Artikelsamenvatting bij Does online insomnia treatment reduce depressive symptoms? A randomized controlled trial in individuals with both insomnia and depressive symptoms van Van der Zweerde et al. - Chapter

Wat is insomnie?

Insomnie of slapeloosheid is een slaapstoornis die wordt gekenmerkt door problemen met het inslapen of vasthouden van de slaap gedurende drie nachten per week gedurende drie maanden, die tevens angst veroorzaakt en het dagelijks functioneren belemmert. 

Wat is depressie?

Depressie wordt gediagnosticeerd wanneer iemand gedurende 2 weken een depressieve stemming en/of verlies van interesse in dagelijkse activiteiten ervaart en vier of meer andere specifieke symptomen vertoont (zoals inactiviteit, concentratieproblemen) samen met verminderd functioneren.

Hoe zijn insomnie en depressie met elkaar verbonden?

Er is een hoge comorbiditeit tussen insomnie en depressie. Mensen met slapeloosheid hebben een dubbele kans op het ontwikkelen van een depressie, slapeloosheid houdt depressieve stoornissen in stand en resterende slapeloosheidsymptomen voorspellen terugval na depressie. Er zijn verschillende mechanismen geïdentificeerd die de invloed van slapeloosheid op depressie verklaren: 

• Biologische mechanismen (zoals slaaptekort).

• Cognitieve mechanismen (bijvoorbeeld de effecten van piekeren tijdens het wakker liggen).

• Emotionele mechanismen (zoals verminderde emotionele copingmechanismen).

• Directe slaapgerelateerde mechanismen (bijvoorbeeld het gebruik van slaapmedicatie).

Ondanks de hoge comorbiditeit is het nog onduidelijk welke stoornis het eerst zou moeten worden behandeld, of dat beide stoornissen tegelijk zouden moeten worden behandeld.

Kan CBT-I, wanneer toegepast op slapeloosheid, depressie verminderen?

CBT-I staat voor Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia. Meta-analyses rapporteren matige effecten van behandeling van slapeloosheid op comorbide depressieve symptomen die patiënten met slapeloosheid ervaren. Helaas waren de onderzoeken die in deze meta-analyses zijn opgenomen niet specifiek gericht op depressieve populaties en in sommige onderzoeken werden patiënten met hogere depressiescores uitgesloten.

Wat is i-Sleep?

i-Sleep is een cognitieve gedragstherapie gericht op slapeloosheid die zich richt op slaaphygiëne en levensstijl, stimuluscontrole en slaaprestrictietherapie, ontspanning, disfunctionele gedachten over slaap en terugvalpreventie. De therapie bestaat uit 40 minuten online begeleiding per week met feedback over de oefeningen, praten over de bedtijd op basis van het dagboek en het motiveren van de participant om door te gaan met de behandeling.

Wat zijn de hypothesen van het onderzoek van Van der Zweerde et al. (2018)?

Van der Zweerde et al. (2018) onderzochten de effecten van i-Sleep op de ernst van slapeloosheid, slaapdagboekparameters, de gevolgen van slapeloosheid overdag, vermoeidheid, angstgevoelens en doorzettingsvermogen. Zij verwachtten dat de i-Sleep effectiever zou zijn dan bij de controlegroep met betrekking tot het verminderen van depressieve symptomen, omdat de effecten van i-Sleep gegeneraliseerd zijn op verschillende psychiatrische symptomen, zoals piekeren en angstgevoelens, waarvan bekend is dat ze gerelateerd zijn aan slapeloosheid en depressie.

Waarom zijn de gevonden effecten van CBT-I op depressie groter in het onderzoek van Van der Zweerde et al. (2018) dan in voorgaande studies?

Uit het onderzoek blijkt dat CBT-I symptomen van depressie vermindert. Het gevonden effect op symptomen van depressie is groter dan de effecten die zijn gevonden in andere meta-analyses. Hier zijn een aantal mogelijke verklaringen voor. Ten eerste waren veel studies in voorgaande meta-analyses niet specifiek gericht op depressie. Ten tweede was de baseline score voor de ernst van de depressie hoger dan die in andere onderzoeken, wat meer ruimte biedt voor verbetering. Ten derde is er gebruik gemaakt van persoonlijke feedback in plaats van geautomatiseerde feedback. Van persoonlijke feedback is aangetoond dat deze behandeleffecten verbetert.

Wat is de invloed van CBT-I op insomnie?

In het onderzoek van Van der Zweerde et al. (2018) is een vergelijkbaar effect gevonden van CBT-I op insomnie, al is het gevonden effect groter dan in andere meta-analyses. Interessant is dat ondanks dat participanten minder symptomen van insomnie vertonen, zij niet minder moe zijn of meer slapen. Je zou verwachten dat meer en/of betere slaap automatisch zou leiden tot minder vermoeidheid, maar de relatie tussen vermoeidheid en slaap is complexer dan dat. Blijkbaar kan de ernst van slapeloosheid en depressie voor een groot deel verbeteren zonder verandering in vermoeidheid. Dit is een interessant onderwerp voor toekomstig onderzoek.

Wat is het effect van CBT-I op het dagelijks functioneren?

CBT-I heeft een positief effect op het algemeen psychologisch functioneren, met name op het functioneren overdag, het verminderen van angstgevoelens en het vergroten van het doorzettingsvermogen. Het is interessant dat de behandeling niet specifiek gericht is op deze comorbide psychische klachten, maar deze wel verbetert. Het zijn vooral de problemen die mensen ervaren met het dagelijks functioneren die hen ertoe aanzetten om hulp te zoeken. Online CBT-I voor mensen die lijden aan slapeloosheid en depressie kan mogelijk de levenskwaliteit verbeteren door het dagelijks functioneren te verbeteren.