Gesloten Jeugdzorg en familierecht in de praktijk - Universiteit Utrecht

Hoorcollege Gesloten Jeugdzorg en familierecht in de praktijk 

Wanneer een gesloten plaatsing? 

• Als je jeugdhulp nodig hebt 

• Als je je aan de jeugdhulp onttrekt of door anderen wordt onttrokken 

Kinderen krijgen niet altijd te horen/uitgelegd waarom ze gesloten moeten zitten. Het is wel belangrijk om te doen, maar het is niet duidelijk wiens taak dat is. 

Hoofdroute gesloten plaatsing: als je een OTS hebt (gezinsvoogd en kinderbeschermingsmaatregel), het gaat niet langer in huidige situatie. Gezinsvoogd kan veiligheid niet meer garanderen, kind staat niet open voor behandeling > gesloten plaatsing. Het kan dat jongeren van tevoren niet worden ingelicht. Sommige kinderen hebben geen gezinsvoogd en kinderbeschermingsmaatregel, dan hebben ouders toestemming gegeven om gesloten te plaatsen. Dit kan een lastige relatie met ouders tot gevolg hebben. Ouders gaan naar gemeente, de gemeente kan dan om een gesloten plaatsing verzoeken. Lastig dat er geen gezinsvoogd is: wie heeft het grote plaatje in de hulpverlening? Kind krijgt een mentor: waar moet het kind straks weer naartoe? 

Mensen die in instellingen werken: wat doen we eigenlijk? Heeft het wel zin om op deze manier kinderen op te voeden door vrijheid te beroven? Heel ruim in de wet: er moet een vangnet zijn als het nergens anders meer lukt. Wet op de gesloten jeugdzorg zit sinds 2015 in de Jeugdwet verpakt. Het gaat om 2000-3000 kinderen die per jaar gesloten geplaatst worden. Ongeveer 40 kinderen onder de twaalf jaar >> niet goed! Alleen die kinderen plaatsen waarvoor het noodzakelijk is: qua problematiek, duidelijk hebben wat je gaat doen (doel). Proportionaliteit: noodzaak en doel moeten met elkaar in verhouding zijn.  

Drie groepen kinderen met wie het slecht gaat: 

• Kinderen in gesloten jeugdhulp: onttrekken aan zorg, gevaar zijn voor anderen; 

• Strafrechtgroep: kinderen die verdacht worden van een strafbaar feit: voorlopige hechtenis, jeugddetentie 

• Jeugd GGZ 

Deze drie groepen vertonen qua gedragskenmerken wel overeenkomsten. Kinderen met moeilijk gedrag die al veel hebben gemaakt. 

Wie bepaalt in welke groep welk kind terechtkomt? Kinderen in gesloten jeugdhulp ligt voor gezinsvoogd voor de hand. Gezinsvoogd weet wat daar gaande is. Rechter moet beslissing maken. Dit mag alleen met instemmingsverklaring van gedragswetenschapper > Is vrijheidsbeneming noodzakelijk? Aan wat voor behandeling moet er gedacht worden? Hoelang moet het duren? Machtiging wordt vaak voor 9 maanden afgegeven, maar kan afgegeven worden voor 1 jaar. Verlenging is mogelijk. In principe een open einde tot iemand 18 is. Kind is 18, geen vervolghulp > kind mag nog 6 maanden in gesloten jeugdhulp mits duidelijk is waar het kind naartoe gaat, en er moet een hulpverleningsplan zijn opgesteld. Gemiddelde duur van een plaatsing is een half jaar.  

Hoe wordt dit halve jaar ingevuld? Voor veel kinderen al genoeg dat er sprake is van dagstructuur. Docent: dit is onvoldoende voor een gesloten plaatsing. Kind heeft recht op een behandeling (hoogwaardig pedagogisch leefklimaat). Je moet kinderen een kans bieden om eruit te komen. Dit is lastig. Voor kinderen kan het lastig zijn dat er geen afgesproken tijd is: bij jeugddetentie is dit wel. Kinderen kunnen vaak niet terug naar ouders (weten niet wat ze moeten doen), er zijn weinig open instellingen, pleeggezinnen ook lastig (willen liever een jong kind) > treurig beeld.  

Zitten kinderen dan wel goed op hun plaats in zo’n setting? Groep van Nul: aantal uithuisplaatsingen in Nederland tot nul brengen > signaal: we plaatsen te veel kinderen uit huis, dit is schadelijk voor kinderen. Onderzoek: 

• Meisjes na 5 jaar in gesloten setting: bij 95% gaat het niet goed. Komt dit door de gesloten setting of was er al niks meer aan te veranderen? 

• Directeur: alle meisjes zijn eigenlijk twee weken na binnenkomst depressief.  

Met verlof is veel mogelijk: geen grenzen voor. Bijv. alleen weekend, of overdag elders stagelopen. Ook veel kinderen die proberen weg te lopen > er is dus weerstand.  

Als rechter kan je een machtiging afwijzen of toewijzen of met de tijd spelen. Rechter kan niet iets totaal anders suggereren (bijv. Jeugd-GGZ).  

Casus Rechtbank Noord-Holland 

• LLL: 3. De minderjarige en zijn ouders zijn het eens met het verzoek van de GI om de gesloten machtiging te verlengen tot 16 december 2020 (zie onder punt 4). Wie heeft de regie tijdens een gesloten plaatsing? Hoe is dat in de wet geregeld? De gezinsvoogd 

Kinderrechters: begrip van redelijke termijn: termijn waarvan verwacht wordt dat het zinvol is. Wat als het niet helpt? Langer plaatsen of ergens anders een plek vinden? Per kinderrechter verschillend. Grote willekeur. Levert dit niet veel slachtoffers op? 

Nieuw wetsvoorstel: groepen kinderen die nu in gesloten jeugdhulp zitten en de kinderen in JJI’s samenplaatsen. Voor 2008 was dit ook al zo: er waren geen gesloten jeugdinrichtingen > kinderen werden in jeugddetentie geplaatst. Toen is besloten dat deze kinderen uit elkaar moesten worden gehaald. Deze wet kwam er snel doorheen. Nu: je ziet dat het veel invloed heeft: populatie in gesloten inrichting die wellicht beter thuishoort in JJI. Gesloten jeugdhulpinstellingen zitten heel vol terwijl JJI’s veel leger zijn. Twee specialismes, maar kinderen hebben veelal te kampen met dezelfde problematiek. Wetsvoorstel rechtspositie van jongeren in gesloten inrichting wordt nu aan de Kamer voorgelegd. Idee is om kinderen weer samen te plaatsen met drie groepen beveiliging: 1) zwaarbeveiligd regime; 2) beveiligd regime (half-open). 3) laag niveau. Hoe te bepalen welke jongere waar komt?  

Vermenging van kinderen die zich onrechtvaardig behandeld voelen. 

Kinderen willen graag weten waar ze aan toe zijn. Belangrijk om als gezinsvoogd gehoor aan te geven. Gezinsvoogd staat heel dicht bij het kind, maar krijgt vaak niet veel vertrouwen van het kind. Kinderen vinden advocaat en kinderrechter heel belangrijk. Kinderen willen graag naar zitting: uitleggen wat er is en hoe graag ze naar huis willen. 

Gezinsvoogd kiest gedragsdeskundige: kan dus in de hand helpen dat gezinsvoogd een andere gedragskundige kiest de volgende keer wanneer gedragsdeskundige zijn verhaal niet heeft geholpen. 

Tendens: kinderen korter gesloten plaatsen en gefocust zijn op doorplaatsing (waar hoort het kind thuis?).