Introductie

De taalontwikkeling van kinderen is een voorspeller voor de latere leesvaardigheid en academisch succes. Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de taalontwikkeling bij kinderen die één taal spreken. Er is echter weinig bekend over de taalontwikkeling van tweetalige kinderen, met name tijdens de vroege kinderjaren. Hier zou meer onderzoek naar moeten worden gedaan, omdat de groep kinderen die tweetalig wordt opgevoed steeds groter wordt. Dit onderzoek zal gaan over tweetalige kinderen van de geboorte tot aan vijf jaar.

Tweetalige kinderen

De groep tweetalige jonge kinderen wordt zeer breed gedefinieerd. Het betreft kinderen die aan twee talen zijn blootgesteld vanaf hun geboorte, en kinderen die tijdens hun vroege jaren aan de tweede taal zijn blootgesteld. Er zijn twee redenen voor deze inclusieve definitie. Ten eerste bestaat er binnen de wetenschappelijke gemeenschap geen consensus over wie precies tweetalige kinderen zijn. Ten tweede hebben veel wetenschappelijke onderzoeken naar dit onderwerp geen inclusie- en exclusiecriteria. Als de definitie dus niet zo breed zou zijn, zou veel wetenschappelijk onderzoek niet gebruikt kunnen worden.

Belangrijke terminologie

Er worden verschillende termen gebruikt om naar kinderen met verschillende leeftijden te verwijzen. De term kleuter wordt gebruikt om te refereren naar kinderen vanaf de geboorte tot aan drie jaar. De term pre-schoolers wordt gebruikt om te refereren naar kinderen van drie tot vijf jaar oud.

Taalaspecten

De literatuur met betrekking tot tweetaligheid is gecentreerd rondom een aantal taalaspecten. Deze worden hier uiteengezet, met de belangrijkste resultaten uit dit onderzoek over die aspecten.

• Taalverwerking. Kinderen die met twee talen opgroeien, vertonen een snellere taalverwerking van de taal waar zij meer ervaring mee hebben.

• Fonologische ontwikkeling. Het meeste wetenschappelijke onderzoek geeft aan dat tweetalige jonge kinderen twee aparte fonologische systemen hebben. Dat betekent dat zij twee verschillende mentale representaties van elk geluid hebben. Het lijkt erop dat de meest dominante taal daarbij invloed uitoefent over de zwakkere taal, maar naarmate beide talen zich bij het kind ontwikkelen, wordt deze invloed minder.

• Vocabulaire ontwikkeling. Tweetalige jonge kinderen liggen iets achter in hun vocabulaire groei vergeleken met eentalige jonge kinderen, maar niet zo erg dat het niet binnen de limiet van normale vocabulaire ontwikkeling zou vallen.

• Woordleren. De resultaten met betrekking tot het leren van nieuwe woorden zijn niet eenduidig en er moet meer onderzoek worden gedaan.

• Semantische ontwikkeling. Ook hiervoor is te weinig goed onderzoek gedaan om een eenduidig resultaat weer te geven.

• Grammaticale ontwikkeling. Ook hier ontwikkelden de twee talen zich onafhankelijk en afhankelijk van de hoeveelheid input het kind kreeg van een bepaalde taal. Tweetalige kinderen lijken morfosyntactische structuren op dezelfde manier te leren als eentalige kinderen, ook al zijn zij in het begin van het leren minder nauwkeurig.

• Pragmatische ontwikkeling. Ook bij deze onderzoeken wordt het bestaan van twee taalsystemen bevestigd, maar de resultaten met betrekking tot de pragmatische ontwikkeling van jonge tweetalige kinderen vergeleken met jonge eentalige kinderen zijn zeer tegensprekend.

Belangrijkste bevindingen

• Er bestaat grote variabiliteit binnen de groep van tweetalige jonge kinderen, zowel met betrekking tot hun afkomst, de gesproken talen, hun ervaringen en sociaal-economische status.

• Tweetalige jonge kinderen hebben al sinds zeer jonge leeftijd twee aparte taalsystemen. De kinderen raken door deze afzonderlijke systemen dan ook niet in de war door de verschillende talen, ook al is er wel bewijs dat de systemen bepaalde invloed op elkaar hebben.

• De ontwikkeling van de talen van de kinderen is afhankelijk van wanneer zij voor het eerst aan de talen zijn blootgesteld.

• De taalontwikkeling van jonge tweetalige kinderen kan anders zijn dan de taalontwikkeling van eentalige kinderen.

• Er is weinig bekend over de factoren die de taalontwikkeling van de jonge tweetalige kinderen beïnvloeden. Het lijkt erop dat wanneer er meer blootstelling is aan een van de twee talen, dat deze taal beter ontwikkeld zal worden bij het kind.

Toekomstig onderzoek

Omdat er zo weinig goed onderzoek naar dit onderwerp bestaat, zijn er zeer veel aanbevelingen te doen voor toekomstig onderzoek. Denk aan het uitvoeren van longitudinale studies, het gebruiken van meer controlevariabelen (kenmerken van het kind, de familie, de omgeving), het ontwikkelen van gestandaardiseerde meetinstrumenten en het onderzoeken van ook de schrijfvaardigheid en leesvaardigheid van tweetalige kinderen.
 

Introductie

Persoonlijk welzijn speelt een belangrijke rol voor diverse sociale en economische redenen. Onderzoek indiceert dat het persoonlijk welzijn van kinderen, jongeren en ouderen met een taalstoornis niet zo goed is als dat van hen die geen taalstoornis hebben (gehad). Zij zouden vaker problemen hebben op sociaal en communicatief gebied. Ze hebben minder vaak een romantische relatie. Ze hebben minder vaak een fulltime baan en zijn vaker werkloos. Er is zelfs onderzoek waarin de resultaten er op wijzen dat de mensen met een leerstoornis zich minder gezond voelen dan de mensen zonder taalstoornis. Het lijkt er dus op dat zij slechter scoren op factoren die worden gezien als voorspellers voor welzijn.

Resultaten

Uit de resultaten bleken geen groepsverschillen met betrekking tot de drie factoren van welzijn (levenstevredenheid, geluk(zaligheid), levenswaarde). Er waren ook geen groepsverschillen met betrekking tot gezondheid. Er waren wel groepsverschillen in werk en relatiestatus. Minder jonge mensen met een taalstoornis hadden een fulltime baan/voltijd opleiding of hadden een relatie.

Welzijnsvoorspellers

Met betrekking tot de welzijnsvoorspellers kunnen de belangrijkste resultaten als volgt worden opgesomd:

• Participanten met een taalstoornissen die aangaven een goede gezondheid te hebben, gaven ook aan een beter welzijn te hebben dan degenen die hun gezondheid als slechter rapporteerden. Zij scoorden hoger op alle drie de voorspellers van welzijn (levenstevredenheid, geluk(zaligheid), levenswaarde).
• Participanten met een taalstoornis die werk of een relatie hadden, rapporteerden een hoger welzijn.
• Met betrekking tot de controlegroep werd er ook gevonden dat degenen die aangaven een goede gezondheid te hebben, een beter welzijn rapporteerden. Maar zij rapporteerden alleen een hogere levenstevredenheid, en scoorden niet hoger op geluk(zaligheid) en levenswaarde.
• Er werden bij de controlegroep geen significante relaties gevonden tussen de welzijnsvariabelen en werk- en relatiestatus.

Discussie

Zoals elk onderzoek heeft ook dit onderzoek te maken met een aantal beperkingen. Zo waren de participanten in deze steekproef van jonge leeftijd. Het zou kunnen dat, ook al hebben zij een slechte gezondheid, of geen baan, of geen relatie, dat dit weinig invloed heeft op hun levenswelzijn, omdat er sprake is van compensatie door andere factoren (zoals het jong zijn, vrienden hebben, hoopvol zijn, etc.). Het zou goed zijn om het onderzoek te herhalen met oudere participanten en om een longitudinaal onderzoek uit te voeren. Tevens zou er dan gebruik moeten worden gemaakt van meer controlevariabelen, zoals sociale steun en copingsmechanismen.

Introductie

Onderzoek toont aan dat er comorbiditeit bestaat tussen leesstoornissen en ADHD, en tussen leesstoornissen en rekenstoornissen. Deze drie stoornissen en hun onderliggende cognitieve relaties zijn echter nog nooit samen onderzocht. Het theoretische model dat hierbij wordt gebruikt is het multipele cognitieve tekort model van neurologische stoornissen. Volgens dit model kan elke symptoom dimensie worden voorspelt door bepaalde onderliggende cognitieve factoren. Comorbiditeit ontstaat doordat sommige van die cognitieve factoren door de stoornissen gedeeld worden. Deze overlap is echter geen honderd procent, doordat elke dimensie zijn eigen unieke voorspellers heeft.

Leesstoornissen en ADHD

De wetenschap heeft uitgewezen dat er een significant genetisch verband bestaat tussen leesstoornissen en ADHD. Binnen het cognitieve domein lijken problemen met de verwerkingssnelheid de symptomen van leesstoornissen en ADHD te verklaren. Wanneer binnen het onderzoek verwerkingssnelheid werd meegenomen als controlevariabele, verviel de significante covariatie tussen leesstoornissen en ADHD. Het is dus met name verwerkingssnelheid die de correlatie tussen de twee stoornissen verklaard. Problemen met de verwerkingssnelheid hebben gedeeltelijk een genetische oorzaak. Men concludeert dat de comorbiditeit tussen leesproblemen en ADHD voornamelijk kan worden toegewezen aan genetische invloeden die leiden tot een trage verwerkingssnelheid.

Leesstoornissen en rekenstoornissen

Uit onderzoek blijkt dat er genetische invloeden zijn die bijdragen aan het ontstaan van beide stoornissen. Er zijn maar weinig studies die zich hebben gericht op gedeelde cognitieve tekorten die ten grondslag zouden kunnen liggen van beide stoornissen. De studies die zich daar wel op hebben gericht, laten zien dat het werkgeheugen een cognitieve factor is die bijdraagt aan de comorbiditeit van leesstoornissen en rekenstoornissen. Met betrekking tot verwerkingssnelheid zijn de resultaten minder eenduidig, en de resultaten kunnen variëren als gevolg van de constructen die in het onderzoek worden gebruikt en steekproefkenmerken.

Het huidige onderzoek

Er zijn tot op heden nog geen onderzoeken verricht naar mogelijke onderliggende cognitieve factoren die de comorbiditeit tussen rekenstoornissen en ADHD kunnen verklaren. Er zijn ook geen onderzoeken gedaan die kijken naar de cognitieve factoren die de comorbiditeit tussen leerstoornissen, rekenstoornissen en ADHD kunnen verklaren. Dat is waar dit onderzoek zich op richt. Men moet er wel rekening mee houden dat cognitieve constructen zich door de tijd heen kunnen ontwikkelen, en dat de comorbiditeit en associaties leeftijdafhankelijk zijn. Er werd eerst onderzocht of de comorbiditeit tussen de drie stoornissen veroorzaakt kon worden door een fenocopie. Vervolgens werd een multipele cognitief voorspellend model getoetst.

Resultaten

De eerste hypothese werd niet bevestigd, wat betekent dat leesproblemen en rekenproblemen niet ontstaan als gevolg van aandachtsproblemen. De resultaten bevestigden wel het multipele model waarin de gedeelde variantie tussen de stoornissen kon worden toegewezen aan een gedeelde onderliggende cognitieve voorspeller. Daarnaast had elke stoornis ook een eigen, unieke voorspeller die niet voorkwam bij de andere stoornissen. Met name verbaalconceptuele vaardigheden verklaarden de comorbiditeit tussen lezen en rekenen, terwijl verwerkingssnelheid de comorbiditeit tussen rekenen en ADHD verklaarde.

Discussie

Cognitieve factoren verklaarden een hoog percentage van de variantie tussen leesproblemen en rekenproblemen, maar minder voor de comorbiditeit met ADHD. Dit zou kunnen zijn veroorzaakt door methodologische problemen, of doordat men nog niet een goede neurologische theorie over ADHD, rekenproblemen en leesproblemen heeft ontwikkeld. Er wordt tegenwoordig ook vaak gekeken in hoeverre executieve functies de stoornissen kunnen verklaren. In dit onderzoek is echter geen bewijs gevonden dat executieve functies de comorbiditeit tussen de stoornissen zouden kunnen verklaren.

[toc ]

Er is maar weinig wetenschappelijke informatie met betrekking tot de activiteiten en participatie van kinderen met een hersenverlamming en geassocieerde communicatiestoornissen. Communicatie is slechts een van de factoren die de participatie van kinderen met een hersenverlamming beïnvloed. De meeste studies die hierna zijn verricht, zijn kwantitatief van aard. Het gebrek aan kwalitatief onderzoek naar dit onderwerp, heeft geleid tot het huidige onderzoek. Hier wordt gebruik gemaakt van kwalitatieve methoden om meer begrip te krijgen voor de invloed van persoonlijke- en omgevingsfactoren op de activiteiten en participatie en levenskwaliteit van kinderen met een hersenverlamming en een communicatiestoornis.

‘International Classification of Functioning, Disability and Health (in Children and Youth)’

In deze studie wordt gebruik gemaakt van het framework van de International Classification of Functioning, Disability and Health (in Children and Youth) (ICF-CY). Het component van activiteiten en participatie van dit framework bevat veel dagelijkse activiteiten die belangrijk zijn voor kinderen met communicatiestoornissen. Activiteiten worden hier geconceptualiseerd als de uitvoering van taken, en participatie als de betrokkenheid van de kinderen in levenssituaties. Een van de gebieden waarop onderscheid tussen deze twee kan worden gemaakt, is dat activiteiten zich richten op het niveau van het individu en gerelateerd zijn aan de beperkingen, terwijl de participatie zich richt op het maatschappelijk niveau en is gerelateerd aan de levenskwaliteit. Tevens houdt de ICF-CY rekening met de contextuele factoren die de activiteiten en participatie kunnen beïnvloeden. Deze factoren zijn de hulpmiddelen, de attitudes en steun van anderen en de omgeving van het kind. Persoonlijke factoren worden in deze classificatie niet benoemt, omdat hier binnen enorme persoonlijke en culturele variatie bestaat. Daarom wordt in dit onderzoek gebruik gemaakt van de perceptie van de ouders over de persoonlijke factoren die de activiteiten en participatie van de kinderen beïnvloeden.

Interpretatief paradigma

Volgens het interpretatief paradigma bestaan er meerdere realiteiten en waarheden over hoe de wereld is en wat de aard van de realiteit is. Dit paradigma wordt hier gebruikt. De onderzoekers wilden de realiteiten en ervaringen van de ouders van kinderen met een hersenverlamming en een communicatiestoornis onderzoeken. Daarom hebben zij semi-gestructureerde interviews uitgevoerd. Activiteiten werden gedefinieerd als de acties of taken die hun kinderen voltooiden. Participatie werd gedefinieerd als de sociale betrokkenheid van hun kinderen tijdens alledaagse situaties.

Resultaten

Activiteiten en participatie

De belangrijkste resultaten met betrekking tot activiteiten en participatie van de kinderen kunnen als volgt worden samengevat:

• De mogelijkheid hebben om zelf beslissingen te maken was erg belangrijk volgens de ouders. Dit geeft de kinderen de kans om controle te hebben over hun situatie en over de activiteiten waarin zij willen deelnemen.

• De ouders gaven aan hoe belangrijk communicatie is en stelden soms zelfs dat de behoefte aan communicatie groter was dan de beperking van de lichamelijke mogelijkheden. Met name de mogelijkheid om de basisbehoeften te communiceren was belangrijk. Succesvolle communicatie geeft kinderen het gevoel onafhankelijk te zijn en geeft de mogelijkheid voor het ontstaan en onderhouden van vriendschappen. Tevens leiden communicatieproblemen tot grote frustratie bij de kinderen.

Barrières en facilitatoren

De belangrijkste resultaten met betrekking tot de barrières en facilitatoren die de activiteiten en participatie van de kinderen beïnvloeden, kunnen als volgt worden samengevat:

• De invloed van de omgeving varieerde volgens de ouders van helemaal geen invloed tot een significante invloed. Voor sommige kinderen maakten nieuwe omgevingen en drukke omgevingen wel iets uit, en voor andere kinderen niet.

• Steun en belangrijke relaties werden gezien als belangrijke facilitatoren. Ook al werd in een geval het geven van ongevraagde steun, en het daardoor ontnemen van de keuze van het kind, gezien als een barrière.

• De negatieve houdingen van vrienden, familieleden en vreemden werden gezien als barrières. Zulke houdingen waren bijvoorbeeld staren op straat, buitengesloten worden van samen spelen en het onderschatten van de vaardigheden en mogelijkheden van het kind.

• Producten en technologieën werden meestal gezien als facilitatoren, ook al waren ze niet allemaal bruikbaar. Sommige van de producten zouden de kinderen wel helpen, maar de kinderen zouden iemand anders nodig hebben om van het product gebruik te kunnen maken.

• De persoonlijke aanleg van de kinderen werd soms gezien als een barrière, bijvoorbeeld wanneer zij vergelegen waren of weinig zelfvertrouwen hadden. Als zij echter veel doorzettingsvermogen hadden of gemotiveerd waren, werd de persoonlijke aanleg gezien als facilitator.  

• Kinderen met een hersenverlamming en een communicatieprobleem hielden zich vooral bezig met activiteiten in het huis en veel van hen hadden er moeite mee om vrienden te maken. Deelnemen aan activiteiten op school en daarbuiten was vaak lastig door de beperkte communicatiemogelijkheden en lichamelijke beperkingen.

[toc ]

In dit artikel wordt gekeken naar de executieve functies van kinderen met spraak- en taalproblemen. Verschillende studies laten zien dat deze kinderen slechter presteren met betrekking tot executieve functies, met name op gebieden als aandacht, werkgeheugen, inhibitie en aandachtsverschuiving. Deze studies kijken echter niet naar de verschillende executieve functies tegelijk, en ook niet naar de onderliggende relatie tussen tekorten in de executieve functies en spraak- en taalproblemen. Er wordt hier beargumenteerd dat, om dit probleem goed te kunnen begrijpen, men niet alleen afzonderlijke executieve functies moet testen, maar zich in plaats daarvan moet richten op de onderliggende relatie.

Definitie van ernstige spraak- en/of taalmoeilijkheden

Ernstige spraak- en/of taalmoeilijkheden (ESM) wordt gedefinieerd als een primaire taalstoornis waarbij de ontregelde taalverwerving niet kan worden verklaard vanuit sensorische, cognitieve, neurologische of emotionele problemen. Aan deze definitie wordt door sommige wetenschappers echter getwijfeld. Veel kinderen die met ESM zijn gediagnosticeerd vertonen niet-linguïstische tekorten met betrekking tot motorische controle, reactiesnelheid en geheugen. Het kan zijn dat kinderen met ESM tekorten hebben die niet binnen het taalgebied vallen. Er zijn vervolgens domeinalgemene hypothesen ontwikkeld die stellen dat meer algemene tekorten ESM kunnen verklaren.

Domeinalgemene hypothesen

Een voorbeeld van een domeinalgemene hypothese is de procedureel-tekorthypothese. Deze stelt dat de ontregelde taalverwerving het gevolg is van een afwijking in het neurale netwerk van het procedurele geheugen. Een tweede voorbeeld is de generalized slowing hypothese. Deze stelt dat kinderen met ESM trager stimuli verwerken in zowel linguïstisch als niet-linguïstisch domein. De taalverwerving wordt dan verstoord, omdat belangrijke aspecten binnen de taalverwerking tijdafhankelijk zijn. Een derde voorbeeld van een domeinalgemene hypothese is het algemene representatie tekort. Deze stelt dat ESM slechts een uiting zijn van een groter overkoepelend probleem van informatierepresentatie.

Executieve functies

Executieve functies betreffen de hogere controlefuncties van de hersenen die de aandacht, gedachtes en handelingen controleren en coördineren. Executieve functies worden op verschillende manieren geconceptualiseerd, van unitaire constructen tot een set van onafhankelijke componenten. Er ontstaan nu ook integratieve modellen waarin de executieve functies worden geconceptualiseerd als een set van scheidbare, maar aan elkaar verwante cognitieve functies. Uit het integratieve model van Miyake et al. werd geconcludeerd dat executieve functies kunnen worden onderverdeeld in drie componenten, te weten werkgeheugen, inhibitie en aandachtsverschuiving.

‘Developmental Integrative Framework Model’

Samen met haar collega’s ontwikkelde de psycholoog Nancy Garon het ‘developmental integrative framework model’. Deze stelt dat er hiërarchische relaties bestaan tussen de componenten van executieve functies, als gevolg van de volgorde waarmee de executieve functies zich ontwikkelen. De executieve functies zouden zich in deze volgorde ontwikkelen:

• Vastgehouden aandacht (sustained attention). Deze cognitieve vaardigheid vormt de basis voor de ontwikkeling van de meer complexe executieve vaardigheden.

• Werkgeheugen. Dit betreft de vaardigheid om nieuwe informatie vast te houden en te manipuleren.

• Inhibitie. Dit betreft de vaardigheid om afleidende informatie te negeren, of om een overheersend maar verkeerd antwoord te geven.

• Aandachtsverschuiving/cognitieve flexibiliteit. Dit refereert naar het proces van het verschuiven van de aandacht tussen verschillende stimuli of taken.

Volgens het model vereist de ontwikkeling van nieuwere executieve functies een goede coördinatie tussen de eerdere executieve functies. Bij kinderen met ESM kan het zo zijn dat hun taalproblemen leiden tot slechtere executieve functies, of dat hun slecht ontwikkelde executieve functies leiden tot hun taalproblemen.

Executieve functies bij kinderen met ESM

Onderzoek wijst aan dat kinderen met ESM tekorten vertonen op het gebied van het verbale en visuele werkgeheugen. Ook presteren zij slechter wanneer het gaat om non-verbale inhibitie en non-verbale vastgehouden aandacht (vergeleken met kinderen van hun eigen leeftijd zonder ESM). Met betrekking tot cognitieve flexibiliteit en verbale inhibitie kunnen geen conclusies worden getrokken als gevolg van een tekort aan wetenschappelijk onderzoek.

Problemen binnen het onderzoek van executieve functies bij kinderen met ESM

Ten eerste is er te weinig data om within-subject vergelijkingen te maken. Het is dus niet duidelijk hoe de vaardigheden zich verdelen over de individuen in de ESM-populatie. Daardoor kan ook niet worden geconcludeerd dat het integratieve model de executieve functies van de ESM-kinderen goed beschrijft. Ten tweede bestaat er het probleem met de richting van het verband. Uit het weinige onderzoek dat daarna is verricht, kan niet worden geconcludeerd dat de slechtere executieve functies de oorzaak zijn van de taalproblemen.

De toekomst

Er zijn nog veel dingen die met wetenschappelijk onderzoek bekeken moeten worden wanneer het gaat om ESM. Zoals al eerder is benoemd, moet er onderzocht worden hoe de verschillende componenten van executieve functies binnen de groep van kinderen met ESM aan elkaar gerelateerd zijn. Wanneer het gaat om kinderen die geen taalproblemen hebben, stelt wetenschappelijk onderzoek dat deze componenten matig aan elkaar zijn gerelateerd. Maar of dat ook zo is voor de kinderen met ESM is nog niet bekend. Ook is al eerder benoemd dat er beter moet worden gekeken naar de richting van het verband tussen executieve functies en ESM. Dit kan worden gedaan bijvoorbeeld aan de hand van longitudinaal onderzoek, of door het verbeteren van de executieve functies bij kinderen met taalproblemen.

Genegeerde variabelen

Tot slot zijn er nog andere variabelen die bij zulk onderzoek in beschouwing moeten worden genomen. Een van die variabelen is leeftijd. Onderzoek toont aan dat grote variatie binnen executieve functies is gerelateerd aan leeftijd. Ook sociaal-economische status moet aandacht verkrijgen, daar is aangetoond dat kinderen die ouders hebben met een hogere sociaal-economische status (wanneer geoperationaliseerd als opleidingsniveau van de ouders) sterkere executieve functies hebben. Een laatste variabele waar rekening mee moet worden gehouden, is intelligentie. Onderzoek stelt dat kinderen met ESM lager scoren dan typisch ontwikkelende kinderen wanneer het gaat om non-verbale intelligentie.

Inleiding

Zuigelingen trekken automatisch attentie. Ze zijn jong, onberispelijk en we zijn het allemaal geweest. Zuigelingen zijn compleet afhankelijk van de zorg van anderen. Ze zijn kwetsbaar en veranderingen hebben dan ook een grote invloed op zuigelingen. Verschillende factoren in het begin van ons leven hebben invloed op ons op de rest van ons leven.

Zuigelingen

Ondanks dat de tijd van zuigeling zo klein is, is dit toch de meest bepalende levensfase voor het voorspellen van iemands leven. Dit zowel op fysiek als psychisch niveau. De hersenen ontwikkelen, de baby groeit in gewicht en lengte en de baby leert om de ledermaten te gebruiken. Een baby groeit naar een kind en uiteindelijk een volwassene. De vraag hoe wij worden wie zijn is al lang een vraagstuk binnen verschillende disciplines.

Maar wat is een zuigeling? In het artikel wordt er gesproken over infants dit komt uit het latijn en staat voor niet sprekende. Om het begrip af te bakenen wordt er in dit artikel met infant/zuigeling een baby die in het eerste jaar van zijn leven is.

 Verschillende soorten onderzoek naar baby’s

Onderzoek doen naar baby’s is zeer lastig. Ze kunnen niet praten en hebben veel zorg nodig. Toch wordt er geprobeerd om zo goed mogelijk onderzoek te doen naar baby’s.

Er zijn zeven verschillende domeinen om onderzoek naar te doen:

• Onderzoek naar nature/nurture.

• Fysiek en psychologisch onderzoek.

• De invloed van ouders.

• De manier waarop ouders stimuleren.

• Menselijke baby’s vergelijken met zuigelingen van andere diersoorten.

• Kenmerken van de babyperiode.

• Onderzoek naar hoe factoren tijdens de babyperiode de rest van het leven van een mens beïnvloeden.

Op dit laatste punt wordt verder ingegaan in het artikel. Continuïteit van een eigenschap betekend dat deze eigenschap bij een vroege levensfase (baby) nog steeds bij een late levensfase (volwassene) te zien is. Stabiliteit beschrijft hoe sterk deze eigenschap terug komt. Homotypische eigenschappen zijn dezelfde eigenschappen dus bijvoorbeeld woordenschat. Er wordt dan gekeken hoe de woordenschat is gegroeid tussen meetmoment 1 en meetmoment 2. Heterotypische eigenschappen zijn eigenschappen die overeenkomen maar niet hetzelfde zijn dus bijvoorbeeld woordenschat en taalvaardigheid. Er wordt dan bijvoorbeeld gekeken hoe de woordenschat (meetmoment 1) invloed heeft op de taalvaardigheid (meetmoment 2).

Binnen het gebied van onderzoek naar kinderen zijn er twee stromingen. De stroming die de baby periode niet belangrijk vinden omdat het maar een kort deel is van het leven en de stroming die het juist wel belangrijk vind omdat er zoveel informatie voor de rest van het leven uit te halen is. Onderzoek naar ontwikkeling heeft vaak drie focussen. Voorspellen, beschrijven en uitleggen. Het voorspellen is vooral van belang bij baby onderzoek.

Hoe kunnen bepaalde factoren tijdens de babyperiode in verband staan met factoren in de toekomst. Door dit te onderzoeken is er een voorspelling mogelijk.

Het onderzoek naar dit gebied is lastig. Vroeger werd er vaak gebruik gemaakt van multiple regressie vergelijkingen waarbij er werd gekeken hoe verschillende onafhankelijke variabelen de afhankelijke variabele beïnvloed. Tegenwoordig wordt vaker de latent curve modelling gebruikt. Bij een developmental cascade wordt er bijvoorbeeld gekeken naar 1 factor die een verband zou hebben met een andere factor in de toekomst zonder dat intra persoonlijke of extra persoonlijke factoren hier ook een rol bij spelen.

Biologische, psychische en motorieke ontwikkeling

Van sommige factoren is het bekend dat ze voorspellend zijn. Voorbeelden hiervan zijn te vroeg geboren zijn en een laag geboorte gewicht hebben, deze dingen kunnen invloed hebben op de rest van iemands levensloop. Volwassenen die te vroeg geboren waren hebben vaker hartafwijkingen dan kinderen die dat niet hebben. Ook hebben kinderen die te vroeg geboren zijn een grotere kans op depressies en angststoornissen tot hun veertigste verjaardag. Dit kan komen omdat ze een soort trauma oplopen op de intensive care waar de omgeving er verschild van een veilige thuisomgeving. Medische voorbeelden zijn bijvoorbeeld baby’s die in de eerste 3 maanden van hun leven meer testosteron hebben aangemaakt een grotere groei hebben van het geslachtsdeel. Ook de hartslag die in het eerste jaar gemeten wordt blijft de eerste 5 jaar hetzelfde. Kinderen met een laag geboorte gewicht kunnen problemen krijgen met hun motoriek wanneer ze 16 jaar zijn. Ook hard huilen als baby blijkt in verband te staan met migraine.

Taal, cognitieve ontwikkeling en perceptie

Ook in het domein van taal, cognitieve ontwikkeling en perceptie zijn cumulatieve effecten te vinden. Kinderen die tijdens de borstvoeding een bepaalde geur rond om de tepel hebben geroken zijn nog 18 maanden lang gevoelig voor die geur. Ook cognitie is afhankelijk van of een kind te vroeg geboren is of niet. Op het gebied van spraak is er ook iets interessants gevonden. Geadopteerde kinderen met een indiaanse achtergrond kunnen deze taal blijkbaar terug halen wanneer ze ouder zijn omdat ze toch met deze taal in contact zijn geweest.

Emotie, temperament en sociale ontwikkeling

Ook op het gebied van emotie, temperament en sociale ontwikkeling kunnen bepaalde factoren voorspellend zijn voor de toekomst van een kind. Baby’s die in zich zelf gekeerd zijn, zijn dit op vierjarige leeftijd vaak nog. Kinderen met gedragsproblemen hebben deze in hun volwassenheid vaak nog. Hechting is ook een voorspeller van gedrag. Er zijn drie vormen van hechting:

• Anxious/avoidant: niet gestrest wanneer moeder weg is en kijkt weg wanneer ze weer terug is.

• Securely attached: gestrest wanneer de moeder weg is maar snel weer gerust gesteld als de moeder terug komt.

• Anxious/resistant, anxious/ambivalent: erg aanhankelijk, erg gestrest wanneer de moeder weg is en weet niet hoe de baby zoekt zowel comfort als afstand wanneer ze weer terug is.

Deze vormen van hechting hebben een grote impact hoe kinderen met anderen om zullen gaan in hun leven. Deze hechtingsvormen zijn terug te vinden bij geadopteerde kinderen. Kinderen die in slechte omstandigheden hebben geleefd en voor hun eerste verjaardag geadopteerd worden zijn alsnog vaak veilig gehecht. Bij kinderen die na hun eerste verjaardag geadopteerd zijn is dat vaak niet het geval. Bij deze kinderen ontstaan dan ook vaak gedragsproblemen.

Bij het onderzoek naar dit soort verbanden is goed onderzoek van belang. Er moet longitudinaal onderzoek gedaan worden met meerdere meetmomenten. De factoren moeten helder geformuleerd zijn en er mogen niet meerdere factoren een rol spelen. Er moet goed gekeken wordt wat wel en wat niet correleert. Daarnaast moet er goed in de gaten worden gehouden welke variabelen afhankelijk zijn en welke niet en is timming belangrijk. Het eerste en tweede meet moment moeten goed gekozen worden en er moet dus ook goed gekeken worden naar de normale ontwikkeling van kinderen.

Abstract

Er is bewijs dat ouder-stress de relatie tussen kind en ouder kan beïnvloeden en hierbij ook de ontwikkeling van het kind. Hogere levels van ouder-stress kunnen worden gelinkt aan slechtere sociale en emotionele ontwikkeling. Het hebben van jonge kinderen die doof zijn kan op lange termijn veel obstakels geven tijdens het ouderschap. Dit artikel onderzoekt ouder-stress met zowel algemene als geval specifieke metingen.

Introductie

Verschillende onderzoeken hebben al de hoogte van ouder-stress gemeten bij ouders van jonge dove kinderen. Jammer genoeg zijn er tegenstrijdige uitkomsten. Zo opperde Meadow-Orlans (1994) dat ouder-stress stijgt als kinderen ouder worden en het communicatie gat groter wordt. Volgens Lederberg and Golbach (2002) zijn de schommelingen binnen de ouder-stress mogelijk door de veranderingen binnen de ontwikkeling. assessed the developmental changes in

Predictoren van ouder-stress

Eerder onderzoek heeft ervoor gezorgd dat verschillende factoren konden worden geïdentificeerd die te maken hebben met ouder-stress. Die factoren zijn onder andere, leeftijd bij diagnose, hoeveelheid gehoorverlies, taalvaardigheid, manier van communiceren en de sociale steun die ontvangen wordt. Daarnaast kunnen er nog andere dingen zijn die ouder-stress kunnen veroorzaken. Bij kinderen die geen gehoorproblemen hebben is er een link gevonden tussen gedragsproblemen en ouder-stress.

Communicatie

Voor ouders die kunnen horen en dove kinderen hebben is communicatie het grootste probleem. Ouders moeten actief leren hoe ze moeten communiceren omdat het anders is dan normaal. Ongeacht de methode die ouders gebruiken om te communiceren met hun kinderen (gebarentaal, spraak of beide) zullen er problemen zijn die betrekking hebben op de communicatie. Dit kan uiteindelijk zorgen voor minder goede interactie tussen de ouders en het kind. Volgens Lederberg and Everhart (2000) zijn moeders van dove kinderen even goed in het opmerken van de aandacht focus van het kind dan moeders van horende kinderen. Dit is goed voor de taalontwikkeling van het kind.

De taalvaardigheid kan op twee manieren de ouder-kind relatie beïnvloeden. Een daar van is het reguleren van aandacht, emotie en gedrag. De tweede is het zorgen voor meer interactie tussen ouders en kinderen, ook over onder andere gevoelens.

Gewone kinderen met een taalachterstand hebben te maken met verschillende uitdagingen. Kinderen met en taalachterstand zullen dit tekens meer merken wanneer er tijdens hun ontwikkeling telkens meer van hun taalvaardigheden wordt verwacht. Hetzelfde geldt ook voor dove kinderen.

Gedragsproblemen

Onderzoek heeft aangetoond dat in vergelijking met horende kinderen, dove kinderen vaker gedragsproblemen vertonen. Gedragsproblemen kunnen ouder-stress veroorzaken. Volgens Barker et al. (2009) is een lagere taalvaardigheid gekoppeld aan problemen met concentratie en minder ouder-kind communicatie en ook meer gedragsproblemen.

Deze studie

Ondanks de vele verschillende onderzoeken is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar objectieve metingen van taalontwikkeling, de groei van gedragsproblemen en de mogelijke ouder-stress die hier bij hoort.

Er worden vier hypothesen getest

1. Ouders van dove kinderen worden verwacht meer normale en concext-specifieke stress te hebben dan horende kinderen.

2. Van dove kinderen wordt verwacht dat ze een grotere taalachterstand te hebben en meer gedragsproblemen.

3. De taalachterstand medieert de relatie tussen de staat van het horen en gedragsproblemen.

4. Taalachterstand en gedragsproblemen mediëren de relatie tussen de staat van het horen en ouder-stress

Methode

In deze studie is er gekeken naar kinderen met een gehoor implantaat. De kinderen komen van 6 verschillende clinische implantaat centrums en twee peuterspeelzalen met horende kinderen. De criteria die werden gebruikt voor het uitkiezen van kinderen waren:

1. jonger dan 5 jaar.

2. grote hoeveelheid gehoorverlies.

3. Ouders van het kind waren gemotiveerd om het kind Engels te leren.

Kinderen met een grote cognitieve beperking mochten niet meedoen aan het onderzoek. De controle groep met horende kinderen werden gematcht op basis van leeftijd en geslacht. De kinderen werden getoetst op de basislijn (voor het verkrijgen van de implantaat voor de dove groep) en elke zes maanden voor drie jaar.

De groep participanten bestonden uiteindelijk uit 188 dove en 97 horende kinderen. De dove kinderen waren gemiddeld 2.2 jaar oud en de horende kinderen 2.3 jaar.

Procedure

Voor de implantaat geplaatst wordt, worden de kinderen getest. Op de eerste dag moeten de ouders een vragenlijst invullen met vragen daarin over communicatie en gedrag. Kinderen krijgen een taaltest, een cognitietest en een audiologisch examen. Op de tweede dag werden kinderen gefilmd toen ze opdrachten moesten uitvoeren met ne zonder ouders.

Ouder-stress werd gemeten met de Parenting Stress Index-Short Form (Abidin, 1995), dit is een 36-item test die ongeveer 10 minuten duurt. Voor de context-specifieke stress werd de FSS-test gebruikt. Deze bestaat uit 16 items. De door ouders opgemerkte gedragsproblemen werden gemeten door de Child Behavior Checklist 1½–5 (CBCL; Achenbach & Rescorla, 2000). te gebruiken. Het kinderlijk gedrag en negativiteit werd gemeten door het kijken naar gedrag dat werd gefilmd tijdens de opdrachten. De opdrachten bestonden uit het oplossen van puzzels. Taal werd gemeten op de The Reynell Developmental Language Scales ( RDLS; Reynell & Gruber, 1990) schaal. Dit is een vaak gebruikte en gewaardeerde schaal.

Resultaten, conclusie en discussie

Alle testen werd uitgevoerd binnen het SEM (structural equation modeling) framework. De missende data was minimaal, tussen 0 en 10%, behalve voor de CBCL test. Zoals de hypothese al stelde ervaren de ouders van dove kinderen meer ouder-stress dan ouders van horende kinderen. Dit past ook bij onderzoek wat eerder is uitgevoerd.

Kloppend hierbij is dat er hogere levels van doof specifieke ouder-stress is gevonden bij ouders met dove kinderen dan bij ouders met horende kinderen. Uit dit onderzoek blijkt ook dat context-specifieke metingen gevoeliger zijn voor verschillen in geobserveerd gedrag dan meer algemene metingen. Dit werd gedaan door middel van vragenlijsten die door ouders werden ingevuld maar ook door het gedrag van kinderen te observeren. Ouders van dove kinderen gaven aan tijdens het onderzoek dat er communicatie problemen kunnen zijn, onderwijs gerelateerde zorgen en ook de druk om een goede taaldocent te zijn voor het kind. Naast deze resultaten is er ook een verband gevonden tussen ouder-stress en eventuele psychologische klachten zoals depressie. Dit klopt ook met eerder onderzoek. Dit onderzoek had echter ook wat minpunten, er was geen meetinstrumenten voor emotie en aandacht regulatie van het kind direct, alleen via vragenlijsten voor de ouders. Vervolgens was het cross-sectional wat niet het beste design is voor dit soort onderzoek. Daarnaast was er een kleine variatie tussen het taalniveau van de dove kinderen en is er alleen op orale taalvaardigheid getest.

Introductie

De taalontwikkeling van kinderen voor voor een groot deel door hun omgeving beïnvloed; de belangrijkste factor hierbij zijn hun ouders. Onderzoek wijst uit dat het tempo van taal leren door kinderen positief beïnvloed wordt door ouders die al vroeg taalkundige input geven. Ouders met een hoge SES en lage SES geven echter verschillende input. Mogelijke factoren hierbij kunnen zijn: ideeën over de ontwikkeling van kinderen/ verbale vaardigheden/ algehele spraakzaamheid. Uit een onderzoek van Rowe bleek dat de eerste factor een mediator was tussen SES en kindgerichte spraak. De ouders van wie de ideeën overeen kwamen met die uit de pedagogiek praatten meer, gebruikten meer variëteit in woorden en langere uitdrukkingen. Het lijkt erop dat de kennis van ouders rondom de ontwikkeling van kinderen van invloed kan zijn op hun spraak tegen kinderen. Op andere gebieden is al gebleken dat de kennis van ouders over de ontwikkeling van kinderen van invloed is op hun opvoedgedrag. Des te meer kennis, des te meer ze ook in ouderschap investeren en des te beter ze het gedrag van hun kind kunnen interpreteren. Vaak hebben ouders met een hogere SES meer kennis van de ontwikkeling van kinderen en bijbehorende ouderschapsvaardigheden. De verschillen qua kennis zijn mogelijk van grote invloed op manier waarop ouders met een lage SES en hoge SES met hun kind praten.

Eerdere interventies die gericht waren op het veranderen van het taalgedrag van ouders leidden niet tot een aanhoudende verandering bij ouders of positieve lange termijnuitkomsten bij kinderen van een lage SES. Het zou kunnen dat eerdere interventies niet succesvol waren doordat de overdracht van kennis niet gepaard ging met noodzakelijke strategieën voor gedragsverandering. Mogelijk is het zo dat door op theorieën gebaseerde gedragstechnieken mee te nemen in de ontwikkeling van interventies de kans op succes groter wordt. Kennisoverdracht is essentieel, maar de techniek van gedragsverandering faciliteert het omzetten van kennis in actie.

Het doel van de huidige studie is het ontwikkelen en onderzoeken van de effectiviteit van een nieuwe interventie gericht op het verhogen van de taalontwikkeling in ouders met een lage SES en om hen te ondersteunen in hun taalkundige input richting hun kinderen. Hierbij maakten de onderzoekers gebruik van gedragsveranderingsstrategieën uit de literatuur, namelijk het stellen van doelen en zelf-monitoring, en effectieve strategieën rondom modeling, die bij veel gedragingen succesvol zijn. Het onderzoek bevatte 2 componenten uit de literatuur rondom gedragsverandering, namelijk:

1. kwalitatieve feedback (ouders voorzien van numerieke data m.b.t. de mate waarin zij met hun kind praten)

2. video-modeling (met strategieën gericht op het verhogen van de kwantiteit en kwaliteit van de spraak van ouders richting hun kinderen)

De effectiviteit van de interventie werd onderzocht door de verandering in kennis bij de ouders te toetsen, net als hun taalkundige gedrag, en, voor zover mogelijk, het taalgebruik van kinderen.

SES gerelateerde ongelijkheden in de vroege taalomgevingen

De SES van een huishouden is een voorspeller voor de mate waarin kinderen klaar zijn voor school en voor hun schoolprestaties. Gemiddeld stromen kinderen met een lage SES op de kleuterschool in met lagere vaardigheden op het gebied van taal en geletterdheid en dit verschil houdt vaak aan gedurende de schooltijd. Er zijn allerlei verschillen tussen huishoudens met een lage en hoge SES, maar veel studies duiden erop dat SES-gerelateerde verschillen in de taal waaraan kinderen worden blootgesteld in de vroege kindertijd een kritieke factor zijn in hun verschillende manieren van het leren van de taal. Overigens zijn er meerdere definities van SES; gericht op onderwijs, onderwijs en inkomen of onderwijs en beroep. Ongeacht hoe de SES is gemeten, hangt het in onderzoek samen met de taalontwikkeling van kinderen. Moeders met een lage SES gebruiken bijvoorbeeld minder spraak en gebaren en ook de kwaliteit is anders: de zinnen zijn korter, de complexiteit is lager, er zijn minder open vragen en meer instructies. Deze kwantitatieve en kwalitatieve verschillen in de taal van moeders mediëren de relatie tussen SES en de uitkomsten van taalgebruik van kinderen.

Onderzoek naar interventies op het gebied van ouderschap

In veel onderzoeken ging het hierbij vooral om algemene gedragingen als verzorgen en discipline, en als component kindgericht gedrag. Dit soort interventies hebben vrij positieve effecten op het gebied van het gedrag, sociaal-emotioneel, taalgebruik en cognitief. Interventies met taalkundige elementen zorgen moedigen ouders vaak aan om boeken met hun kind te lezen, wat leidt tot een grotere woordenschat en verder ontwikkelde taalvaardigheden. Onderzoek naar taalvaardigheid bij kinderen met een beperking lijkt bovendien aan te geven dat de taalkundige input van ouders veranderd kan worden, ook bij ouders met een lage SES.

De interventie uit dit onderzoek

Op basis van de genoemde literatuur werd een oudergerichte interventie ontwikkeld die beoogde om de kwalitatieve en kwantitatieve aspecten van de vroege taalomgeving thuis van kinderen te verrijken. Deze interventie bestond uit 8 onderwijsmodules op de computer die gebruik maakten van gedragsveranderingstechnieken. De modules borduurden steeds op de vorige verder. Het doel ervan was om de interacties tussen ouder en kind te vergroten, wat ervoor zou zorgen dat een kind meer klaar voor school zou zijn. Het idee was niet alleen dat er meer thuis gepraat werd, maar ook dat de interacties zouden veranderen, zoals bijvoorbeeld om de beurt praten en activiteiten met gedeelde aandacht. Bij de interventie werd wel rekening gehouden met verschillen in ouderschapsstijl. Binnen het onderzoek was veel aandacht op het versterken van de kennis van ouders m.b.t. de taalkundige ontwikkeling van hun kind. Daarnaast was er ook aandacht voor de ideeën van ouders over de vormbaarheid van de taalkundige en cognitieve vaardigheden van hun kind.

Empowerment voor ouders en zelfvertrouwen zijn belangrijke onderdelen in ouderschapsinterventies, maar niet voldoende als ouders niet geloven dat de intelligentie van hun kind beïnvloed kan worden.

Binnen dit onderzoek werd ook gebruik gemaakt van videomodeling, waarbij ouders opnamen wat ze aan interactie met hun kind hadden, waarna ze deze video bespraken met de trainer. Daarnaast kregen ouders kwantitatieve linguïstische feedback, waarbij gekeken werd naar het aantal woorden dat ouders tegen hun kind gebruiken. De resultaten hiervan kregen ouders te zien, waarna ze ook concrete feedback kregen.

Methode

Het onderzoek was een klein RCT, gericht op de haalbaarheid en werkzaamheid van een interventie gericht op het doen toenemen van de kennis van ouders over de taalkundige ontwikkeling van hun kind en de kwaliteit/kwantiteit van de interacties tussen ouder en kind. Veranderingen in het gedrag van ouders werden gemeten door metingen van voor de interventie te vergelijken met die na de interventie. Het idee is om hierna een longitudinaal onderzoek te doen.

De deelnemers kwamen uit Chicago, het waren allemaal moeders; uiteindelijk deden er 37 gezinnen mee. Ze werden random toegewezen aan een controle of experimentele conditie. Doordat er daarna nog wat uitvallers waren, zijn er uiteindelijk van 23 gezinnen scores over. In totaal was 39% meisje en de leeftijden lagen tussen 1.5 en 3 jaar.

Binnen de experimentele conditie ontvingen gezinnen wekelijks huisbezoeken van een uur, door een van de getrainde huisbezoekers. Het ging hierbij om een onderwijscomponent, gedragsfeedback, de mogelijkheid voor moeders om nieuwe vaardigheden te oefenen en een activiteit om doelen te stellen. Na het bezoek kreeg het gezin steeds een bij de leeftijd passend boek. De modules werden gepresenteerd op een laptop en er was sprake van een semi-gestructureerd script, waarbij ruimte was voor discussie en input van ouders. Er werd gekeken naar interacties tussen ouders en kinderen en ouders kregen de resultaten hiervan teruggekoppeld, waarbij gefocust werd op sterke punten, zodat moeders een gevoel van eigenwaarde kregen en wisten waar ze nog aan konden werken. Daarnaast werd er bij het videomodeling steeds een gewenst gedrag voorgedaan door de trainer, waarna de moeder dat na moest doen, opnam en vervolgens met de trainer nabesprak. Tot slot werden er ook doelen opgesteld met de moeder. Dit ging bijv. om het taalgebruik van de moeder en interacties, maar ook om het verminderen van tv-tijd.

De controleconditie kreeg in dezelfde tijd ook 8 huisbezoeken, waarbij informatie gegeven werd over voeding. Daarnaast werden de bovengenoemde metingen wel gedaan, maar ontvingen de gezinnen geen boeken.

Procedure

Er waren 3 metingen; bij de baseline, vooraf dus, na 1 week en na 4 maanden. Hierbij vulden ouders een vragenlijst in over hun kennis en ideeën over de ontwikkeling van hun kinderen. Daarnaast werd er elke sessie een half uur gespeeld met het kind, wat ook opgenomen werd en later gecodeerd werd.

Resultaten

Hieronder volgt een beschrijving die puntsgewijs de kennis onder de verschillende kopjes samenvat.

• Kennis van ouders over de taalontwikkeling van hun kind + taalgedrag van ouders en kinderen: de interventie had significante impact na 1 week; ouders scoorden hoger op de vragenlijst, aantal woorden, aantal woordtypes door ouders, en het aantal woordtypes dat door kinderen gebruikt werd. Marginaal significant was het effect op het aantal uitingen van ouders en het aantal woorden gebruikt door kinderen. Na 4 maanden waren de effecten lager. Significant was nog steeds de vragenlijstscore van ouders en marginaal significant het aantal woordtypes dat door kinderen gebruikt werd.

• De vragenlijst werd door ouders uit de experimentele conditie na 1 week en na 4 maanden significant beter ingevuld dan bij de baseline meting en dan door de controlegroep gedaan werd. Vooruitgang werd o.a. geboekt op alle punten, voor de specifieke punten zie pagina 28.

• Alledrie de thuisobservatiepunten waren na de interventie beter dan ervoor (dus: aantal woorden door de volwassene gebruikt, om de beurt praten, en het aantal vocalisaties door kinderen. Het effect was overigens tijdelijk: Vroeg in de interventieperiode had deze impact op deze punten en ze hielden eerst aan tijdens de interventie, maar na het stoppen van de interventie zwakten de effecten af.

• De interventie beïnvloedde de ideeën van moeders over de cognitieve ontwikkeling van hun kind, wat tot positieve patronen in moeder-kindinteracties leidde.

• Op pagina 31 t/m 33 worden een aantal scores uit het onderzoek vergeleken met percentielen. Het woordgebruik door ouders scoorde rond de 25; in de interventie nam ruim de helft van de scores een of meer percentiel toe. Het effect zwakte later wat af, maar was toch beter dan bij de controlegroep. Vrij vergelijkbare effecten vonden er plaats m.b.t. om beurten praten en vocalisaties van kinderen.

Discussie

Een interventie die de taalkundige interacties van ouders met hun kinderen bevordert ontwikkelen, vereist een systematische aanpak. In dit onderzoek werd gekeken naar het veranderen van taalgedrag van ouders, omdat dit impact heeft op het taalgebruik van kinderen en daarmee ook op de mate waarin ze klaar zijn voor school. Belangrijk in dit onderzoek was het onderzoeken of een ouderschapsinterventie de kennis van ouders over ontwikkeling en hun input kan veranderen.

Door de interventie nam de kennis van ouders over het belang van (hun eigen) taalkundige input naar hun kind significant toe. Deze kennis was mediator in de toename in de labuitkomsten rondom woorden en woordtypes én de thuisobservatie rondom het om de beurt praten.

De interactie leidde tot meer interacties van ouders met hun kinderen (ze praatten meer, gingen meer om de beurt, en de diversiteit en kwantiteit van ouderlijk taalgebruik nam toe). Dit duidt erop dat taalkundig gedrag van moeders met een lage SES te vormen is, in ieder geval op de korte termijn. De interventie was kort en met weinig deelnemers, vandaar dat het de vraag was of er effecten bij kinderen gevonden zouden worden. Deze werden gevonden: ze hadden meer vocalisaties en woordtypes. Dit lijkt erop te duiden dat taalgebruik van kinderen en hun schoolprestaties positief beïnvloed kunnen worden door ander taalkundig gedrag van ouders. In ieder geval op de korte termijn zijn er dus effecten. Uiteindelijk is het doel natuurlijk verandering op de lange termijn. Van de labuitkomsten hielden er ook aan bij latere metingen. Het zou kunnen dat dit kwam doordat ouders zich ervan bewust waren dat ze gevolgd werden. Daarnaast is het makkelijker om even in een lab weer goed op je taalkundige interacties te letten dan thuis 10 uur lang. De interacties werden dan misschien minder, de kennis bleef aanwezig. De interventie was dus effectief in het bijbrengen van kennis, een essentiële voorspeller van taalkundige interacties tussen ouders en kinderen. Op zich mooi, maar kennis is dus makkelijker te beïnvloeden dan gedrag. Alleen kennis is dus niet genoeg voor een aanhoudend effect. Wellicht is het goed om ernaar te streven dat ouders meer korter durende taalkundige interacties met hun kind hebben. Dat is misschien haalbaarder dan lange interacties.

Beperkingen, implicaties en vervolgstappen

Deze studie was erg klein en de follow-upresultaten ware niet optimaal. Uiteindelijk is er een longitudinaal onderzoek met meer deelnemers nodig om echt te kunnen toetsen of veranderingen in oudergedrag aan kunnen houden en of dit ook positieve impact heeft op de mate waarin kinderen klaar zijn voor school. Het is goed vervolgonderzoek te doe. Een volgende interventie kan dan beter bestaan uit 12 in plaats van 8 modules. Daarnaast is het goed om thuisobservaties ook af en toe na de interventie te doen, zodat ouders kunnen blijven monitoren hoe hun taalkundig gedrag is. Als ouders dit wekelijks telefonisch met een trainer zouden kunnen bespreken, zou dat helemaal goed kunnen zijn. Daarnaast moet verder onderzocht worden wat nu precies essentieel is in het beïnvloeden van gedragsverandering.

Al met al zijn er allerlei factoren betrokken bij het verschil in prestaties van kinderen met een lage en hoge SES, maar de rol van taalgebruik thuis bij jonge kinderen is niet te ontkennen. Deze studie was een eerste stap naar het ontwikkelen van een oudergerichte interventie die het taalkundig leergedrag van kinderen met een lage SES beïnvloedt. De resultaten duiden erop dat interacties en leertraject beïnvloed kunnen worden. De uitdaging daarbij is het behoud van resultaten op de lange termijn.

Introductie

In Nederland heeft naar schatting zo'n 5% van de 5-14-jarigen last van een lichamelijke beperking. In westerse landen als Nederland ontvangen zulke kinderen en hun ouders vaak hulp, in verschillende settings, bijvoorbeeld in centra waar wordt gericht op het herstel en participatie in het dagelijks leven. Er is op het gezin gerichte hulp (FCS) die alle gezinsleden ziet als cruciaal in de implementatie ervan. Het is belangrijk dat kinderen participeren in het dagelijks leven, voor hun ontwikkeling op allerlei vlakken: sociaal, fysiek, socio-emotioneel, het gevoel dat ze een doelgericht leven leiden. Desondanks duidt onderzoek erop dat kinderen met een lichamelijke beperking het risico lopen minder deel te nemen aan gewone dagelijkse activiteiten. Ze hebben minder mogelijkheden om relaties aan te gaan en voelen zich vaak sociaal geïsoleerd. Factoren als SES en grote motorische problemen zouden daaraan bij kunnen dragen. De omgeving is van invloed op een kind met een fysieke beperking. Ouders kunnen ervoor zorgen dat een kind beter participeert op school en in de maatschappij. Er is echter nog weinig onderzoek gedaan naar de behoeften (bijv. informatie, service en hulp) die ouders hebben rondom het goed laten functioneren van hun kind met een beperking.

Dit onderzoek was erop gericht op een beschrijving te geven van het aantal, de domeinen en de prioriteiten van behoeften van ouders die de participatie van hun kind met een fysieke beperking willen verhogen.

Methode

Dit is een cross-sectioneel onderzoek met 146 deelnemers (84.9% moeders, gemiddelde leeftijd van hun kind was 8.24 jaar, 61% was jongen). Het ging hierbij om ouders van kinderen die:

1. een fysieke beperking hadden die neurologisch en niet progressief was

2. thuis woonden

3. tussen de 4 en 12 jaar waren

4. onderwijs, hetzij regulier, hetzij speciaal, volgden

Er werden diverse vragenlijsten afgenomen, over de behoeften van het gezin (bijv. ik zou meer informatie willen over..), over motorische functies en over de algehele gezondheid.

Resultaten

Het meest voorkomend binnen het onderzoek aan aandoeningen waren: hersenverlamming, open ruggetje, complexe beperking zoals hersenverlamming én geestelijke handicap of hersenverlamming en epilepsie).

Het aantal en de prioriteit van behoeften

Deelnemers konden behoeften in 10 domeinen aangeven. Hierbij scoorden het hoogst:

Wetten, reglementen en geld/ vrije tijd/hulp, aanpassing, faciliteiten en hulpbronnen. Het minst kwam vervoer aan de orde. Het gemiddelde aantal behoeften was 35.9; in totaal varieerde het van geen tot 124. De meest en als belangrijkst genoemde behoeften waren: wetten, reglementen en geld/ emotionele en mentale steun en vrije tijd (allemaal rond de 14%). Het minst voorkomend als eerste prioriteit waren: anderen informeren over mijn kind/het gezin/transport.

Discussie

Uit deze studie komt naar voren dat er veel variatie is in het aantal, de domeinen en prioriteiten van behoeften van de ouders die een schoolgaand kind hebben met een fysieke beperking. Vrijwel alle 20 meest genoemde behoeften hadden te maken met omgevingsaspecten, zoals financiën, aanpassingen van de omgeving, hulpbronnen en sociale netwerken. Ouders hadden eigenlijk vrijwel geen behoeften rondom kindfactoren of hun eigen vaardigheden. Het aantal behoeften per domein hing overigens positief samen met de gezondheid die de ouders aangaven.

Beperkingen aan deze studie waren er; er kan sprake zijn van een selectiebias, door de manier van werven. Daarnaast was het responspercentage vrij laag (27%). Het kan dus dat mensen met veel of juist weinig behoeften niet reageerden. Daarnaast is het een cross-sectioneel onderzoek; er kunnen dus geen conclusies over oorzaken en gevolgen getrokken worden. Het belangrijkst was het om overzicht te creëren van behoeften van ouders.

Dat ouders zoveel aangaven dat ze omgevingsaspecten belangrijk vonden, heeft waarschijnlijk te maken met hun ervaringen. Uit eerder onderzoek kwam naar voren dat een lagere participatie van kinderen met een beperking samenhangt met het feit dat ouders de omgeving zien als weinig steunend (waar het gaat om beleid, hulp, houding en service). In Nederland is er bijvoorbeeld nauwelijks onderzoek en beleid op het gebied van vrije tijd en betrokkenheid bij sportclubs voor kinderen met een beperking. In het onderzoek gaven ouders aan dat ze betrokken zijn bij de participatie van hun kind, zowel door hun kind te stimuleren te participeren in activiteiten als ook in het netwerken en kennis overdragen zodat hun kind meer kansen krijgt om goed te participeren.

Conclusies

Ouders gaven veel verschillende omgevingsaspecten aan als behoefte. Aangezien ouders veel invloed hebben op de participatie van kinderen met een beperking in de maatschappij, is het belangrijk dat hulpaanbieders en beleidsmakers gericht zijn op hun behoeften.