Fujitsu/Exel (HR 03-02-2012, NJ 2012/390)

Casus

De rechtsvoorganger van FTSI is een dochtervennootschap van Fujitsu. In 1993 heeft FTSI een overeenkomst gesloten met een rechtsvoorganger van Exel. Excel zou voor FTSI goederen opslaan en vervoeren. Later is deze overeenkomst aangevuld met een verplichting. Excel zou de CMR-vrachtbrieven gedurende minimaal 6 jaar bewaren. Medio 2000 is de samenwerking van beide partijen beëindigd.

Hierna heeft FTSI een naheffingsaanslag voor omzetbelasting ontvangen. Blijkbaar zou bij sommige transacties het nultarief toegepast zijn omdat hierbij buitenlandse afnemers betrokken zouden zijn geweest. De Belasting meent dat dit niet het geval was en dat hierdoor het nultarief onterecht is toegepast. Om te kunnen bewijzen dat er wel sprake was geweest van buitenlandse afnemers, had FTSI aan EFM (dochter van Exel) verzocht om de relevante CMR-vrachtbrieven te overleggen. EFM en Exel zijn niet op dit verzoek in gegaan. FTSI heeft toen een schikking met de Belastinginspecteur getroffen tot betaling van € 2.200.000 aan de fiscus.

Hierna volgt een procedure waarin Fujitsu dit schikkingsbedrag als schadevergoeding van Exel vordert. Volgens Fujitsu is Exel tekortgeschoten in haar plicht tot het bewaren van de vrachtbrieven. Exel daarentegen stelt o.a. dat FTSI haar verzoek tot het ter beschikking stellen van de vrachtbrieven niet bij Exel (haar contractuele wederpartij) maar bij de dochter van Exel (EFM) heeft gedaan.

Hoge Raad

Volgens het Hof kan de bekendheid van het verzoek van FTSI bij EFM niet op de voet van art. 3:61 lid 2 (jo. 3:60 lid 2) BW worden toegerekend aan de moedermaatschappij Exel. De schijn dat EFM bevoegd was om van dit verzoek kennis te nemen namens Exel, is gewekt door de pseudogevolmachtigde zonder toedoen van de pseudovolmachtgever. Dit is volgens het Hof onvoldoende om de toerekening te rechtvaardigen.

De Hoge Raad volgt het Hof niet. Voor toerekening van schijn van de vertegenwoordigingsbevoegdheid kan ook sprake zijn als FTSI gerechtvaardigd heeft vertrouwd op de bevoegdheid van EFM van dit verzoek kennis te nemen op grond van feiten en omstandigheden die voor risico van de door deze onbevoegd vertegenwoordigde achterman Exel komen en waaruit naar verkeersopvattingen zodanige schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid kan worden afgeleid. Volgens de Hoge Raad is een “toedoen” van de achterman is daarvoor niet noodzakelijk (anders dan het Hof bepaalde).

Ondoorzichtigheid kan soms bijdragen aan het oordeel dat schijn van bevoegdheid wél aanwezig was. Het feit dat Exel en EFM geen deel waren van een ondoorzichtige groep van organisaties, kan niet bijdragen aan het oordeel dat geen sprake is van schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid.

Fujitsu had ook aangevoerd dat dat Exel in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid zich niet op mocht beroepen dat dit verzoek tot EFM was gericht, en niet tot Exel. Dit op grond van art. 6:248 lid 2 BW. Volgens de Hoge Raad is het Hof onterecht hier niet op in gegaan en ook daarom kan de uitspraak van het Hof niet in stand worden gelaten.

Kern

Toedoen van een achterman is niet vereist voor toerekening schijn van vertegenwoordigingsbevoegdheid.