Blaauboer/Berlips (HR 03-03-1905, W 1905, 8191)

Casus

D. Blaauboer, een makelaar woonachtig in Amsterdam, kocht in 1881 een aantal percelen bouwterrein. Bij de koop had hij met de verkoper, de heer Berlips, afgesproken dat er een weg zou worden aangelegd op de daarvoor bedoelde strook land. Toen die weg na een aantal jaren nog niet was aangelegd, besloot D. Blaauboer de heer Berlips hierop aan te spreken. De heer Berlips gaf aan dat hij de bedoelde strook land een aantal jaren geleden al had verkocht, waardoor de afspraak was overgegaan naar de nieuwe eigenaar.

De Hoge Raad moest dus bepalen of de vordering ook daadwerkelijk mee over is gegaan naar de nieuwe eigenaar, waardoor D. Blaauboer de vordering kan verhalen bij de koper van de bedoelde strook land. De Hoge Raad oordeelde dat als er sprake is van een persoonlijke afspraak, alleen de actieve zijde van de vordering mee overgaat naar de nieuwe eigenaar. De actieve zijde betreft in casu het vorderingsrecht. De passieve zijde gaat daarentegen niet mee over naar de nieuwe eigenaar, wat in casu de schuld betreft. Dit betekent dat de nieuwe eigenaar van de strook land geen verplichting heeft tot het aanleggen van een weg op dat land. Aangezien de schuld niet mee over is gegaan, is Berlips nog altijd verplicht om de weg aan te leggen op de daarvoor bedoelde strook land.

Rechtsvraag

Wanneer gaat een verbintenis met het eigendomsrecht mee over?

Rechtsartikelen

Artikel 6:252 BW

Feiten

Berlips verkoopt en levert aan Blaauwboer een stuk grond, waarbij Berlips zich verplicht de aangrenzende grond op te hogen en te bestraten. Berlips houdt zich echter niet aan de bestratingsbepaling maar verkoopt daarentegen de aangrenzende grond aan de weduwe Maks. Als Blaauwboer Berlips aanspreekt wegens niet nakoming werpt Blauwboer tegen dat hij niet meer is gebonden aan de bestratings-bepaling, omdat Maks inmiddels eigenaresse is geworden.

Kern

De HR wilde met dit arrest weer een scherp zwart-wit onderscheid maken tussen persoonlijke rechten en goederenrechtelijke rechten. De bestratingsbepaling werd gekwalificeerd als een persoonlijke verbintenis. De HR bepaalde dan ook dat Berlips ondanks de overdracht van de aangrenzende grond, gebonden bleef aan de bestratingsbepaling. Een verbintenis uit overeenkomst, ook dan wanneer zij wordt aangegaan m.b.t. een goed, is een persoonlijke verbintenis, zodat:

1. zal moet blijven gelden, wat in de verbintenissen is bepaald.

2. zij niet van rechtswege op de nieuwe eigenaar overgaan, want persoonlijke verbintenissen kunnen het eigendomsrecht niet beperken.

Na dit arrest van 3 maart 1905 zijn er talloze nuances aangebracht op de zeer strenge scheidingsleer van Blaauwboer / Berlips. Er zijn grofweg drie manieren om het stricte onderscheid ietwat te nuanceren zodat ook persoonlijke verbintenissen goederenrechtelijke trekjes krijgen:

1. het kettingbeding. ( art. 6: 253-256 )  

2. een onrechtmatige daad door in te stemmen een beding te negeren.  

3. buitenrechtelijke rechtsgevolgen zoals contracten en exoneraties.

Ondanks bovenstaande ontwikkeling in de jurisprudentie blijft een zwart-wit onderscheid tussen goederenrechtelijke rechten en persoonlijke rechten nog steeds het juiste uitgangspunt. Er is naast bovengenoemde jurisprudentie slechts één wettelijke uitzondering op het uitgangspunt in dit arrest en dat is de overgang van een kwalitatieve verplichting m.b.t. een registergoed. Artikel 6: 252.

Hoge Raad

De Hoge Raad gaf aan dat een persoonlijke verbintenis, die tussen twee partijen is gemaakt, niet het eigendomsrecht kan beperken. De verbintenis tussen Blaauboer en Berlips kon dus geen invloed uitoefenen op de door Berlips overgedragen strook land als eigendom. Van een persoonlijke verbintenis gaat dus alleen de actieve zijde over naar de nieuwe eigenaar, maar de passieve zijde niet.