Sheetnotes 18/19

Wat zijn de veranderingen in de hoorcolleges?

• Vorig jaar ging het hoorcollege over bestraffende sancties. Dit jaar gaat het over de schadevergoeding wegens de onrechtmatige overheidsdaad. 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• geen onderworpen die niet in de literatuur worden besproken. 

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• geen recente ontwikkelingen.

Wat is belangrijk voor het tentamen?

• Onrechtmatigheid: Belangrijk voor het tentamen is te weten dat een onrechtmatige daad ook door de overheid kan worden gepleegd op grond van artikel 6:162 BW.  
• Toerekenbaarheid: Het nemen van een door de bestuursrechter vernietigd besluit is een onrechtmatige daad. Die in beginsel toerekenbaar is aan het bestuursorgaan. 
• Relativiteit: de geschonden norm moet strekken tot bescherming van de benadeelde tegen de schade zoals de benadeelde die heeft geleden (6:!63 BW). 
• Causaliteit: er is geen sprake van een causaal verband tussen de toerekenbare onrechtmatige daad van een bestuursorgaan en de geleden schade, als het bestuursorgaan ook een rechtmatig besluit zou hebben kunnen nemen, dat dezelfde schade tot gevolg zou hebben (6:98 BW). 
• Schade: schade moet aantoonbaar zijn geleden. 
• Geen verjaring: Art. 3:310 BW, een rechtsvordering tot schade verjaart vijf jaar na de dag waarop de benadeelde met de schade bekend is geworden.

Hoorcollegeaantekeningen 17/18

Dit college gaat over bestraffende sancties. Er is een verschil tussen een bestraffende sanctie in de zin van art. 5:2(1c) Awb en de bestuurlijke boete in de zin van 5:40 Awb. De bestuurlijke boete is namelijk een bestraffende sanctie, inhoudende een onvoorwaardelijke plicht tot betaling van een geldsom. De bestraffende sanctie is een bestuurlijke sanctie voor zover deze betracht leed toe te voegen.

Het intrekken van een begunstigend besluit kan op basis van het legaliteitsbeginsel. Het begunstigend besluit wordt dan op dezelfde grond ingetrokken als waarvoor deze oorspronkelijk was gegeven op grond van het specialiteitsbeginsel kan zo’n begunstigend besluit niet ingetrokken worden op grond van een andere reden dan de bevoegdheid waarmee die gegeven werd.

Stel dat bijvoorbeeld een rijbewijs wordt ingetrokken. Dat is een herstelsanctie en geen bestraffende sanctie. Iemand voldoet simpelweg niet meer aan de eisen. Als er echter een overtreding is begaan, en er wordt een alcoholslot ingebouwd, is dat wel een bestraffende sanctie.

Bestuurlijke boetes komen enorm vaak voor. Denk aan roken in horeca, kartelvorming, etc. Er zijn een aantal redenen waarom men zou kiezen voor een bestraffende sanctie in plaats van vervolging in het strafrecht.

Allereerst is er een handhavingstekort. Er zijn niet genoeg middelen om alle overtredingen te bestraffen. Ook al is er strafrechtelijke afhandeling mogelijk, er is niet genoeg capaciteit. 
Dat vergroot ook de eigen verantwoordelijkheid van het bestuur. De uitvoering en handhaving gaan dan in één hand. Daarnaast is er de materiedeskundigheid van het bestuur. In veel gevallen weet het bestuur beter hoe het zit dan bijvoorbeeld het OM. Voor het bestuur kan het daarom makkelijker zijn bepaalde boetes te geven. Tot slot is een effect decriminalisering. Het is niet gewenst dat iedereen bij de minste of geringste overtreding direct een strafblad krijgt.

Er zijn een aantal criteria die overwogen moeten worden als je bekijkt of er een bestuurlijke boete of strafrechtelijke vervolging op zijn plaats is.

Een bestuurlijke boete wordt over het algemeen gegeven bij:

• Lichte overtredingen.

• Eenvoudig vast te stellen overtredingen.

• Overtredingen met een laag moreel gehalte.

• Overtredingen met een gesloten betrekking tussen de burger en de overheid.

Er wordt over het algemeen gekozen voor strafrechtelijke vervolging bij:

• Feiten die zwaarder van ernst zijn.

• Feiten waarbij dwangmiddelen noodzakelijk zijn.

• Feiten waarbij vrijheidsstraffen noodzakelijk zijn.

• Open betrekkingen tussen burger en overheid.

Met een gesloten relatie met de overheid wordt bijvoorbeeld een uitkering bedoeld. Dat is een relatie strikt tussen de overheid en burger.

Een bestuurlijke boete is vaak niet soepeler dan afhandeling in het strafrecht. Dat komt omdat er in bijzondere wetten vaak hogere boetes worden voorgeschreven. Door voor het bestuursrecht te kiezen hoeft ook niet voldaan te worden aan de maximale boetes in het strafrecht.

Er zijn veel verschillen tussen de bestuurlijke boete en de strafbeschikking. Denk hierbij aan de rechtsbijstand, de beroepstermijn, de bewijsvoering, straftoemeting en noem maar op.

Het belangrijkste verschil is dat de strafrechter uiteindelijk zelf een keuze maakt in zijn beraadslaging, een bestuursrecht toetst het besluit van het bestuursorgaan en is daardoor terughoudender.

Uit het arrest Jussila blijkt dat de kwalificatie van een criminal charge er niet altijd toe leidt dat alle extra waarborgen van toepassing zijn. Dat komt omdat een bestuurlijke boete voor een burger soms veel erger is voor de burger. Denk aan iemand waarbij een uitkering wordt ingetrokken. Dat is veel erger dan wanneer diegene slechts een boete had gekregen.

Uit art. 5:10a blijkt het zwijgrecht en de cautieplicht. Degene die wordt vervolgd met het oog op een bestraffende sanctie is niet verplicht daaromtrent een verklaring af te leggen. Ook wordt de betrokkene bij het verhoor medegedeeld dat hij niet verplicht is tot antwoorden.

Vaak zijn er procedures die in werking worden gezet voor de daadwerkelijke strafrechtelijke vervolging. Er is een moment dat een vooronderzoek omslaat in strafrechtelijke vervolging. Het is de vraag wanneer de waarborgen van een strafrechtelijk onderzoek in werking treden.

Het zwijgrecht geldt altijd voor mondelingen verklaringen, maar geldt soms ook voor schriftelijke verklaringen. Het gaat er hierbij om dat men niet het risico wil lopen dat mensen onder druk verkeerde verklaringen geven. Die druk is veel groter bij mondelinge verklaringen dan bij schriftelijke verklaringen.

Er is een onderscheid te maken tussen wilsafhankelijke en wilsonafhankelijke verklaringen. Eigen verklaringen zijn natuurlijk wilsafhankelijk. Een wilsonafhankelijke verklaring is bijvoorbeeld een document op de computer. Stel dat er op iemand druk wordt gezet om een computer te laten zien, dat valt dat toch onder wilsafhankelijk materiaal.

Uit art. 5:43 Awb en 5:44 Awb blijken nog het beginsel van ne bis in idem en het beginsel van una via. Die laatste houdt in dat als er zowel een bestuurlijke boete als een strafbeschikking gegeven kan worden, mag er maar één van beide gekozen worden. Voorwaarde daarvoor is dat het wel om hetzelfde feit gaat. Dus stel je zou het wel in allebei vervolgen, gaat het dan nog steeds om hetzelfde feit?