Des-dochters (HR 09-10-1992, AA 1993, 535)

Casus

Zes vrouwen zijn allen tijdens de zwangerschap van hun moeders blootgesteld aan de werking van Des doordat hun moeders deze stof toen hebben ingenomen. Des was vrij eenvoudig te produceren en patentvrij, waardoor diverse farmaceutische bedrijven dit middel op de markt hebben gebracht. Des werd aanbevolen omdat het miskramen en vroeggeboorten zou voorkomen, maar werd later verboden. De zes vrouwen, ook wel “Des-dochters” geheten, lijden alle aan bijzondere aandoeningen, waaronder een bijzondere vorm van kanker. Zij stellen de farmaceutische bedrijven die toen in Nederland Des in het verkeer hebben gebracht aansprakelijk uit onrechtmatige daad voor de gehele schade en vorderen vergoeding ervan. De farmaceutische bedrijven verweren zich onder meer met de stelling dat het niet mogelijk is te achterhalen of en zo ja, door welke Des (of "Dessen") de kanker is veroorzaakt en dus de vraag naar de causaliteit niet kan worden beantwoord.

Hoge Raad

De situatie die zich hier voordoet valt onder de tekst van artikel 6:99 BW. Aangenomen moet worden dat de bedrijven die in de relevante periode Des in het verkeer hebben gebracht, elk hiervoor wegens hun fout aansprakelijk zijn, dat de gehele schade van elke benadeelde door elk van deze ‘gebeurtenissen’ – het in het verkeer brengen – kan zijn ontstaan en dat de schade ten minste is ontstaan door een van deze ‘gebeurtenissen’ (“alternatieve causaliteit”). De toepassing van dit artikel strookt ook met de strekking ervan. Het wil de onbillijkheid wegnemen dat de benadeelde de schade zelf moet dragen, omdat hij niet kan bewijzen wiens handeling causaal voor zijn schade is. Zo’n bewijsnood voor de benadeelden doet zich hier voor.

Ten aanzien van de stelplicht en de bewijslast geldt het volgende. Elke Des-dochter kan ten aanzien van elk farmaceutisch bedrijf volstaan door te stellen dat (1) het betrokken bedrijf in de relevante periode Des in het verkeer heeft gebracht en daarvoor wegens een door hem gemaakte fout aansprakelijk is; (2) er nog een of meer andere – al dan niet in het geding betrokken – bedrijven zijn die in de relevante periode eveneens Des in het verkeer heeft (hebben) gebracht en die daarvoor eveneens wegens een fout aansprakelijk is (zijn) en (3) zij schade heeft geleden en dat de schade het gevolg is van Des-gebruik, maar dat niet meer is vast te stellen van wie het gebruikte Des afkomstig is. In beginsel rust de bewijslast van een en ander op de betrokken Des-dochter. De slotwoorden van artikel 6:99 BW brengen mee dat hiertegenover elke Des-dochter ter afwering van zijn aansprakelijkheid kan stellen en, zo nodig, bewijzen dat de schade van deze Des-dochter niet het gevolg is van gebruik van door hem in het verkeer gebrachte Des. Denkbaar is tenslotte dat komt vast te staan dat Des in de relevante periode ook in het verkeer is gebracht door een of meer producenten die daarvoor wegens het ontbreken van een fout niet aansprakelijk is (zijn) en dat de schade van de betrokken Des-dochter ook door deze Des kan zijn veroorzaakt. Een en ander ontheft de andere producenten niet van hun aansprakelijkheid voor de gehele schade, tenzij zo een aansprakelijkheid in de gegeven omstandigheden, waaronder de grootte van de kans dat de schade van de betrokken Des-dochter door Des van een niet aansprakelijke producent is veroorzaakt, naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

Leerstuk

Het enkele feit dat het niet meer mogelijk is om te achterhalen van welke producent de betreffende Des precies afkomstig was, betekent niet dat dit een beroep op onrechtmatige daad in de weg hoeft te staan. Het slachtoffer kan volstaan met het dagvaarden van één van die producenten die Des hebben vervaardigd. Derhalve zijn alle producenten voor de volledige schade aansprakelijk.