Waar gaat het artikel over?

Dit artikel behandelt de huidige onderhoudsplichten die stiefouders jegens hun stiefkinderen hebben en vergelijkt deze met de juridische situaties hieromtrent in Europese buurlanden.

Telkens wordt eerst gekeken naar wie in een land onderhoudsplichtig is jegens kinderen en of stierouders hier ook bij horen. Daarna wordt er gekeken of een alimentatieverplichting van een stiefouder in het land gelijk is aan de alimentatieverplichting van de 'primair verantwoordelijke', danwel beperkt is in omvang of in rangorde pas komt na de verplichting van de primair verantwoordelijke.

Wat is de omvang van de onderhoudsplicht van de stiefouder in Nederland?

De onderhoudsplicht van stiefouders jegens hun stiefkinderen is sinds de jaren '70 geregeld in art. 1:395 en 395a BW. Allereerst dien je getrouwd te zijn of geregistreerd partnerschap aangegaan te zijn met de ouder van het kind, wil je juridisch stiefouder worden. Hoewel het in beginsel mogelijk is (art. 1:253t BW), heeft een stiefouder over het algemeen geen ouderlijk gezag over zijn stiefkind, maar ingevolgde art. 1:395 en 1:395a BW heeft de stiefouder wel bepaalde verplichtingen jegens zijn stiefkinderen, die gelijk gesteld kunnen worden aan de verplichtingen van de daadwerkelijke ouder. Deze verplichting geldt echter alleen zo lang het huwelijk of geregistreerd partnerschap nog in stand is; zodra die relatie is verbroken, houdt de onderhoudsplicht van de stiefouder ook op te bestaan. In beginsel is er dan ook nooit een alimentatieplicht jegens stiefkinderen. Toch worden stiefouders betrokken in alimentatieregelingen doordat zij mee tellen bij het bepalen van de draagkracht van ouders in relatie tot de behoefte van het kind. Dit kan vervelende situaties opleveren, zoals in het artikel genoemd: de vader heeft alimentatie jegens kinderen met ex-echtgenoot, vader vindt een nieuwe partner en trouwt daarmee, wordt onderhoudsplichtig voor kinderen uit dat huwelijk, kan minder geld aan eigen kinderen betalen.

Hoe zit het met de situaties omtrent stiefouders in vier andere landen?

Duitsland

In Duitsland is de onderhoudsplicht van ouders vergelijkbaar met de Nederlandse situatie (Elterliche Sorge genoemd), alleen bestaat er daar geen juridische onderhoudsplicht voor een stiefouder jegens zijn stiefkind.

België

België kent ook een vergelijkbare onderhoudsplicht voor eigen kinderen en evenals in Nederlands verkrijgt de stiefouder daar geen ouderlijk gezag over het stiefkind op het moment van huwen met de betreffende ouder. Daarnaast kent België een nog beperktere maten van verplichtingen van stiefouders; zo gaat de verplichting van een stiefouder om zijn stiefkind in levensonderhoud te voorzien pas gelden op het moment van overlijden van de ouder en strekt deze verplichting niet verder dan de hoogte van de erfenis die hij van zijn overleden partner heeft gekregen.

Noorwegen

In Noorwegen is de onderhoudsplicht niet enkel beperkt tot ouders met ouderlijke verantwoordelijkheden, aangezien de Noorse Staat als doel nastreeft dat elk kind twee juridische ouders heeft en daarom vaderschap gerechtelijk vast kan stellen bij niet-erkennende vaders. Deze vastgestelde vaders zijn dan vervolgens wel onderhoudsplichtig, maar hebben geen ouderlijke verantwoordelijkheden. Aangezien hun onderhoudsplicht volledig gebaseerd is op het juridisch ouderschap, wat weer gebaseerd is op afstammingsrecht, kent Noorwegen geen onderhoudsplicht voor stiefouders.

Zweden

Zweden kent al lange tijd een onderhoudsplicht voor stiefouders. Deze gold aanvankelijk alleen voor gehuwde stiefouders, maar sinds 1978 ook voor ongehuwde stiefouders indien deze samen met de verzorgende ouder een kind krijgen. Deze onderhoudsplicht wordt wel pas relevant indien de niet-verzorgende ouder zijn verplichtingen niet nakomt óf indien de stiefouder een hogere levensstandaard heeft dan de niet-verzorgende ouder.