De auteurs van dit artikel hebben zelf geen onderzoek gedaan, maar bespreken kort (modellen die inspelen op) het effect van een verstoring tijdens de ontwikkeling, en mogelijke interventies.

Een “developmental cascade” (waterval) houdt in dat de functie in het ene ontwikkelingsdomein een functie in een ander domein beïnvloedt, en deze weer een andere functie, enzovoorts. Andere schrijvers noemen dit ook wel spillover of progressieve effecten, een sneeuwbaleffect, of een kettingreactie. Deze effecten kunnen verklaren waarom sommige problemen in de kindertijd wel voorspellend zijn voor problemen in de volwassenheid, terwijl anderen dat niet zijn. Ook biedt het een verklaring voor bestaande comorbiditeit. Het idee is dat goed getimed, gerichte interventies het sneeuwbaleffect (wat tijd nodig heeft) onderbreken, en de ontwikkeling weer in goede banen leiden (hoewel het heel moeilijk te bepalen is of het gaat om directe en indirecte effecten etc.).

Modellen over dit sneeuwbaleffect nemen dus aan dat interventies die invloed uitoefenen op de huidige processen, de uitkomst op belangrijke ontwikkelingsdomeinen verandert. Dit heet de “theorie van de interventie”. Sneeuwbaleffecten kunnen van alles zijn, van het moleculaire niveau tot het macroniveau. Het positieve of negatieve effect kan zich opwaarts, neerwaarts of horizontaal bewegen, op een directe of indirecte manier. Hoe dan ook: ze veranderen de ontwikkeling. Bijvoorbeeld: Een traumatische ervaring kan het functionele systeem veranderen (neerwaarts) waarna deze consequenties heeft voor o.a. stressreactiviteit en psychopathologie (opwaarts). Een ander voorbeeld is dat psychofarmacologische interventies een opwaartse “cascade” proberen te bewerkstelligen, waar de neurochemische veranderingen effect uitoefent op het gedrag.

Veel modellen hebben het over competenties: het effect van de ene competentie bevorderd competentie in de latere domeinen. De ene vaardigheid wordt immers gebouwd op een eerder aangeleerde vaardigheid. Dit kan ook mis gaan, wat serieuze gevolgen kan hebben voor het psychologische welzijn en het functioneren binnen andere domeinen. Een bekend model komt van Patterson en collega’s en heet het “dubbel falen” model over antisociaal gedrag: Wanneer het jonge kind thuis gedragsproblemen ontwikkelt, neemt hij deze mee zodra hij naar school gaat. Dit leidt tot problemen in twee nieuwe domeinen: academisch succes, en sociale competentie op school. Deze twee domeinen dragen bij aan het ontwikkelen van een depressief affect. Ook vergroot de afwijzing door “normale” jongeren de kans dat het kind om zal gaan met kinderen die het antisociale gedrag versterken. Het sneeuwbaleffect van gedragsproblemen voorafgaand aan de schooljaren m.b.t. academisch succes, sociale competentie en internaliserende problemen is veelvuldig beschreven.

Er zijn enkele methodologische problemen bij het testen van dergelijke modellen:

• Er is vaak longitudinale data nodig (dit kost veel tijd en geld).

• Er zijn meerdere metingen nodig in meerdere domeinen.

• Er komen complexe statistische procedures bij kijken. Zo moet er gecontroleerd worden voor de continuïteit van gedrag, en voor co-variantie van de metingen.

• Het is niet mogelijk om oorzakelijke verbanden te leggen (mogelijkheid van een 3e variabele).

• Het is soms moeilijk te differentiëren tussen een sneeuwbaleffect en een nieuw domein. Als de metingen vlak op elkaar zijn kan de richting van het effect hier niet meer uitgehaald worden. Een sneeuwbaleffect die één richting op gaat kan dus onopgemerkt blijven, omdat het zich in een “golf” bevindt waar het correleert met andere variabelen. Grotere tijdsintervallen zijn dus nodig om de richting van een sneeuwbaleffect te kunnen bepalen.