Gegaste uien (HR 07-03-1969, NJ 1969, 249)

Onderwerp

Derdenwerking van exoneratiebedingen

Relevante feiten

NV Noordermeer geeft aan landbouwer De Klerk een fiat tot het gassing van uien. De Klerk geeft vervolgens aan een gemeentelijk bedrijf ("Roteb") de opdracht om de bij De Klerk opgeslagen uien welke door larven van een insect zijn aangetast door (ver)gassing te ontsmetten, welke opdracht is aanvaard en uitgevoerd. De Klerk handelt hierbij niet openlijk in naam van Noordermeer. De uien bestonden dus ten dele uit uien van De Klerk en ten dele uit uien van NV Noordermeer. Na de gassing moesten de uien echter vernietigd worden. Noordermeer eist van de Gemeente vergoeding van de daardoor geleden schade, omdat de gasbehandeling ondeskundig, onvoorzichtig en/of roekeloos zou zijn verricht. Noordermeer spreekt de gemeente aan primair op grond van wanprestatie, subsidiair op grond van onrechtmatige daad. De gemeente verweert zich door zich jegens Noordermeer te beroepen op een met De Klerk overeengekomen exoneratiebeding.

Rechtsvraag

Kan het tussen de gemeente en De Klerk overeengekomen exoneratiebeding ook door de gemeente worden ingeroepen tegen een derde, Noordermeer, die geen partij is bij die overeenkomst? (Komt het exoneratiebeding derdenwerking toe?)

Rechtsgang

Noordermeer klaagt in cassatie dat niet valt in te zien dat de gemeente afspraken over haar aansprakelijkheid, gemaakt met De Klerk, tegen haar mag inroepen nu Noordermeer geen partij is bij de overeenkomst.

De Hoge Raad leert dat overeenkomsten in beginsel alleen tussen partijen gelden. Niet in alle gevallen gaat het beginsel op; onder omstandigheden moet een derde een contractuele voorwaarde naar redelijkheid tegen zich laten werken. Een gegronde reden daartoe kan gelegen zijn in de gedragingen van de derde. Indien dergelijke gedragingen degene die zich op de voorwaarde beroept gerechtvaardigd deden vertrouwen om de contractuele voorwaarde te kunnen inroepen, wordt de derde niet beschermd en werkt de vertrouwensbescherming tegen hem.

De Hoge Raad overweegt ter zaken dat evenwel - daargelaten welke inhoud en betekenis die 'afspraken' hebben, op welke vragen de middelen II en III betrekking hebben - Noordermeer onder de zich hier voordoende omstandigheden die 'afspraken', al was zij zelf daarbij geen partij, in redelijkheid toch tegen zich zal moeten laten gelden;
dat zij immers blijkens 's Hofs arrest zonder enige beperking of nadere omschrijving aan de Klerk toestemming heeft gegeven haar uien, die in de cellen van de Klerk waren opgeslagen, door de Roteb te laten gassen, daarbij aan de Klerk de vrije hand latende bij het regelen van de opdracht aan de Roteb, en aldus een situatie in het leven heeft geroepen waarin de Gemeente, zo zij alle aansprakelijkheid voor de gevolgen die de gasbehandeling voor de uien zou hebben, heeft uitgesloten, er van heeft kunnen uitgaan dat die aansprakelijkheidsbeperking voor alle in de Klerk's cellen opgeslagen en aan de Roteb ter behandeling gegeven uien zou gelden;
Roteb mag dus vertrouwen op de bedongen exoneratie, die werking heeft ten nadele van Noordermeer.

Leerstuk

Een partij kan een contractueel beding onder omstandigheden ook inroepen tegen een derde, indien de betreffende partij erop mocht vertrouwen dat het beding zich over alle hem toevertrouwde goederen uitstrekte. Van doorslaggevend belang was dat Noordermeer aan de Klerk de vrije hand had gelaten om te regelen dat de uien gegast/ontsmet zouden worden.