende consumenten verschillende prijzen geven
• Tying: voor een hele goedkope prijs een product verkopen en dan niet goed verdienen door product, bv. Printer goedkoop, cartridges heel duur, maar je hebt ze nodig.
• Roofprijzen: prijsmechanisme waarbij geprobeerd wordt concurrenten uit de markt te pesten
• Contractuele beperkingen
• Territoriale beperkingen

Juridische elementen van dominantie

• Relevante markt: bedrijf is alleen dominant op bepaalde markt. Niet elk groot bedrijf is dus dominant, omdat het afhankelijk is op welke markt ze actief zijn
• Er is sprake van een economische machtspositie
• Misbruik: gedrag van bedrijf op een gebied of in een tijd dat bedrijf zoveel economische macht heeft dat er sprake is van dominantie.
• Relevante markt: vraag is er of een substituut is

Productmarkt

• Uitwisselbaarheid van producten
  • Fysieke eigenschappen
  • Consumptie-eigenschappen
  • Vraag-/aanbodstructuren
  • Potentiële concurrentie
• Geografische markt - kan EU zijn, maar ook kleiner
• Transportkosten

Afbakening van de relevante markt

• Correlaties: onderlinge afhankelijkheid van bijvoorbeeld productprijzen
• Prijselasticiteit
• Vraag reacties op prijswijzigingen
• Vraag reacties op prijswijzigingen van complimenten en substituten

SSNIP test

Als een prijsverhoging ertoe leidt dat de consument goed ‘B’ koopt in plaats van ‘A’, maakt product ‘B’ deel uit van de relevante markt. Er is een probleem als ‘opgeblazen’ prijzen als basis worden gebruikt. Soms is een prijs al kunstmatig hoog bij bijvoorbeeld monopolie.

Positie van marktmacht

In de EU worden marktaandelen meegewogen, maar er is geen directe link tussen marktaandelen en het feit dat een bedrijf een dominante positie heeft. Ook naar andere elementen kijken:

• Productvervanging.
• Aantal concurrenten.
• Marktconcentratie: te veel producenten er zijn, hoe grote speler.
• Belemmeringen voor toegang: als het makkelijk is om toe te treden tot de markt en dan heb je bijna geen marktkracht ook al ben je monopolist.
• Potentiële concurrentie: zijn er belangrijke spelers die makkelijk vanuit een andere hoe met jou in concurrentie kunnen treden.

Dit moet je in de gaten houden bij de vraag of er sprake is van marktmacht.

• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen behandeld die niet zijn terug te vinden in de literatuur.

• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden geen recente ontwikkelingen binnen het vakgebied besproken.

• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gemaakt met betrekking tot het tentamen.

• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen vragen behandeld die behandeld zouden kunnen worden op het tentamen.