Verbintenissenrecht Hoorcollege 4 - Rechten UL B2 - Niet-nakoming

1. Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Nakoming
• Schadevergoeding
• Opschorting
• Ontbinding
• Klachtplicht
• Opzegging

Nakoming

De juridische regels zijn te vinden in afdeling 6.1.6. BW, vanaf art. 6:27. Soms is de vraag of nakoming bijvoorbeeld door een andere persoon dan de oorspronkelijke schuldenaar plaats kan vinden. Het gaat er dan om dat er 'reële executie' plaatsvindt. Afdwingbaarheid is daarom een belangrijke stok achter de deur. Dit is te vinden in titel 3.11, vanaf art. 3:296.

Schadevergoeding

Art. 6:74 is hiervoor cruciaal. Het gaat om een tekortkoming in de nakoming van een verbintenis, die toerekenbaar is aan de schuldenaar, en schade veroorzaakt bij de schuldeiser. Ook moet er een causaal verband zijn tussen het niet-nakomen en de schade. In het tweede lid wordt een vijfde vereiste genoemd, namelijk dat 'nakoming niet blijvend onmogelijk' is. Wanneer dit niet het geval is, moet er ook sprake zijn van verzuim (art. 6:81).

De criteria voor niet-toerekenbaarheid worden gegeven in art. 6:75. Er is dan sprake van 'overmacht'. Hiervan kan sprake zijn als de tekortkoming niet te wijten is aan de schuld van de schuldenaars, of als er sprake is van een risico dat krachtens wet, rechtshandelingen of verkeersopvattingen niet voor rekening van de schuldenaar komt.

Arrest HR Oerlemans/Driessen: Hier was er sprake van verontreiniging in materialen die door Oerlemans aan Driessen verkocht werden. Oerlemans was zelf echter niet de producent van de materialen. De vraag was of dit toegerekend kon worden aan Oerlemans. De Hoge Raad oordeelde dat de verkoper hier een doorgeefluik was. Het is niet gebruikelijk dat deze doorverkopers de producten controleren. volgens de Hoge Raad is er in zo'n geval in beginsel toerekening naar verkeersopvattingen, wat betekent dat de verkoper (Oerlemans) aansprakelijk was.

De vijfde eis was dat er sprake is van verzuim (art. 6:81 e.v.). Verzuim komt tot stand via ingebrekestelling. Hierin moet de schuldenaar een redelijke termijn gesteld worden om alsnog na te komen. Meestal is dit twee weken. Er zijn echter ook uitzonderingen op deze hoofdregel, in drie gradaties:

1. Verzuim in het geheel niet nodig, namelijk als nakoming blijvend onmogelijk is.
2. Soms ingebrekestelling niet nodig (art. 6:83) Bijvoorbeeld als er een termijn is afgesproken in de overeenkomst.
3. Soms geen termijn in de ingebrekestelling nodig (art. 6:82 lid 2).

HR Kinheim/Pelders: Er was sprake van een ondeugdelijke prestatie. Kan dan van de schuldeiser gevergd worden dat hij nog een herkansing aan de schuldenaar biedt? Als dit zo is, zou er ook een ingebrekestelling moeten zijn. Het ging dus om een ondeugdelijke prestatie die vatbaar was voor herstel. Er was inmiddels echter ook al tussentijdse schade geleden, die door nakoming niet meer hersteld kon worden. Volgens de Hoge Raad was in gevallen waarin sprake was van dit soort schade geen ingebrekestelling meer nodig. Je moet dan wel per schadepost onderzoeken of de schade definitief geleden is.

Opschorting

De opschorting dient vooral als verweermiddel tegen claims van de ander. De schuldeiser is namelijk ook schuldenaar, bijvoorbeeld als het gaat om het betalen van de koopprijs. In art. 6:52 is de algemene regel gegeven, in art. 6:262-264 staan de uitzonderingen.

Ontbinding

De vereisten hiervoor staan in art. 6:265.

Vereisten lid 1:

1. Er is een wederkerige overeenkomst (art. 6:261)
2. Er is een tekortkoming
3. De tekortkoming rechtvaardigt de ontbinding.

Vereisten lid 2:

1. Als nakoming niet blijvend of tijdelijk onmogelijk is, moet er eerst verzuim zijn.
2. Dit verzuim zit in het tekortkomingsbegrip ('enge opvatting').

Voor ontbinding is dus geen toerekenbaarheid vereist! De achtergrond hiervan is het wederkerige karakter van de overeenkomst. De ene partij presteert niet, om wat voor reden dan ook. Dit betekent dat de andere partij ook niet hoeft te presteren.

HR Eigen Haard (2018): Dit ging over de vraag of de ontbinding in casu gerechtvaardigd was. De Hoge Raad concludeerde dat onbinding alleen gerechtvaardigd was bij een 'tekortkoming van voldoende gewicht'. De schuldenaar heeft de bewijslast om aan te tonen dat ontbinding in casu een te zware sanctie is. Het 'tenzij' van art. 265 lid 1 is niet beperkt tot zeldzame gevallen. Alle omstandigheden kunnen meewegen in de afweging of ontbinden gerechtvaardigd is.

Ontbinding kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld buitengerechtelijk en geheel of gedeeltelijk.Het heeft geen terugwerkende kracht (art. 6:269), wat betekent dat er ongedaanmakingsverbintenissen ontstaan voor verplichtingen die al nagekomen zijn. 

Klachtplicht

Als schuldeiser heb je de plicht om op tijd ('binnen bekwame tijd') over gebreken te klagen. De ratio hiervan is dat de schuldenaar beschermd wordt. Bij de koop is dit vastgelegd in art. 7:23. De algemene regel is te vinden in art. 6:89. De plicht om het gebrek te melden gaat lopen op het moment dat je het gebrek ontdekt, of op het moment dat je het gebrek had moeten ontdekken. Er kan dus ook sprake zijn van een onderzoeksplicht.

Er is geen vaste invulling voor het begrip 'bekwame tijd'. Dit is omstandighedengevoelig. Belangrijk is of de belangen van de schuldenaar door het tijdsverloop geschaad zijn. Ondervindt de schuldenaar nadeel door de late klacht? Dit werd weergegeven in het arrest Van de Steeg/Rabobank. Hierin werd geconcludeerd dat een klacht na 3 jaar nog binnen de 'bekwame tijd' viel. Het ging hier om beleggingsadvies van de bank aan de consument. De Hoge Raad motiveerde de beslissing door te stellen dat het tijdsverloop weliswaar belangrijk, maar niet doorslaggevend is. Wanneer men mag afgaan op deskundigen gelden ruime termijnen voor onderzoek en klagen.

Opzegging duurovereenkomst

Dit gaat eigenlijk over iets anders dan het bovenstaande. Er is geen apart artikel voor, behalve een aantal specifieke regels, bijvoorbeeld over opzegging van de arbeidsovereenkomst. Als er geen bijzondere regeling is, moet het via art. 6:248 en de redelijkheid en billijkheid. Overeenkomsten voor bepaalde tijd zijn in beginsel niet opzegbaar, overeenkomsten voor onbepaalde tijd zijn in beginsel opzegbaar.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden behalve de bovenstaande arresten, geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gedaan over het tentamen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen tentamenvragen behandeld.