Hypothese

De schrijvers van dit artikel beargumenteren dat wraak een agressieve handeling is die goed gesproken probeert te worden door het streven naar billijkheid. Billijkheid kan verschillend worden gezien door mensen en dit kan er voor zorgen dat het slachtoffer echt lelijke dingen gaat doen. Een bekend voorbeeld hiervan is het verhaal van Lorena Bobbitt. Zij is heel erg mishandeld door haar man en besloot, toen hij sliep, zijn penis af te hakken en ergens buiten te gooien. Dit voorbeeld laat zien hoe een vergrijp er voor zorgt dat het slachtoffer wraak wilt nemen en het ook doet.

De equity (billijkheid) theorie biedt het beste raamwerk om de wraaksituatie uit te leggen. Volgens deze theorie zijn mensen gemotiveerd om billijkheid te behouden over de macht en bronnen in hun sociale relaties. Een transgressie hiervan is een overtreding van de assumpties over hoe mensen met elkaar om moeten gaan. De meeste transgressies kosten het slachtoffer iets. Dit kunnen financiële, materiële, psychologische of fysieke kosten zijn. Het slachtoffer zal dan gemotiveerd zijn om gerechtigheid te zoeken en dit kan op goede, maar ook op slechte manieren. Zowel het slachtoffer als de dader kan proberen op de balans weer te herstellen. Als het slachtoffer wraak neemt en de wraak is zwaarder dan het eerste vergrijp tegen hem/haar, dan zal de persoon die eerst de dader was nu het slachtoffer zijn. Hij of zij kan dat besluiten om wraak te nemen op de nieuwe dader en zo blijft dit zich steeds herhalen. Wraak kan gebruikt worden om de balans weer te herstellen, maar het kan er ook voor zorgen dat er nieuwe conflicten komen.

Het rolverschil tussen slachtoffers en daders zijn belangrijk voor de wraak die mensen proberen te zoeken als een manier om balans in een relatie te herstellen. Slachtoffers van een transgressie omschreven de transgressie als zwaar en onopgelost, terwijl daders het als minder zwaar omschreven en het idee hadden dat het al opgelost was. Baumeister gebruikte de term ‘magnitude gap’ om aan te duiden dat de consequenties en belangrijkheid van een transgressie groter waren voor het slachtoffer dan voor de dader. In theorie zou dit opgelost kunnen worden door wraak van dezelfde proportie, maar helaas kunnen mensen niet inschatten welke wraakactie exact dezelfde magnitude heeft als de eerste actie. De magnitude gap zal dus een groot probleem voor het herstellen van de balans opleveren. Wat eerlijk lijkt voor het eerste slachtoffer kan als excessief worden gezien door de eerste dader. Het eerste slachtoffer (dat nu dader is geworden) kan behoorlijk wat schade aanrichten bij de eerste dader (die nu het slachtoffer is). Volgens de nieuwe dader is dit eerlijk en even zwaar als zijn/haar verwondingen, maar volgens het nieuwe slachtoffer is dit niet gelijk en hij/zij zal wraak willen. Beide partijen zullen zichzelf als slachtoffer zien en ze zullen hun eigen rol in het conflict als klein zien.

Experiment 1

In het onderzoek van de schrijvers van dit artikel, voorspelden de schrijvers ook dat zowel de wraaknemer als de ontvanger zichzelf als slachtoffer af zouden schilderen. Ze verwachtten ook dat beide groepen hun eigen verantwoordelijkheid als minder zouden zien en meer kijken naar wat de andere persoon hun heeft aangedaan. De schrijvers meenden ook dat mensen die wraak wilden nemen hun wraak zouden rechtvaardigen door te zeggen dat ze de balans wilden herstellen. Mensen die wraak nemen zullen de wraak als eerlijk en billijk zien en zij zullen daarom ook tevreden zijn met de uitkomsten. Mensen die de wraak als excessief zagen, zouden minder tevreden zijn met de uitkomsten. In het eerste experiment van de onderzoekers, moesten proefpersonen (allemaal studenten) bepaalde gebeurtenissen op schrijven. Ze kregen een geschreven omschrijving van twee opdrachten: eentje waarbij ze op moesten schrijven over een gebeurtenis waarbij ze wraak namen op de ander (de rol van de wreker) en de andere waarbij ze een gebeurtenis op moesten schrijven waarin de ander wraak op hen nam (rol van de ontvanger). De volgorde van de rollen werd gevarieerd en na elke rol moesten de proefpersonen een vragenlijst invullen. Bij enkele vragen moesten ze aangeven in hoeverre ze het ergens mee eens/oneens waren op een vijftien-puntschaal en bij twee vragen moesten ze aangeven of er negatieve en positieve effecten te vinden waren van de actie en voor wie (mezelf of de ander) deze effecten golden. Ook moesten de proefpersonen aangeven of ze nog goed met de andere persoon konden omgaan of niet en als het niet zo was dan moesten ze aangeven of de gebeurtenissen die ze beschreven hebben daar voor gezorgd hebben.

Uit de resultaten bleek dat de voorspelling van de onderzoekers uitkwamen. De wrekers zagen wraak als een eerlijke manier om de balans te herstellen, terwijl de ontvangers de wraak te excessief vonden. Beide groepen zagen zichzelf ook als slachtoffer, maar de wrekers waren kwader dan de ontvangers. De meeste wrekers en ontvangers gaven aan dat negatieve uitkomsten kwamen door de gebeurtenissen. De wrekers zeiden dat alleen de ontvangers of beide groepen negatieve uitkomsten hadden en de ontvangers zeiden dat zijzelf negatieve uitkomsten hadden of dat beide groepen negatieve uitkomsten hadden. Het lijkt er op dat wraak altijd wel negatieve uitkomsten heeft voor de ontvanger. Beide groepen rapporteerden dat er maar een matige level van positieve uitkomsten was en de wrekers dachten dat zij meer positieve effecten hadden ervaren, terwijl de ontvangers dachten dat beide groepen positieve effecten hadden ervaren. Iets meer dan de helft van de proefpersonen gaf aan op goede voet te staan met de andere persoon na de gebeurtenissen. De mensen die zeiden dat ze niet meer op goede voet met de andere persoon stonden, gaven aan dat de wraakactie daar de oorzaak van was. De meeste wrekers gaven ook aan dat ze wraak namen om de billijkheid te herstellen. Een grote deel gaf ook aan dat ze wraak namen omdat ze zich verraden voelden en boos waren. Een paar gaven aan dat ze zich gebruikt voelden en dat het nodig was om de andere persoon een lesje te leren. De ontvangers van wraak gaven ook aan dat de wrekers wraak namen om de balans te herstellen en omdat ze zich verraden en boos voelden.

Experiment 2

Uit het eerste experiment bleek dat mensen makkelijk vragen kunnen beantwoorden als wrekers of ontvangers. Er zijn mensen die geprovoceerd worden door anderen, maar die geen wraak zoeken. Waarom? Wat zorgt er voor dat mensen in sommige gevallen wraak zoeken en in andere gevallen niet? Het tweede experiment wilde dit onderzoeken. Personen die boos zijn, zien zichzelf als slachtoffer. Maar de perceptie van jezelf als slachtoffer is niet altijd genoeg om er voor te zorgen dat mensen wraak gaan zoeken. Mensen die denken dat een wraakactie de balans kan herstellen, zullen eerder geneigd zijn om wraak te zoeken. Mensen die denken dat wraak dingen alleen maar erger zou maken en de balans niet herstellen, zullen eerder geneigd zijn om niet wraak te nemen. Althans, dat is hoe de onderzoekers van dit artikel er over denken en dat is ook wat ze wilden uitzoeken. Ook de status van het slachtoffer ten opzichte van de eerste dader zou invloed hebben op het ondernemen van een wraakactie. De schrijvers van het artikel dachten dat slachtoffers die zichzelf als lager in status zagen dan de dader, eerder wraakacties zouden ondernemen dan slachtoffers die zichzelf als hoger of gelijke status met de dader zagen. Ook dachten de schrijvers dat acties waardoor het slachtoffer zich verraden of vernederd voelde, voor meer wraakacties zouden zorgen.

De proefpersonen moesten aangeven wat ze van elkaar de persoon uit de gebeurtenis die ze omschreven waren (familieleden, vrienden, (ex)-geliefden, collega’s, klasgenoten, bekenden of niet bekenden) en ze moesten een gebeurtenis aanleveren waarbij ze boos waren en wraak zochten en een gebeurtenis waarbij ze boos waren maar geen wraak zochten. Op elke gebeurtenis volgde een vragenlijst. Proefpersonen werd gevraagd om hun level van status ten opzichte van de andere persoon te noteren. Uit de resultaten bleek dat de personen die wraak hadden genomen, zeiden dat ze wraak hadden genomen om de balans te herstellen. De mensen die niet wraak hadden genomen zeiden dat het nemen van wraak niet de goede strategie was geweest in die situatie. Anderen gaven aan dat ze hun tijd en moeite niet wilden verspillen aan wraak, anderen gaven aan dat het zoeken van wraak verkeerd was. De mensen die niet wraak hadden genomen, hadden hogere levels van woede dan de mensen die wel wraak hadden genomen. Het zou dus kunnen dat het nemen van wraak voor een emotie regulatie zorgt en dat woede daardoor verminderd wordt. Zowel de wraaknemers als de niet-wraaknemers gaven aan dat de status van hunzelf en de andere persoon gelijk was. De helft van de wrekers en niet-wrekers gaf aan niet op goede voet te staan met de andere persoon en dat de gebeurtennis de reden daarvan is. Op de vraag waarom men besloot om wraak te nemen zeiden veel wrekers dat zij zich verraden voelden en ook beschaamd.

Een limitatie van dit onderzoek is dat er gevraagd werd naar enkele, discrete gebeurtenissen. De schrijvers denken dat tenminste enkele van deze gebeurtenissen onderdeel waren van langere, voortdurende conflicten. Een andere limitatie is dat de schrijvers alleen maar gegevens hebben van een partij. De andere persoon die betrokken was bij de gebeurtenis heeft niet zijn visie kunnen geven op de gebeurtenis. Beide visies zouden een betere vergelijking kunnen geven tussen de perspectieven.