In dit artikel wordt onderzocht of een periode van detentie de baankans anders beïnvloedt dan een periode reguliere werkloosheid.

Inleiding

Het vaststellen van het effect van detentie op baankansen is problematisch. Ten eerste is onduidelijk of de slechte arbeidsmarktpositie veroorzaakt wordt door een detentieperiode of dat ze sowieso een slechtere arbeidsmarktpositie hebben, dus ook voorafgaand aan detentie. In dit onderzoek vergelijken ze exgedetineerden met de controlegroep van werklozen die uiteindelijk detentie zullen ondergaan. De vraag is welke mechanismen verantwoordelijk kunnen zijn voor de relatie tussen detentie-verleden en de arbeidsmarktpositie.

Theorie

• Afschrikkingstheorie: mensen vertonen conformerend gedrag onder invloed van de dreiging van straf. Er wordt aangenomen dat detentie ervoor zorgt dat mensen minder delicten plegen en meer conventioneel gedrag vertonen. Onder dat laatste valt het vervullen van een reguliere baan. Onderzoek wijst uit dat dit effect maar van korte duur is, de neiging om conformerend gedrag te vertonen na verloop van tijd af (na vrijlating). De hypothese van de afschrikkingstheorie stelt dat een detentie-ervaring de baankansen na vrijlating kan vergroten. Exgedetineerden zullen dus eerder een baan vinden dan werkloze toekomstig gedetineerden.

• Menselijk kapitaaltheorie: het menselijk kapitaal van sollicitanten speelt een grote rol in het sollicitatieproces. Algemeen menselijk kapitaal (opleiding, werkervaring), is een belangrijke indicatie voor competenties. Specifiek menselijk kapitaal (beroeps- of bedrijfspecifieke kennis en vaardigheden) zijn enkel van belangin een bepaald werkgebied. De menselijk kapitaaltheorie heeft twee hypothesen. De eerste stelt dat detentie een slechte invloed heeft op baankansen. Net als werkloosheid stopt detentie de ontwikkeling van menselijk kapitaal en kan zelfs leiden tot afbreuk van vaardigheden. Ook contact met andere gedetineerden bevorderd de ontwikkeling van menselijk kapitaal niet. De tweede hypothese stelt dat detentie een goede invloed heeft op baankansen. Tijdens detentie kunnen gedetineerden vaardigheden opdoen, door de hulp die hen wordt aangeboden om hun re-integratie te beïnvloeden of de verplichte arbeid waarbij men arbeidsspecifieke en sociale vaardigheden kan opdoen.

• Signaleringstheorie: werkgevers maken onderscheid tussen signals (dynamische kenmerken zoals opleiding en werkervaring) en indices (statische kenmerken zoals geslacht of etniciteit). Deze informatie wordt vertaald in negatieve en positieve signalen. Een veroordeling en detentieverleden worden geassocieerd met inferieure persoonskenmerken en een lage werkcompetentie. Werkeloosheid, gedwongen of ongedwongen, kan ook leiden tot een verandering van het zelfbeeld en het zelfvertrouwen aantasten. Zo verslechtert door interne en externe stigmatisering de arbeidsmarktpositie.

  Detentie roept bij werkgevers wel een sterker negatief signaal op dan reguliere werkeloosheid. De hypothese van de signaleringstheorie is dat de afwezigheid van de arbeidsmarkt een negatief signaal oproept bij werkgevers, detentie sterker dan reguliere werkeloosheid, waardoor de baankansen verslechteren.

Het onderzoek

De afhankelijke variabele van het onderzoek is het vinden van een baan. Er word ook gekeken naar werkervaring, kenmerken van het delict (detentieduur en type delict), criminele geschiedenis (eventuele eerdere detenties of verdenkingen) en algemene achtergrondkenmerken.

Conclusie

Het onderzoeksdesign verkleint de invloed van kenmerken die ex-gedetineerden ook al voorafgaand aan de detentie een slechtere arbeidsmarktpositie opleverde. Hierdoor kan het effect van detentie op baankansen beter worden ingeschat. In de studie is gevonden dat exgedetineerden (80,2%) eerder een baan vinden dan regulier toekomstige werkelozen (52,6%). Deze resultaten vormen een ondersteuning voor één van de twee hypothesen uit de menselijk kapitaal theorie of de hypothese uit de afschrikkingstheorie.