Hoorcollege week 4 Beginselen van de Democratische Rechtsstaat

Hoorcollege 

Nederland is een staat (natie, territoir, interne soevereiniteit, externe soevereiniteit) 

Nederland is een rechtsstaat (machtenscheiding, grondrechten, legaliteitsbeginsel, onafhankelijke rechter) 

Nederland is een democratische rechtsstaat (effectief beslissende macht vanuit de bevolking is georganiseerd) 

Staatsvormen: 

• Eenheidsstaat (centrale overheid op één plaats --> Frankrijk) 

• Confederatie/Statenbond (geen soevereiniteit bij hoger niveau maar bij lagere, de cantoren zijn delen die soevereiniteit hebben en vrijwillige samenwerking --> EU) 

• Federatie/Bondsstaat (soevereiniteit delen op nationaal niveau en lagere niveau gelegd --> Duitsland) verdeeld door twee Grondwetten --> nationaal niveau en federaal GW 

Gedecentraliseerde eenheidsstaat --> Delen van soevereiniteit te ver maar laten een beetje over aan lagere organen doormiddel van autonomie. Dus: Soevereiniteit bij centrale overheid maar lagere overheden hebben zelfstandige bevoegdheden 

US heeft een machtige president en wanneer Congres mee is kunnen er veel besluiten genomen worden. De deelstaten moeten dan tegengas geven dit zorgt voor effectieve tegenkracht.  

Waarom eenheidsstaat: 

• Lokaal maatwerk door gemeente 

• Gevoel van eigenaarschap 

• Scheiding van machten (niet alleen horizontaal --> wetgever, uitvoerende, controlerende 
  maar ook verticaal --> effectieve tegenkracht (naar rechter stappen bijv) 

Nederland heeft trekjes van federatie/bondsstaat omdat de samenstellende landen (Aruba, Curaçao en Sint-Maarten) gelijke waarde status heeft --> landen binnen onze grenzen 

Dus: enerzijds federatie als Koninkrijk der Nederlanden (koninkrijksverband zelfstandige landen), anderzijds gedecentraliseerde eenheidsstaat als Nederland in Europa (grootste deel in Europa met één Grondwet en autonomie aan samenstellende delen) 

Huis van Thorbecke --> hoe het openbaar bestuur is georganiseerd: 

1. Rijksoverheid  

2. Provincies                                --> Territoriale decentralisatie (bevoegdheden op grondgebied) 

3. Gemeenten 

1.5 Advocatenorde 
2.5 Waterschappen (combi) --> Functionele decentralisatie (bevoegdheden op een taak ipv territorium) 
2.5 Veiligheidsregio’s (gemeenten samenwerking onder leiding burgermeester) 

Zoveel mogelijk op lager niveau en als het niet anders kan op centraal niveau 

Rijksoverheid 
Advocatenorde 
Provincies 
Waterschappen/veiligheidsregio’s 
Gemeenten 

Decentralisatie: 

• Autonomie (parkeervergunning) 

• Medebewind (omgevingsverordening --> verplichting om van bevoegdheid door wetgever gebruik te maken) 

Deconcentratie (voordeel voor centrale overheid --> OVJ) 

• Belastinginspecteur (verdeeld in Nederland maar instructie uit Den Haag) 

Verschil decentralisatie en deconcentratie (bevoegdheden die worden uitgevoerd op lager niveau, maar binnen de kaders en op aanwijzing van een centrale aansturing): 

1. Deconcentratie is een spreiding van taken/bevoegdheden naar lagere instanties die intern deel vormen van dezelfde hogere rechtspersoon 

2. Deconcentratie wordt de macht niet evenredig verdeeld over een aantal gelijkwaardige rechtspersonen 

3. Deconcentratie worden decentrale bevoegdheden uitgeoefend door ambtenaren die gebonden zijn aan nationale aanwijzingen 

Gemeenteraad gekozen door inwoners, ontslaat en benoemt college van B&W die een vertrouwensregel aan gemeenteraad heeft en waar burgermeester lid van is, de burgermeester wordt door de regering benoemd door een vertrouwenscommissie van de gemeenteraad en kan door een verzoek om te ontslaan door de regering worden ontslagen.  

Bevoegdheden: 

• Gemeenteraad --> verordeningen (ook bevoegdheid kunnen delegeren aan college art 56 Gemeentewet maar niet om straffen, begrotingen, etc 

• College B&W --> dagelijks bestuur & uitvoeren van raadsbesluiten 

• Burgermeester --> openbare orde handhaven & noodbevoegdheden (veiligheidsregio’s) en aan rijk laten weten dat gemeenteraad in strijd is met WABO 

Er kan sprake zijn van discriminatie tussen gemeenten (ene gemeente 20, - paspoort, andere 50, -) Dit is verboden door art 1 discriminatieverbod maar “gelijke gevallen is er niet”. In hoeverre is decentralisatie een objectieve rechtvaardiging wanneer in Nijmegen kroegen langer openblijven omdat minder besmettingen in die stad --> goed maar studentenhuizen gezien als gemeenschappelijk huishouden en andere stad met BOA niet --> fout want willekeur 

Decentralisatie: 
Voor: 

• Checks and balances (objectief tegenkracht) 

• Differentiatie (maatwerk --> specifiek op burger) 

• Bestuur dicht bij burger 

Tegen: 

• Inefficiënt (beter centrale overheid) 

• Beter tegen discriminatie 

• Wie kent de lokale bestuurders nou echt? 

Grenzen aan autonome bevoegdheid gemeenteraad: 

• Ondergrens: niet in privésfeer burgers treden (Wilnisser Visser-arrest) 

• Zijgrens: geen dingen bij de buren regelen (Leiden niet in Oegstgeest regelen) 

• Bovengrens: nieuwe lagere regels mogen bestaande hogere regeling niet doorkruisen            --> ministeriële verordening, amvb’s, wetten, grondwet en ieder verbindende verdragsbepalingen (Schiermonnikoog-arrest)