Privaatrecht: vermogensrecht - Blois - Universiteit Utrecht

Hoofdstuk 9: Privaatrecht: vermogensrecht. 

Binnen het materiële privaatrecht moet worden onderscheiden tussen het burgerlijk recht aan de ene kant en het handelsrecht (economisch privaatrecht) aan de andere kant. Handelsrecht bevat regelingen over: 

• Het voeren van een bedrijf; 

• Verschillende ondernemingsvormen; 

• Waardepapieren, zoals aandelen; 

• Vervoer; 

• Verzekeringen; 

• Faillissement; 

De beiden onderdelen (personen- en familierecht, en vermogensrecht) van het burgerlijk recht onderscheiden zich van elkaar doordat het vermogensrecht betrekking heeft op materiële rechten en plichten (op geld waardeerbare belangen) terwijl dit voor het personen- en familierecht over het algemeen niet geldt. 

• Op geld waardeerbare belangen: bevoegdheden die tegen betaling aan een ander worden overgedragen. 

Binnen het personen- en familierecht vindt men onder andere regels met betrekkingen tot de mens als natuurlijke persoon, huwelijk, echtscheiding en het gezag over kinderen. 

Het vermogensrecht is het deel van het (objectieve) recht dat betrekking heeft op de op geld waardeerbare (subjectieve) rechten en plichten die tot het vermogen van een persoon kunnen behoren. Het vermogensrecht wordt weer onderverdeeld in het goederenrecht en het verbintenissenrecht. Binnen het vermogensrecht kan men nog het erfrecht onderscheiden. Het erfrecht regelt na het overlijden van iemand de overgang van diens vermogen of nalatenschap. Erfrecht is zelfstandig onderdeel van vermogensrecht. 

• Vermogensrecht heeft betrekking op het vermogen van personen. 

• Vermogen = het geheel van op geld waardeerbare subjectieve rechten en verplichtingen. Dit vermogen omvat goederen > vermogensbestanddelen. Deze goederen omvatten zowel vermogensrechten als zaken.  

• Zaken = voor de menselijke beheersing vatbare stoffelijke objecten. Onderscheid in roerende en onroerende zaken. 

• Registergoederen: bepaalde vermogensrechten en zaken zijn registergoederen. Voor overdracht of vestiging van een bepaald recht op deze goederen is inschrijving noodzakelijk in de daarvoor bestemde openbare registers. Alle onroerende zaken zijn registergoederen. 

Verdere onderscheidingen van vermogensrechten 

Bij vermogensrechten gaat het om op geld waardeerbare rechten. 

Vermogensrechten kunnen op verschillende manieren worden onderverdeeld: 

• Absolute > werkt tegenover eenieder 

• Volledige 

• Beperkte 

• Een belangrijk absoluut recht is het eigendomsrecht. 

• Relatieve rechten > werkt ten opzichte van een of meerdere bepaalde personen (> persoonlijke rechten). 

Naast absolute rechten op een goed bestaan er absolute rechten die geen goed tot object hebben. Het betreft hier rechten op de zogenoemde voortbrengselen van de menselijke geest. 

De absolute rechten kan men onderverdelen in volledige en beperkte rechten: 

• Volledige rechten: een volledig recht is het meest omvattende recht dat men op een goed kan hebben. 

• Absolute volledige rechten zijn de rechten op voortbrengselen van de geest en het eigendomsrecht.  

• Eigenaar kan een zaak aan een ander overdragen en hij heeft de bevoegdheid om van het eigendomsrecht een deel af te splitsen en dat aan anderen over te dragen (= bezwaren). 

• Beperkte rechten: een beperkt recht is een recht dat is afgeleid van een meer omvattend recht. 

• Wanneer van een meer omvattend recht een recht is afgeleid, zeggen we dat het meer omvattende recht is bezwaard. Het recht waarvan een beperkt recht is afgeleid noemt men het moederrecht. Het beperkte recht zelf kan men dan dochterrecht noemen.  

• Gebruiksrechten: erfdienstbaarheid, vruchtgebruik, opstal en erfpacht. 

• Gebruiksrechten verschaffen de rechthebbende het genot en gebruik van een bepaald goed waarop deze rechten rusten.  

• Zekerheidsrechten: pand en hypotheek 

• Een geldschieter wil over het algemeen een zo groot mogelijke zekerheid dat hij het door hem geleende geld terugkrijgt. 

• In geval van faillissement hebben de pand- en hypotheekhouder voorrang op andere schuldeisers. Zij kunnen buiten het faillissement om een vordering innen. Men noemt ze daarom separatisten. 

Wanneer een volledig/beperkt recht betrekking heeft op een zaak, dan spreekt men van een zakelijk recht. Het eigendomsrecht, erfdienstbaarheid, erfpacht en opstal hebben altijd betrekking op een zaak en zijn dus zonder meer zakelijke rechten. 

Goederenrecht en verbintenissenrecht 

Het goederenrecht: 

• Geeft regels omtrent de goederen oftewel vermogensbestanddelen. Het heeft betrekking op de rechtsverhouding tussen mens en goed. 

• Bevat regels omtrent: 

• De wijze waarop men goederen kan verkrijgen en verliezen. 

• De bevoegdheden die men als eigenaar of beperkt gerechtigde m.b.t. goederen kan doen gelden. 

• Het goederenrecht is over het algemeen dwingend van karakter en laat weinig ruimte voor personen om zelf invulling te geven aan een rechtsverhouding. 

Het verbintenissenrecht: 

• Geeft net als het goederenrecht regels over vermogensbestanddelen. 

• Gaat over de rechtsverhouding van mens tot mens. 

• Het betreft rechtsbetrekkingen tussen crediteuren (recht) en debiteuren (verplichting). 

• Rechtsbetrekkingen tussen schuldeiser en schuldenaar kunnen tot stand komen door: 

• Overeenkomst; 

• Buiten overeenkomst: wanneer mensen op grond van de wet tot elkaar in een rechtsbetrekking komen te staan. 

• Aanvullend recht: het laat personen de ruimte om zelf inhoud te geven aan de rechtsbetrekking. 

Rechtsfeiten  

Rechtsfeiten zijn een voorwaarde voor het ontstaan en het tenietgaan van rechten en verplichtingen. 

• Feiten die rechtsgevolgen hebben, worden rechtsfeiten genoemd. Of een bepaald feit een rechtsfeit is, hangt af van de omstandigheden. 

Rechtsfeiten worden verdeeld in: 

• Feiten met rechtsgevolg die geen gedragingen zijn van personen (bloot rechtsfeit). 

• Gebeurtenis, toestand, tijdsverloop 

• Feiten met rechtsgevolg die bestaan uit handelingen van personen. 

Handelingen kunnen worden onderverdeeld in rechtshandelingen en feitelijke handelingen: 

• Rechtshandelingen zijn gericht op het doen ontstaan of tenietgaan van rechtsgevolgen. 

• Feitelijke handelingen = de handelingen die weliswaar niet gericht zijn op een rechtsgevolg, maar wel rechtsgevolg hebben. 

• Onrechtmatige daad = een feitelijke handeling die in strijd is met het recht en daarom rechtsgevolgen heeft. 

Eenzijdige rechtshandeling = wanneer de rechtsgevolgen door een enkele partij tot stand komen. 

Meerzijdige rechtshandeling = kan het rechtsgevolg slechts ontstaan door overeenstemming van twee of meer personen (partij en wederpartij). 

Blz. 153 schema indeling rechtsfeiten!