Boeksamenvatting bij de 1e druk van Chanting Down the New Jerusalem van Guadeloupe

Introductie

 

Het doel van deze etnografie is onderzoek doen naar de manier waarop populaire radio Dj’s een inclusieve politiek van behoren vormden door een Christelijke meta- taal en Caribische muziek.

 

Het boek is opgebouwd uit zes hoofdstukken, waarbij de eerste drie een beschrijving van de mensen op SXM (oftewel Sint Maarten en Saint Martin) zijn en de laatste drie de programma’s en de motieven achter de politiek van drie radio Dj’s beschrijven.

 

Hoofdstuk één laat zien dat de eilandbewoners niet geïnteresseerd zijn in het vormen van een collectieve geschiedenis als basis van behoren. Geschiedenis op het eiland is een middel voor de mensen die in het toerisme werken om zichzelf als onderdrukte bevolkingsgroep te profileren. Hoofdstuk twee heeft het over de relatie tussen de lokale bevolking en nieuwkomers. Hoofdstuk drie beschrijft de stijl van het christendom op SXM.

 

 

1. Zoveel mensen zoveel geschiedenissen

 

De geschiedenis van SXM wordt door de bevolking onbelangrijk gevonden omdat het land alleen bestaat uit recent gearriveerde nieuwkomers. Het grootste deel van de populatie bestaat uit eerste en tweede generatie SXM’ers. De collectieve geschiedenis bestaat dus uit twintig tot dertig jaar. Onderzoek naar de geschiedenis voor de enorme opkomst van het toerisme op het eiland is onnatuurlijk voor de bewoners. Bovendien zijn de toeristen ook niet geïnteresseerd in het verleden van SXM, alleen in het verleden van de slavenhandel.

 

De toeristen gidsen hebben daarom hun eigen ‘History Lite’ versie van de geschiedenis. Toeristengidsen en radio Dj’s dragen deze geschiedenis ook uit. Meestal is de strekking van het verhaal dat de Caribische zwarten hebben geleden onder de slavendrijvers, maar dat de afstammelingen van die slavendrijvers (de toeristen) zijn vergeven door God, net zoals God de Buffalo Soldiers die tegen de slavendrijvers vochten beloonde.

 

Zoals de toeristengidsen en de radio Dj’s hun eigen geschiedenis over SXM hadden zo hadden de intellectuelen van het eiland dat ook. De Larosso broeders promootten nationalisme door het publiceren van een anti- Nederlandse en anti- Franse geschiedenis, maar er zijn maar weinig mensen in geïnteresseerd.

 

Het algemene idee over geschiedenis was dat het eiland niet zoiets had als een inheemse cultuur, behalve de creoolse Caribische cultuur die nog wordt gevormd. Geschiedenis wordt gezien als iets voor de toeristen, niet iets om het eigen behoren of een collectieve identiteit mee te maken of het eigen nut in de wereldmarkt.

 

Het gaat economisch goed met SXM. Volgens de lokale bevolking omdat God dat wil. Volgens Guadeloupe is dit een gevolg van de wil van Frankrijk en Nederland om koloniën te behouden na het verlies van Indonesië en Algerije. Frankrijk en Nederland investeerden veel investeerden in SXM. Daarnaast is het communistisch worden van Cuba ook een oorzaak voor economische voorspoed op SXM, omdat toeristen die daar eerst heen gingen opzoek moesten naar een nieuwe vakantiebestemming. Daarnaast was er ook een economische groei in de USA en Frankrijk waardoor meer mensen het konden veroorloven om op reis te gaan.

 

Door de regering op SXM werd alles gedaan om de stroom van geld, toeristen en arbeiders te behouden. De lokale bevolking hield zelf wel het recht om het land te besturen. Gastvrijheid was erg belangrijk op SXM, het ‘mi casa es su casa’ ideaal. Nieuwkomers hoefden niet te worden geïntegreerd, de meeste mensen op SXM waren ook immigranten. De overheid en politiek waren meertalig. Tolerantie was de nieuwe norm, ook in het geloof. Er ontstond een nieuwe vorm van christendom, een soort mix vorm van verschillende soorten, als meta- taal. De reden van dit onderzoek was de interface tussen deze vorm van christendom en het probleem van het gevoel van behoren tot een groep of staat.

 

Guadeloupe begint bij de slavengeschiedenis. De Cariben worden vaak gezien als een cultuur van verzet en staat symbool voor de onoverwinnelijke menselijke geest. Deze manier van kijken moet worden aangevuld. De cultuur van verzet is ontstaan in het conceptuele frame van de Cariben. Als toerisme is gebouwd op het systeem van de plantage dan vond de cultuur van verzet plaats in de context van dat systeem. Dit veranderde Caribische mensen, ze waren niet langer overstijgende ego’s maar eerder sociale ego’s gevormd door de institutionele en conceptuele instituties die ze moesten aanpakken.

 

Deze conceptuele en institutionele omstandigheden zijn er nog steeds. Ze beïnvloeden de soorten subjectiviteit die Caribische mensen kunnen hebben om voortbestaan te garanderen. De ‘One Love’ ideologie doet dit, terwijl het tegelijkertijd mogelijk maakt dat men accepteert dat hun voorouders slaven waren. Een geschiedenis vanuit dit perspectief neemt de verhalen van mensen serieus terwijl het ook gebruikt maakt van bronnen uit het archief.

 

De geschiedenis van SXM vóór 1627 is pre koloniaal, verschillende soorten indianen woonden op het eiland en migreerden ook weer. De Spanjaarden die toen het gebied bezetten wilden het eiland niet hebben. Na 1627 wisselde het eiland een aantal keer van Europese macht, zij vochten hun oorlogen uit in de Cariben in die tijd. De tachtig jarige oorlog, tussen Nederland en Spanje, werd ook in de Cariben uit gevochten. Dit leidde tot het vertrek van Spanje van het eiland, waarna in 1648 het eiland werd opgedeeld tussen Nederland en Frankrijk. Er zijn twee verhalen over deze opdeling. De eerste is een volksverhaal dat in vele varianten bestaat en waarvan de versie wordt aangepast aan de hand van of de verteller meer Nederlands of meer Frans gezind is. De tweede versie is meer aan de hand van de feiten. Tegenwoordig is de bezetting door Frankrijk en Nederland een goede deal voor de SXM'ers, het heeft stabiliteit, door structurele hulp, en welvaart gebracht.

 

Maar ook zorgde dit voor slavernij op SXM. Slavernij was niet iets waar veel over werd gepraat op SXM, vooral niet door mensen die zelf nog in die tijd hadden geleefd. Wel werd iedereen doordrongen van de les dat je jezelf niet moet laten onderdrukken. Waar men wel over sprak was het werk met suikerriet als gastarbeider. In die tijd reisden de SXM’ers de Cariben af op zoek naar werk. De les die men daaruit trok was dat er een onvoorwaardelijke gastvrijheid moet zijn, om terug te doen wat er in die tijd ook voor hen is gedaan. Deze onvoorwaardelijke gastvrijheid had te maken met de one love ideologie, hoewel de eerste meer ging over de tijd na de afschaffing van de slavernij en de tweede meer over de tijd voor de afschaffing van de slavernij. Beiden waren een soort oplossing voor de littekens van de slavernij.

 

Slavernij in SXM was niet zo erg als op Haïti of Jamaica waar veel suikerriet plantages waren, er was daar ook geen sprake van constante slaven rebellie. Het type slaven dat naar SXM kwamen waren meestal creoolse slaven die al wisten hoe ze met hun meester moesten onderhandelen en relatief veel macht genoten. De overeenkomst tussen SXM uit de slaventijd en SXM uit deze tijd is dat het eiland altijd maar een kleine speler is geweest in de internationale markt.

 

De onzekerheden van SXM tegenwoordig zijn enerzijds de angst voor orkanen en de onvoorspelbaarheid van mondiaal kapitaal. Beiden kunnen de toeristen stoppen om naar SXM te komen om hun geld uit te geven. Naar de toeristen toe presenteren de SXM’ers een history lite verhaal van slavernij en orkanen. Toeristen vinden het fijn om leugens te horen, makkelijk verteerbare geschiedenis herkenbaar van het Bob Marley verhaal over strijd en moeilijke tijden die eindigen in de one love ideologie horen zijn verhalen die zij het liefst horen. Verhalen over de slavernij zijn voor de toeristen.

 

De lokale bewoners maken een gedeeld verleden met de afstammelingen van de slaven maar gaan daarna terug naar hun eigen etnische particulariteit. Identiteit is erg contextueel op SXM.

 

 

2. Voorstellingen van identiteiten op SXM

 

Dit hoofdstuk gaat over het gebruik van nationale en transnationale identiteiten, om tijdelijke gedeelde identiteiten te maken, en waarom dit effectief werd geacht.

Relatie identiteit, of contextuele identiteit, is een vereiste voor een open politiek van identiteit. Alle relaties, inclusief dagelijks opgevoerde identiteiten, waren gebaseerd op het uiteindelijk verkrijgen van geld of macht, het money tie system zoals het werd genoemd. Dit klopte voor zowel de lokale bevolking als nieuwkomers. Dj’s op de radio, christendom als meta- taal gebruikend, promoten gelijkheid door te zeggen dat iedereen op het eiland een zondaar was en de glorie van god niet verdiende. Daarnaast hadden SXM’ers toegang tot veel buitenlandse televisie en beelden waaruit zij de conclusie trokken dat het naturaliseren van één nationaliteit sociale spanningen zou veroorzaken en slecht zou zijn voor het toerisme.

 

Populaire Dj’s op de radio verspreiden een boodschap van tolerantie en egalitarianisme door een meta- taal van christendom, waardoor zij probeerden om sociale performance van nationale en transnationale identiteit voor iedereen open te houden. Christendom als meta- taal was de sociale lijm van deze multi-etnische samenleving.

 

De lokale bevolking was niet de economisch meest machtige groep, wel controleerden zij de overheid en de formele politiek, waardoor zij ook in contact kwamen met de rijke nieuwkomers, de money people.

 

Er was een besef op SXM dat alle sociale klassen van elkaar afhankelijk waren. Iedereen had macht; de lokale bevolking had de politieke macht, de rijke mensen de economische, zonder de arbeidersklasse zou de toeristen industrie niet werken en de nieuwkomers konden vaak ook mee stemmen. SXM’ers zelf delen zich in andere categorieën dan klasse. Culturele levensstijl was belangrijker dan klasse. Er bestonden rummies, fortune seekers, intellectuals and Rastafari. Deze levensstijlen zijn geen complete identiteiten, het zijn sociale performances waarnaast nog ander identiteiten worden aangenomen. Rummies zijn de nieuwkomende arbeidersklasse, die rondhangen in kroegen en rum winkels. Ze zuipen veel en hangen rond met vrienden. Genieten van het simpele in het leven. Ze waren zonder schaamte. Fortuneseekers, zijn alleen anders van rummies in dat zij heel duidelijk waren dat hun doel was om zo snel mogelijk rijk te worden. De radio show van DJ Clarke was hun favoriet. Intellectuals zijn mensen die veel boeken lazen en die dachten dat het land hun leiding nodig had. Dit waren mensen van principe, hoewel er een zeker pragmatisme achter hun principes school. Rastafari zijn retorisch tegen Babylon, dat is hun term voor mondiaal kapitalisme. Ze behoren niet tot één specifieke klasse en DJ shadow was hun favoriet. Sociale klasse en de categorieën die SXM’ers gebruiken komen niet met elkaar overeen.

 

Mensen op SXM ervaren een onzichtbare keten die hen allemaal bindt. Deze keten was vooral gebaseerd op het feit dat iedereen zijn of haar leven afhing van het toerisme. Niemand was bereid om spanning in de gemeenschap te veroorzaken, omdat dit misschien de toeristische industrie zou schaden. Toerisme en de complete service industrie die ervan afhankelijk is was de enige industrie op SXM.

 

Voor de eilandbewoners was de mondiale stroming van goederen duidelijk te zien. Iedereen was op SXM vanwege het money tie system, dat is de notie dat alle relaties gebaseerd zijn op een zoektocht naar geld en macht. Dit maakt alle SXM’ers hetzelfde. Het money tie system was SXM’s hegemonische performatieve ruimte, hierin werden de geschikte sociale performances gedaan om vooruit te komen.

 

De effecten van toerisme op de samenleving zijn afhankelijk van een aantal samenlevingsfactoren, op SXM was de meest relevante daarvan de zaak van illegale arbeiders. De onuitgesproken regel om SXM was dat mensen die niet in het money tie system pasten, en dus niet financieel voor zichzelf konden zorgen, sociaal ongeschikt waren om te verblijven op het eiland. Met illegale arbeiders had men dus geen problemen, zolang ze werk hadden. Sommigen moedigden zelfs de komst van illegale immigranten aan. Het exporteren van hardwerkende arbeiders werd gezien als een verspilling van belasting geld.

Illegale immigranten hebben makkelijke toegang tot SXM, omdat het eiland een open haven voor goederen is. Echter, het probleem zit in de kinderen van de illegale immigranten die op het eiland zijn geboren. Sommigen bleven bij hun ouders op het eiland. Veel politica keken door de vingers wat de kinderen betreft, dit was waarschijnlijk omdat zij wisten dat strengheid op het gebied van de illegale kinderen of douane controles zou betekenen dat ze niet herkozen zouden worden. Het money tie system gaat voor de wetten van Nederland en Frankrijk. In het belang van het toerisme en omdat het onethisch zou zijn om de kinderen te straffen voor de daden van hun ouders kregen de kinderen een basis educatie. Sommigen willen volledige rechten voor deze kinderen, maar dit lijkt onrealistisch.

 

De mondiale stroming van goederen, financiën en arbeiders zorgen voor sociale onrusten waardoor inheemsen hun status als autochtoon als recht tegen buitenlanders en minderheden gaan gebruiken. Op SXM blijkt deze status als autochtoon samen te handen met gender. Lokale vrouwen zeggen dat immigranten vrouwen promiscue waren en hun mannen stolen. De nieuwkomers zeiden dat de lokale vrouwen net zo goed promiscue waren. Lokale vrouwen hadden, door hun vergrote financiële onafhankelijkheid, net als hun mannen, minnaars. Het idee dat vrouwen het recht hebben om net zo seksueel actief en promiscue te zijn als mannen werd ook naar voren gebracht door de radio Dj’s, onder het zondige karakter van de mens. De gender situatie in de samenleving van SXM was echt, maar niet iets waar bewust over nagedacht werd, daarom besloot Guadeloupe om de gender dynamiek zelf reflexief en gevoelsmatig aan te pakken, zonder te bekritiseren of te abstraheren.

 

Er was een complete consensus dat men niks mocht doen dat de toeristische industrie zou kunnen schaden. Een van de ingebeelde transnationale identiteiten waartoe veel SXM’ers zichzelf toeschreven was die van behorend tot de Derde wereld. Zelfs rijke mensen deden dit om zich te onderscheiden van hun westerse tegenhangers. Guadeloupe zelf werd gezien als een negropolitane, een zwarte man van de metropool. Sommige zwarte mannen op SXM gebruiken deze term voor zichzelf om op gelijke voet met de blanken te komen, maar dit werd betwist en afgebroken door de zwarte vrouwen.

 

Voorheen reduceerde de Westerse media zwarten tot het gestereotypeerde beeld van hun lichaam. Tegenwoordig zijn ze minder uitgesproken racistisch. Toch blijven ras en gender belangrijke structurerende principes. Er is nog altijd een racistische verbeelding in de media en het Globale Zuiden word negatief afgebeeld. SXM’ers zagen deze beelden, en ze walgden van wat ze zagen. Daarnaast zijn SXM’ers erg goed op de hoogte van de daadwerkelijke situatie in het Westen, omdat zij daar familie hebben of zelf vandaan komen.

Deze walging werd ook verwoord op de negen radio stations op SXM. Deze radio stations waren allemaal particulier. Lokale kranten of televisie bestonden niet omdat die geen geld zouden opleveren, aangezien SXM voldoende kranten en zenders ontving van over de hele wereld. Dj’s op de radio waren kritisch op Westerse dominantie en racisme, maar zorgden er wel voor dat deze kritiek gescheiden bleef van de toeristen op het eiland.

Ondanks de worstelingen van de mensen op SXM bevestigden zij dat ze gelukkige en niet berouw hebbend volk waren, een One Love volk.

 

De ideale identiteitsperformance was die van een hardwerkend, gastvrij volk dat gelijkheid promootte. Dit kwam uit het besef dat het Westen hoe dan ook de macht over hun had en de verhalen van regionale arbeiders klasse solidariteit en de verhalen over slavernij. Dit kwam overeen met het beeld dat Westerse toeristen over hun als volk hadden. Het Westerse nieuws laat geen beelden van SXM, of andere marginale samenlevingen zien, omdat wat daar gebeurt amper impact heeft op de economische of commerciële belangen. Het Westerse nieuws is vrij etnocentrisch. Het money tie system bepaalt de houding van SXM’ers ten opzichte van toeristen, onafhankelijk van hun huidskleur.

 

Het beeld van SXM dat toeristen krijgen is die van een paradijs op aarde, waar veel verschillende nationaliteiten leven en waar men kan ontspannen. Authenticiteit maakte niets uit voor de toeristen. SXM’ers zien de beelden die toeristen over hun zien, en weten dus wat er van hun verwacht word. Zij belichamen de lachende gezichten uit de brochures. De verhalen van worstelingen tegen het westerse imperialisme worden geuit in de Caribische muziek. De tonen temperen de revolutionaire tekst van de muziek, pragmatisme wordt boven principe geacht, maar de inhoud werd geregistreerd, men wist dat de wereld geen gelijke plek was. Muziek werd met het hele lichaam ervaren en was iets voor alle generaties, alle genres. Het sterke motief voor sociale gerechtigheid wordt meestal gebracht in creoolse Christelijke termen.

 

Er zijn twee manieren waarop Christelijke motieven naar voren komen in Caribische muziek:

 

De traditionele manier van het begrijpen van goed en slecht als polen. Het Caribische volk wordt gezien als het gekozen volk uit het Oude Testament, die als ze blijven aanhouden op een dag hun ondergeschiktheid overkomen. God houdt het jaarlijkse gevaar van orkanen en de onbeheersbaarheid van mondiaal kapitalisme onder controle. Daarnaast word de context en implicaties van iemands acties als de criteria gezien voor het beoordelen van goed en slecht. Medeplichtigheid wordt benadrukt. Caribische mensen zijn geboren zondaars. Christendom was gecreoliseerd op SXM, spirituele filosofieën werden erin opgenomen.

 

Zoals Science, dat wordt beschouwd als een soort van aanvulling op het christendom. Men geloofd in spirituele wezens die als aanvullende zelfs kunnen worden beschouwd die het ego omringen. Er is dus een concept van meerdere identiteiten. De sociale identiteiten die men niet aan kan nemen in de samenleving kan men wel als spirituele wezens hebben in Science. Men wordt omringd door meerderen geesten, die ook oude plantage eigenaar geweest kan zijn terwijl de ego persoon zelf afstamt van de slaven. Science is sterk gebaseerd op het christendom en de Bijbel.

 

Een andere identiteit die veel SXM’ers toeschreven is die van de zwarte diaspora, en uit zich vooral als men het gevoel heeft dat een andere zwarte onrechtvaardig behandeld wordt. Toch veroordelen zij ook tribale mensen die afgebeeld worden op televisie als dom. Er wordt neergekeken op Afrika. Afrika wordt gezien als het moederland, toch geven ze Afrika vaak de schuld van het racisme.

 

De VS die SXM’ers via de televisie te zien krijgen laat ook de interne armoede en de vuile was zien, wat veel SXM’ers voldoening gaf om te zien dat het machtigste land het ook niet goed deed. Ook zorgde dit voor het besef dat men geen hulp hoefde te verwachten van de rijke Westerse staten die intern de eigen armen niet eens wou helpen.

 

Naast verschillende transnationale en universele voerden SXM’ers ook verschillende exclusieve nationalismen op. Dit komt uit het besef dat sociale interactie een performance is, en dat men afhankelijk van de situatie de ene of de andere identiteit kan gebruiken. Gezien het feit dat de meeste SXM’ers afstammen uit verschillende landen, kunnen zij die nationaliteiten naar gelang gebruiken. Niet iedereen kan iedere nationaliteit zomaar altijd gebruiken.

 

Rand politica proberen onafhankelijkheid van Frankrijk en Nederland te promoten, maar zijn hierin onsuccesvol. De officiële betekenis van lokale bevolking, mensen die meer dan drie generaties op een plek wonen, bestaat niet op SXM. Daarom is de definitie daar dat de lokale bevolking mensen zijn die op het eiland zijn geboren, dit omvat alle typen mensen. Creolisering is de norm, ook in religie. Toch zijn er mensen die claimen autochtoon te zijn, de rand politica. Zij zijn op te delen in twee groepen, de independistas en de reformistas. De independistas, verenigd onder de Larosso broeders, wilden onafhankelijkheid van de Nederlandse en Franse staat. Hun grootste probleem was dat hun verhalen over geschiedenis en eenheid van SXM alleen aantrekkelijk waren voor mensen met voorouders uit de slavernij en dat ze zich in erg rare bochten moesten wringen om ook andere mensen te verenigen voor hun zaak. Men dacht dat de Larosso broeders dit vooral deden voor het verkrijgen van meer status en macht.

 

De reformistas wilden meer autonoom worden van Frankrijk en Nederland, en waren verenigd onder de Baines broers. Zij waren minder inclusief in hun politiek en wilden de lokale bevolking meer rechten geven ten opzichte van de migranten. Dit werd gezien als een manier om meer rijkdom proberen te vergaren.

 

Beide groeperingen krijgen niet veel aandacht en worden gezien als hypocriet. Wat de independistas en de reformistas de kernwaarden van de SXM samenleving noemen, dat noemen de radio Dj’s een manifestatie van christelijke waarden, waardoor zij niet in etnische termen definiëren en dus wel universeel. Christendom is de taal om te praten over en het verbreiden van een inclusieve politiek van behoren. Christendom lijkt de publieke religie van SXM, en bestaat daar in een specifieke vorm.

 

 

3. Christendom als meta- taal

 

Christelijk zijn op SXM betekent voor gelijkheid, balans en tolerantie zijn. Een christen kon niemand lidmaatschap tot SXM weigeren. Als kinderen leerde men de rituelen, als volwassenen dompelde men zich onder in ‘het wereldlijke’, en als oudere ging men vroom leven. De meeste SXM’ers gebruikten christendom als een woord, een meta taal die het inclusieve behoren, dat een individu zijn specifieke geloof overstijgt, promoot. Deze inclusieve politiek van behoren is ook de vorm die ze gebruiken om een overstijgend gevoel van samenleving en systeem van moraliteit gebaseerd op tolerantie te maken.

 

Christendom is het publieke geloof, maar wordt op afstand gehouden van zaken zoals bekering in innerlijk geloof, dit zijn privé zaken. Dus, terwijl religieus geloof wordt gezien als een privé zaak, is de publieke sfeer expliciet doordrongen van een Christelijke meta- taal die als doel het promoten van tolerantie en een inclusief gevoel van behoren intussen het money tie system te voldoen.

 

De radio stations gebruiken deze christelijke taal en worden gesponsord door particulieren van alle religies. Zij vinden het prima als de radio beïnvloed is door christendom, maar het moet niet geheel Christelijk worden. Alle populaire radio Dj’s demonstreerden hun voorkeur voor God en broederlijke en zusterlijke liefde, maar zij draaiden geen gospels maar de muziek die hip was in de Cariben en Noord-Amerika.

 

De niet kerk gaande Christenen articuleerden vaak een inclusieve Christelijke politiek van behoren die geen exclusieve trouw aan één type religie vroeg. Het ontstaan van hiërarchie is een bekend fenomeen onder mensen die ideologieën van gelijkheid baseren op wereldlijke argumenten. Zowel ideeën over het samen bestaan van religies en dat de ene religie het andere omvat kunnen tegelijkertijd bestaan op hetzelfde sociale terrein zowel als in dezelfde informant. Als een echte Christen niet andere religies bekritiseerde maar accepteerde als een andere weg naar God, dan is iemand christen noemen op SXM een geschikte manier om een inclusieve politiek van behoren aan te moedigen die verder gaat dan het vast houden aan een specifieke religie. Christen zijn op SXM betekende niet het behoren tot een specifieke kerk, christendom werd gebruikt als meta- taal van inclusief behoren onafhankelijk van of iemand ook mee deed in het kerkleven of andere religieuze organisaties. SXM’ers zijn Christelijke creolen in woord en daad, oftewel religieuze bricoleurs.

 

Wat wij zien als vaste identiteiten, dat zien West-indianen als jassen die ze aantrekken of afdoen, afhankelijk van de context. Het uitoefenen van tegenstrijdige en gevarieerde religieuze rituelen was onderdeel van een groter fenomeen. Het uitoefenen van Science door Christenen werd niet gezien als tegenstrijdig. Science werd ook niet gezien als een religie, maar meer als een aanvullende spirituele filosofie. Het uitvoeren van de juiste rituelen zou tot een betere positie in het money tie system leiden.

 

Over andere spirituele filosofieën, zoals voodoo, werd gesproken als een soort Science. Het gebruik van het woord Science indiceert dat men wil laten zien dat hun traditie niet bijgelovig, statisch of tegen moderne ontwikkelingen is. Naast westers occultisme, zijn er Afrikaanse religieuze motieven en Christelijke elementen te vinden in Science. Op grotere eilanden en op het vaste land waren de slaven in staat om onder de controle van de imperialisten uit te komen en deze filosofieën om te vormen tot echte religies, denk aan Candomblé. Op kleine eilanden zoals SXM, lukte dat niet. Dat is misschien dan ook de reden waarom Science zich niet heeft ontwikkeld tot een religie die te onderscheiden is van christendom. De Bijbel werd een van de belangrijkste boeken van Science.

 

De meeste Caribische mensen hebben een christelijk geloof zonder lid te zijn van een specifieke kerk.

 

De meeste studies van christendom in de nieuwe wereld gaan over een religieus slagveld, waarin het de ene religie of de ander is. Daarnaast wordt er in studies over christendom in de nieuwe wereld amper aandacht besteed aan spirituele filosofieën, en als ze dat wel doen dan gaat men ervan uit dat ware christenen zich niet bezig houden met deze zaken. Veel kerken maken in het creëren van een idee van het behoren tot die specifieke kerk een soort van kwaadaardige ander. Dit is misschien ook wel waarom kerken soms op dezelfde lijn zitten als exclusieve nationale politieken van behoren, xenofobie en racisme.

 

Christelijk worden zonder geworteld te raken in een specifieke stroming kan daarom goede inzichten bieden in de alternatieven hiertoe.

 

Men kan zeggen dat religies met een publieke rol alleen verstorend worden als ze minder gecreoliseerd zijn of als hun creolisering word ontkend, en als bepaalde groepen ze gebruiken om hun religieuze en sociale agenda te promoten en leden van andere geloven te veroordelen.

 

De manier waarop de samenleving van SXM vereerd is Christelijk. Toch worden innerlijk geloof en bekering alleen besproken in de privé sfeer.

 

Wat het betekent om mens te zijn en onderdeel te zijn van de samenleving van SXM moet onderzocht worden voor de impliciete en expliciete politiek van behoren die het inhoudt. Alle SXM’ers, ongeacht hun geloof, begrijpen elkaar als christendom wordt gebruikt als meta taal.

Kinderen en ouderen gingen op zondag naar de kerk. Om daar de Christelijke waarden en moralen te leren, waaronder tolerantie ten opzichte van alle etnische groepen en liefde en angst voor God. De werkende bevolking had meestal op zondag een dag voor zichzelf, de grootouders namen de kinderen mee naar de kerk, en op zondagmiddag ging men uit naar de disco. Zondagochtend was het dus tijd voor de kerk, en dat zag je terug in de gospels op de radio, en zondag middag voor het wereldlijke, dan was er calypso op de radio.

 

Het was belangrijk voor kinderen om naar de zondag school te gaan om een inclusief gevoel van behoren en respect voor anderen te leren. Maar ook daarbuiten, eigenlijk overal, werd het christendom gebruikt als een meta taal om deugden en inclusiviteit te bevorderen. Toch waren er maar weinig zich echt vroom gedragende kinderen. Kinderen moesten ’s ochtends, ’s avonds en voor het eten bidden, maar deze acties waren rituelen van socialisering in geschikt gedrag in de plaats van een poging om ze af te laten zien van wereldlijk genot.

 

Terwijl de kinderen werden aangemoedigd om een losse vorm van christendom uit te oefenen, werden ouderen geacht zich vroom te gedragen. Dat was een teken van spirituele volwassenheid. Er werd op de ouderen gerekend dat zij de kinderen zouden opvoeden met een gevoel van moraliteit, aangezien de ouders te druk waren met het money tie system. Toch waren ook de ouderen flexibel in het accepteren van andere religies, wat ook de populairste religieuze leiders van het eiland deden.

 

Populaire kerk leiders konden de universele thema’s van christendom aanpassen tot de specifieke situatie op SXM en de verwachtingen van hun volgers. Ze ontmoedigden de mensen niet om bij de andere kerken en stromingen te gaan kijken. Ze keurden nooit het money tie system, toerisme of andere religies af. De impliciete betekenis van christendom, die achter hun acties lag was alle generaties met elkaar te verbinden. De werkende mensen konden hedonistisch leven omdat anderen actief het vrome leven na volgden.

 

Het beeld van de overheid van publiek christendom was dat, ten eerste, kerk en staat gescheiden dienden te zijn, en ten tweede, partijen met een religieuze insteek mochten niet leiden tot religieuze intolerantie. Overheidssteun ging alleen naar aan christendom gerelateerde activiteiten die inclusiviteit en tolerantie aan moedigden. Toerisme lijkt dit ook met het christendom te doen.

 

Veel pastoors werkten zelf ook in het toerisme. Preken en de kerkelijke omgeving werden dan ook beïnvloed door het toerisme. De christelijke performances van de werkende klasse bleven beperkt tot reacties op de behoeftes van de toeristische industrie en de werking van de economie. Zowel de ideologie van een fundamentele eenheid en gelijkheid van alle mensen en de hiërarchische conventies die gebruikt werden om de onderdrukking van de meerderheid van de mensheid te legitimeren zijn producten van kolonialisme. In hun strijd om hun categorisering als de menselijke ander te overkomen verbonden de werkende klassen in de Cariben hun creoolse spraak aan het christendom, omdat in veel samenlevingen christendom betekent dat je ertoe doet.

 

Christendom en de gestileerde retoriek van creoolse spraak werden samen gebruikt om de onjuiste praktijken van politieke en religieuze instituties te bekritiseren. Ze streefden naar een samenleving waarin politieke leiders niet één religie voortrokken. Christendom als meta taal voor sociale gerechtigheid kan ook gezien worden als een groter fenomeen in de Nieuwe wereld.

 

Op SXM gebruiken de meeste leden van de werkende klassen, waarvan de meerderheid nieuwkomers zijn, een gestileerde retoriek om exclusieve associatie met christendom tegen te gaan. Dit maakte het mogelijk om een onderscheid te maken tussen christelijk zijn en vroom gedrag. Er is een groter patroon waarin niet vrome Christenen om gingen met de praktijken van vroomheid, of pogingen tot bekering. Er waren hierin drie zetten. In eerste instantie werd er beleefd gedaan, terwijl men toch duidelijk was die manier van leven niet na te streven, dit werd gedaan in standaard Engels of een mix daarvan met creools. Als de persoon in kwestie hun probeerde te overtuigen van zijn zaak dan stapte men over op indirect sarcasme in het creools. Als dat niet werkte dan stapte men over op het vervloeken van de persoon en die persoon te beschuldigen van onchristelijkheid en hypocrisie, dat werd gedaan in een diepere vorm van Creool. Meestal werkte de tweede strategie tot een gelijk spel.

 

Geloof en vroomheid werden gezien als privé zaken. Christendom als meta taal was de manier waarop SXM’ers een overstijgend gevoel van hun samenleving creërden waartoe alle bewoners van het eiland behoren. Deze Christelijke discours kan het best begrepen worden als een culturele stijl die de bestaande gevoelens onder de SXM’ers inhield. Deze rol van christendom lijkt een mondiaal fenomeen te zijn en verdient onze aandacht.

 

Het algemene idee op SXM lijkt dat niemand zich in een positie bevindt waarin men anderen kan bekritiseren. Op het politieke, culturele, en sociale gebied werden soorten christendom gepromoot die staan voor een vredig leven en erkenning van het belang van het money tie system en toerisme. Op die manier werd de spanning tussen het oplossen van het probleem van behoren en de behoeftes van het toerisme opgelost door christendom. Populaire Dj’s gebruiken deze Christelijke meta- taal als een manier voor de oplossing voor het probleem van behoren.

4. DJ Clarke

 

Vrouwelijke nieuwkomers worden gezien als promiscue en een gevaar voor de samenlevingsmoraal. Binnen gender en klasse intoleranties is dit een van de manieren waarop de lokale bevolking zijn xenofobie uit. Lokale vrouwen claimen dat zij kuis en respectabel zijn om hun gevoel van ware SXM burgerschap te rechtvaardigen. Immigranten vrouwen zouden dit niet zijn.

Dj Clarke weigert exclusief behoren door gender of klasse te accepteren en gebruikt zijn radio show om gelijkheid gebaseerd op de participatie in het money tie system voor alle SXM’ers te propageren.

 

Om DJ te zijn moet men aan drie criteria voldoen: het bezitten van technische vaardigheden; het zijn van een populair en uitgesproken persoonlijkheid op het eiland; het hebben van de juiste contacten. De laatste twee criteria zijn belangrijk om vier redenen. Ten eerste, het radio station moet reclame verkopen om aan geld te komen, als de DJ buiten de radio al populair is trekt hij zijn eigen publiek met zich mee en als hij contacten heeft onder de particulieren dan zijn die eerder geneigd reclame tijd te kopen. Ten tweede, populariteit leidt tot meer luisteraars. Ten derde, de juiste contacten betekent ook inside informatie. Ten vierde, radio maken is een hobby, men kan er geen geld aan verdienen.

 

Dj’s mogen alleen programma’s uitzenden die een politiek van behoren creëren die geen groepen uitsluit. Fundamentalisme, het veroordelen van het hedonisme van de toeristische industrie en privé uitdrukkingen van andere religies als ongoddelijk worden niet getolereerd.

 

DJ Clarke is erg populair, hij heeft een imago van een christelijke feestende man. Hij komt over als een van het volk, maar van beroep is hij manager bij een bank, eigenlijk is hij dus een midden hogere klasse professional. Met Clarke was het radio station dus gegarandeerd van publiek en reclame en Clarke kon beroemdheid vergaren voor zijn stand- up comedy.

 

DJ Clarke ziet Calypso en christendom als de twee vitamine C’s van het leven. Men kan niet zonder deze zaken. DJ Clarke groeide op op Aruba, waar hij van zijn vader en moeder de christelijke waarden en sociale normen leerde. Hij leerde dat het zingen en dansen op Calypso symbool stond voor het leven. Succes in het leven betekent dat je kunt lachen en vrolijk kan zijn. Het dansen en zingen van Calypso was hier een uitdraging van. De tekst van Calypso heeft kritiek op de westerse hegemonie en de politiek, en dus een politieke en sociale rol.

Clarke leerde dat het Bijbelse idee van de zondige natuur van de mens samen ging met de realiteit van overleven. Ook al werden priesters en pastoors bewonderd, zij konden de spirituele oorlog in de Cariben niet oplossen. Daarvoor had men iemand nodig die van science wist maar ook van de christelijke waarden.

 

Men bezocht op Aruba meerdere kerken door elkaar heen, als de ene kerk te streng was dan ging men de volgende keer naar de andere. Er is toch maar één God. Er was ook wel kritiek op de kerk. De priesters moesten respect hebben voor de creoolse manier van leven, de populairste priesters gingen dan ook vooral uit van pragmatisme.

In zijn radioshow sprak DJ Clarke de creoolse variant van Engels die op SXM gesproken werd, hij kon echter ook goed standaard Engels. Zijn doelgroep waren de, in hoofdstuk 2 genoemde, rummies en fortuneseekers. In zijn show doet hij deze doelgroep na en speelt hij de Calypso en andere Caribische genres die zij leuk vinden.

 

Clarke bouwt in zijn show een dialoog op, dit doet hij door te praten met mensen die bellen maar hij heeft ook een stel vrienden die als een soort freelance journalisten voor hem werken die regelmatig in de show komen. Hiermee probeert hij dingen die de samenleving bezig houden aan te kaarten. Hij herinnert mensen eraan in zijn show dat het money tie system een sociaal feit is waarin iedereen mee doet, en dat iedereen gelijk is. Dit doet hij door een dialoog op te bouwen met de mensen en muziek te spelen die zijn boodschap ondersteunt.

 

Zijn politiek van behoren is erop gebaseerd dat ook al willen SXM’ers misschien eerlijke levens leiden, ze zijn allemaal verwikkeld in het money tie system en daarom komt vroomheid op de tweede plaats naast geslepenheid. De enige moreel accepteerbare politiek van behoren is in dit geval eentje die de immoraliteit van alle SXM’ers gebruikt. Succesvol leven betekent dat je meerdere identiteiten tegelijkertijd kan aannemen, zonder dat er eentje de overhand krijgt. Om dit pragmatisme over te laten komen gebruikt hij de Christelijke waarden van solidariteit, broederlijke en zusterlijke liefde.

 

Door het in contact brengen van het idee van de zondige aard van de mens met het belang van toerisme kan het belangrijkste aspect van de samenleving onbelemmerd blijven, dat is het geloof in God. Gods onuitgesproken commando was dat men een gebalanceerde houding moest houden ten opzichte van Calypso en het geloof.

 

5. DJ Shadow

 

DJ Shadow is een rastafari, hij komt van één van de rijkste groepen van het eiland, organiseert festivals en concerten. Hij heeft dus nooit te maken gehad met het harde leven en de onzichtbaarheid van Bob Marley, toch promoot hij de One Love ideologie, de universele menselijke identiteit, individualiteit boven nationaliteit en etniciteit.

 

Het radio station waarbij hij werkt is het bezit van zijn oom.

 

Zijn show was opgebouwd uit eerst een concious reggae uur, waarin spirituele zaken werden aangekaart en daarna draait hij verzoek nummers. Zijn publiek waren alle type SXM’ers maar ook mensen van andere eilanden vlakbij. De boodschap die hij overbracht, voornamelijk via de muziek, is dat alles onder de voorwaarden van Babylon, dat is de rastafari term voor westers gedomineerd kapitalisme, gebeurt. Het mensbeeld dat hij hiernaast overbracht was die van de universele mens voorbij de categorieën van etniciteit, nationalisme, klasse, gender en religie.

 

Concerten op SXM zijn plaatsen waarin mensen wordt geleerd bepaalde soorten muziek serieus te nemen. Echt te luisteren, dit vereist de complete participatie van het lichaam. Het ritme zegt geniet van het leven, en hier luisteren de meeste mensen die in het toerisme werken naar. De tekst produceert rebellen. DJ Shadow gebruikte beiden om pragmatische rebellen te maken, die SXM vredig en welvarend wilden maken in het kapitalisme.

 

Hij moedigt mensen aan hun eigen keuzes te maken en zich daarbij niet te laten misleiden door politricksians, dit zijn politieke en religieuze leiders die zeggen te weten wat het beste is voor anderen.

 

Volgens de Rastafari spirituele filosofie heeft iedereen een aardse Zelf en een goddelijke Zelf. Daarom is er geen reden om de God buiten jezelf te aanbidden. Het zelf staat tussen deze persoonlijke duivel en persoonlijke God in. De filosofie van Science komt overeen in dit idee van meerdere zelven en dat de definitie van goed en slecht afhangen van de omstandigheden.

Rastafari kan niet gezien worden als één religie, er is geen centrale autoriteit en ieder heeft er zo zijn eigen ideeën over, het kan beter worden gezien als een spirituele filosofie met terugkerende thema’s.

 

Wantrouwen in politica en religieuze leiders is hypocriet, zij zitten ook in het money tie system net als iedereen. Het wantrouwen van religieuze leiders lijkt een Caribisch fenomeen. Een verklaring hiervoor is dat christendom wel is gecreoliseerd en geaccepteerd maar de bijbehorende instituties niet omdat zij vaak de onderdrukkende politiek in koloniale tijden steunden.

DJ Shadow was in staat om een breed publiek aan te lokken. Hij is slim, kent de samenleving en zijn muziek. Hij heeft een revolutionaire boodschap maar spreekt de taal van het pragmatisme. Zijn promotie van Rastafari individualiteit is een manier van het aanmoedigen van een inclusieve politiek van behoren.

6. DJ Cimarron

 

In dit hoofdstuk houdt Guadeloupe zich bezig met de vraag wat er gebeurt als een DJ niet het pragmatisme maar juist zijn principes promoot. DJ Cimarron was een sterk principieel man. Hij zag zichzelf als intellectueel en wilde opkomen voor de illegale jongeren op SXM. Hij was van plan een intergenerationele talkshow op te zetten waarbij illegale jongeren en invloedrijke volwassenen zaken zouden bediscussiëren die relevant waren voor beide groepen. DJ Cimarron dacht dat men om het money tie system heen kon zodat humanisme de geldende norm zou worden. Hij wou zijn talkshow gebruiken om sociale rechtvaardigheid en gelijkheid voor iedereen uit te dragen. Illegale jongeren moesten ook onderwijs krijgen op het eiland.

 

In de talkshow moesten mensen met elkaar in discussie gaan over dit soort zaken. Bij de eerste opname ging dit echter al fout, dus men stapte over op een opzet waarin DJ Cimarron de mensen apart interviewde. Echter na drie keer op de radio te zijn geweest werd de show van DJ Cimarron al geschrapt. Hier waren vijf redenen voor:

 

Ten eerste, iedere uitzending trok een ander publiek aan. Ten tweede, Het werd uitgezonden op zaterdag en kon niet op tegen de calypso shows die dan ook werden uitgezonden. Ten derde, Cimarron werd gezien als gek op het eiland, niemand wou zijn geld geven voor reclame in zijn show. Daarnaast, ook al zag men zijn pleiten voor de illegale jeugd als nobel, het idee van gelijke educatie voor iedereen was onrealistisch. De geesten, die volgens Cimarron de opdracht hadden gegeven tot dit pleidooi, zouden dit nooit van de eilandbewoners vragen gezien dit zou leiden tot een overvloed van illegale immigranten. Ten vierde, de show was niet interactief en daar waren de eilandbewoners wel aan gewend. Ten vijfde, DJ Cimarron was geen goede prater en kon de aandacht van het publiek niet vasthouden. Hij was gewoon geen goede DJ.

 

DJ Cimarron had van kinds af aan geleerd dat educatie de sleutel was tot het worden van een respectabele burger. Als hij geleerd genoeg zou zijn dan zouden de elites geen macht meer over hem kunnen uitoefenen. Dus hij doorliep het schoolsysteem als kind en kreeg uiteindelijk een beurs om te gaan studeren op Washinton. Echter, zijn studentenvisum liep af voordat hij zijn studie kon afronden, hierdoor werd zijn beurs ook stop gezet en omdat hij weigerde terug te keren naar SXM zonder zijn bachelor werd hij illegale dakloze in Washington. Hier maakte hij kennis met Hiphop en humanisme. Uiteindelijk ging hij terug naar SXM, met de hulp van zijn rijke familie, waar hij in een baantje bij de overheid terecht kwam en zich realiseerde dat illegalen op SXM net zo slecht werden behandeld als in Amerika. Dus hij stopte met zijn werk en begon met het bekritiseren van de overheid, terwijl hij bij zijn rijke broer bleef wonen.

 

DJ Cimarron had steeds terugkerende dromen waarin de geesten hem vertelden dat hij moest opkomen voor de illegalen. Daarom begon hij met de talkshow, hij wilde de rijken herinneren aan het talent en de menselijkheid van de mensen die zij marginaliseerden. Dit probeerde hij door het medium van Hip- Hop. Hij gebruikte hierbij de term talking drums, dat betekende dat drums ons er aan herinneren dat we allemaal geesten in lichamen zijn, onafhankelijk van wat voor mens we zijn.

Conclusie

 

Dit boek is geschreven vanuit een perspectief die trouw probeert te blijven aan de ons- zij dichotomie die humanisme deconstrueert. Het probeert te verklaren dat Zijn slechts een vluchtpoging is van het voortdurende proces van Worden. Alles is tegenwoordig in woorden van identiteit, cultuur, natie, religie en particulier bezit, erwijl dit niet de woorden zijn die overal gebruikt worden. Guadeloupe heeft geprobeerd de drie Dj’s te presenteren als organische filosofen waarvan de ideeën over identiteit en het vormen van een rechtvaardige politiek van behoren het waard zijn om te horen zonder dat er één waarheid achter zit.

 

Demystificatie als de kunst van de academicus moet worden verworpen.

 

Alle Dj’s probeerden zo inclusief mogelijk te zijn door de exclusiviteit van christendom zoveel mogelijk te verwijderen. Door christendom als meta- taal te gebruiken, iedereen werd gezien als menselijk dus christen, moesten mensen elkaar gaan herkennen. Van de drie Dj’s was Cimarron onsuccesvol, hij wilde de eiland bewoners eraan herinneren dat iedereen gelijk was maar dat er toch een gemarginaliseerde bevolkingsgroep, de illegale jongeren, was die moest worden geholpen.

 

Mensen leven niet alleen naar principe, ook naar pragmatisme, en uit de dialectiek tussen deze twee concepten, christendom en calypso, komt het inclusieve behoren. Dit is het money tie system, hierin is iedereen gevangen en zo is klasse geen categorie van identiteit.

 

Het belangrijkste verschil tussen SXM en andere plaatsen in het Globale Zuiden, waar veel gewelddadige vormen van identiteitspolitiek voorkomen, is dat men in SXM deze meta taal van christendom heeft waardoor de ander niet meer zo anders is. Hoe komen de mensen op het eiland tot dit begrip?

 

Etniciteit en nationalisme zijn er nooit compleet in geslaagd om de mensen in de Cariben van elkaar te vervreemden. Iedereen in de Cariben is er op een bepaald punt naartoe gemigreerd, in de nieuwe migranten herkennen zij hun voorouders. Het idee van een natie sinds mensenheugenis is iets wat ze gewoon niet kunnen geloven. Mensen op SXM hadden het niet constant over verschillen als ze het hadden over nationaliteit of etniciteit. Ze vinden altijd een manier om hun verschillen te overbruggen. Nationale identiteit komt in dit geval niet overeen met etniciteit, dit vereist enige flexibiliteit en men moet er niet te religieus voor geloven. Het is niet nationalisme dat ze op de eiland houdt maar de economische voordelen.

 

De meeste inwoners van het eiland vonden de situatie zo goed. Toch waren er twee groepen, de reformistas en de independistas, die meer autonomiteit van Frankrijk en Nederland wilden en die de lokale bevolking meer rechten wou geven. Over het algemeen werden hun ideeën gezien als een bedreiging van de balans die er was in het money tie system, SXM had nieuwkomers en toeristen nodig en kon het zich niet permitteren om iets te doen dat het minder aantrekkelijk zou maken om naar SXM te komen.

 

DJ Clarke negeerde deze groepen. DJ Shadow noemde deze groepen politicksians, en propageerde zijn eigen ideeën over Rastafari individualiteit.

 

Christendom op SXM gaat over het tolereren van andere geloven en het erkennen van dat iedereen dezelfde God dient. Men was heel liberaal in het denken over andere religies om drie redenen. Ten eerste, christendom als meta- taal is gecreoliseerd, meerdere geloven kunnen naast elkaar gepraktiseerd worden. Ten tweede, vanwege toerisme en het hedonisme dat hierbij komt moet men zijn religie voor zich houden en allemaal samen werken. Ten derde, christendom is op SXM erg generatie specifiek. Kinderen en ouderen gaan naar de kerk, het grootste deel van de samenleving houd zich niet echt bezig met religie.

 

Alle Dj’s probeerden de SXM’ers eraan te herinneren dat de ander zowel in iedereen bestaat als een mens is zoals iedereen. Of deze politiek van behoren ooit tot een post kapitalistische wereld zal leiden is iets wat de toekomst zal zeggen.

      Bron:

  •  Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

 

Image

Access: 
Public

Image

This content refers to .....
Society and culture - Theme

Society and culture - Theme

Image
Summaries, study notes, internships, tips and tools for study and work in society and culture
Join WorldSupporter!
Search a summary

Image

 

 

Contributions: posts

Help other WorldSupporters with additions, improvements and tips

Add new contribution

CAPTCHA
This question is for testing whether or not you are a human visitor and to prevent automated spam submissions.
Image CAPTCHA
Enter the characters shown in the image.

Image

Spotlight: topics

Check the related and most recent topics and summaries:

Image

Check how to use summaries on WorldSupporter.org

Online access to all summaries, study notes en practice exams

How and why use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?

  • For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
  • For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
  • For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
  • For compiling your own materials and contributions with relevant study help
  • For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.

Using and finding summaries, notes and practice exams on JoHo WorldSupporter

There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.

  1. Use the summaries home pages for your study or field of study
  2. Use the check and search pages for summaries and study aids by field of study, subject or faculty
  3. Use and follow your (study) organization
    • by using your own student organization as a starting point, and continuing to follow it, easily discover which study materials are relevant to you
    • this option is only available through partner organizations
  4. Check or follow authors or other WorldSupporters
  5. Use the menu above each page to go to the main theme pages for summaries
    • Theme pages can be found for international studies as well as Dutch studies

Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?

Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance

Main summaries home pages:

Main study fields:

Main study fields NL:

Follow the author: Vintage Supporter
Work for WorldSupporter

Image

JoHo can really use your help!  Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world

Working for JoHo as a student in Leyden

Parttime werken voor JoHo

Statistics
2058 1