Join with a free account for more service, or become a member for full access to exclusives and extra support of WorldSupporter >>
Stress en coping bij chronische ziekte
Onderzoekers stelden dat 1/4 tot 1/3 van de volwassen populatie in Nederland te kampen heeft met een chronische ziekte (1989). Het gaat dan om een onomkeerbare ziekte waar iemand, weken, maanden of jaren mee te maken heeft. De belangrijkste chronische ziekten raken veel mensen, duren lang, hebben grote invloed op het gezondheidszorgsysteem en hebben een hoog mortaliteitsniveau. Veel chronische ziekten hebben invloed op de kwaliteit van leven. Hiervoor is een psychologische interventie wenselijk. Helaas betreft dit vaak de minder voorkomende ziekten, waardoor de focus hier minder op ligt.
Het stadiamodel van aanpassing aan de chronische ziekte
De relatie tussen stress en ziekte hangt af van verschillende factoren: biologische factoren, omgevingsfactoren en cognitieve processen. Deze factoren hebben invloed op de meeste ziekten.
Het is belangrijk en tegelijkertijd lastig om met een chronische ziekte te leren leven. Om hier meer inzicht in te krijgen hebben Morse en Johnson (1991) het illness constellation model ontwikkeld:
Onzekerheid. Poging tot begrijpen van de symptomen.
Ontwrichting. Hoge stressniveaus en grote afhankelijkheid van professionals en familieleden.
Herstel van het zelf. Proberen controle te krijgen over de ziekte met behulp van anderen en copingmechanismen.
Herstel van welzijn. De patiënt heeft een nieuw evenwicht bereikt. De ziekte en consequenties hiervan worden geaccepteerd.
Het stress coping model voor chronische ziekte van Lazarus en Folkman (1984)
Patiënten kennen een waarde toe aan een stressor of ziekte. Deze waarde bepaalt de emotionele of gedragsmatige reactie die de patiënt ervaart.
Onderzoek wijst uit dat wanneer mensen onverwachte veranderingen in hun chronische ziekte ervaren, ze sterke emotionele reacties (zoals angst of depressie) ervaren. Deze gevoelens verdwijnen vaak weer snel. Andere stressoren (bijvoorbeeld werkgerelateerd) kunnen vervolgens leiden tot een verhoogde vatbaarheid voor emotionele reacties.
In het model van Lazarus en Folkman wordt onderscheid gemaakt tussen emotiegerichte coping en probleemgerichte coping. Elke reactie van de patiënt kan van invloed zijn op copinggedrag in de toekomst. Copinggedrag varieert daarnaast over de tijd en per persoon. Dit verklaart ook waarom de ene persoon zich sneller aanpast dan de andere persoon.
Limitaties aan het model van Lazarus en Folkman
Het model kan meer gezien worden als referentiekader dan als model. De situatiedimensie wordt onvoldoende in het model weergegeven.
Contextuele interacties worden verwaarloosd.
De effecten van de levensdoelen van het individu en zijn of haar sociale relaties op de ziekte en copingmechanismen worden genegeerd.
Een uitgebreid model van coping bij chronische ziekte
Levensgebeurtenissen
Bekijk het model weergegeven in figuur 19.8 op pagina 614 van het artikel. Hierin wordt gesteld dat andere belangrijke levensgebeurtenissen bijdragen aan de inschatting van ziektegerelateerde gebeurtenissen. De reactie op chronische ziekte kan bijvoorbeeld worden beïnvloed door heftige levensgebeurtenissen.
Ziektekarakteristieken
De karakteristieken van een ziekte hebben grote invloed op hoe iemand met een gebeurtenis omgaat. Er bestaat een positief verband tussen de waargenomen heftigheid van de ziekte en vermijdende of passieve vormen van coping. Wanneer iemand minder controle ervaart leidt dit tot vermijdende en emotiegerichte coping (reuma) of tot probleemgeoriënteerde coping (diabetes mellitus). Ambiguïteit leidt tot passieve vormen van emotiegerichte coping bij vrouwen met borstkanker.
Behandelkarakteristieken
Verblijf in het ziekenhuis, medisch onderzoek, operaties en andere behandelvormen (bijvoorbeeld chemotherapie) leiden tot veranderingen in de manier waarop de patiënt de ziekte ziet en ervaart.
Persoonlijke karakteristieken
Verschillende stabiele persoonskenmerken (zoals geslacht en afkomst) dragen bij aan de manier waarop iemand de chronische ziekte waarneemt. Hier wordt ook de copingstijl door beïnvloed. Het lijkt erop dat vrouwen, lager opgeleiden en oudere mensen met een chronische ziekte vaker vermijdende of emotiegerichte copingstijlen hanteren.
Inschatting
De inschatting die iemand maakt van een gebeurtenis hangt af van veel verschillende factoren. Hoe meer doelen bedreigd worden door een stressor en hoe belangrijker zo'n doel is, hoe stressvoller de gebeurtenis is.
Externe middelen
Voorbeelden van externe middelen zijn geld, tijd en afstand tot professionele hulp. Ook sociale steun is een extern middel. Er bestaat een relatie tussen sociale steun en aanpassing aan de chronische ziekte. Daarnaast bestaat er ook een verband tussen sociale steun en ziekteprogressie. Het verschilt per ziekte hoe groot het verband is. De manier waarop sociale steun werkt (als buffer of meer direct) is onduidelijk.
Onderzoek wijst uit dat patiënten met reumatoïde artritis vaker maladaptief copinggedrag lieten zien wanneer de wederhelft weinig steun bood. Wanneer de wederhelft zich juist wel ondersteunend opstelde, was de copingstijl vaker probleemgericht.
Interne middelen
Wanneer van interne middelen wordt gesproken gaat het over de fysieke kracht van de patiënt, de energie die de patiënt heeft, persoonlijkheidskarakteristieken enzovoorts. Er zijn verschillende persoonlijkheidskarakteristieken die kunnen worden gerelateerd aan inschatting, coping en aanpassing. Zo lijken optimistische patiënten een meer actieve en probleemoplossende copingstijl te hanteren, terwijl pessimistische patiënten zich meer passief en vermijdend opstellen. Onderzoek toont echter wel aan dat de invloed van persoonlijkheid op coping niet enorm sterk is.
Copinggedrag
Er zijn veel factoren van invloed op het copinggedrag van de patiënt. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen handelingen gerelateerd aan coping of stressreacties en doping functies die betrekking hebben op de doelen die de handelingen moeten bereiken. Dit kan alleen in een hiërarchisch model goed worden weergegeven:
Gegeneraliseerde copingdoelen, -voorkeuren en -aanleg.
Copingstrategieën.
Specifieke copinghandelingen.
Omdat onderzoek naar copinggedrag deze hiërarchie vaak niet onderkende, zijn veel onderzoeksresultaten wisselend te noemen. Op het eerste niveau is het van belang onderscheid te maken tussen probleemgerichte en emotiegerichte coping.
De benaderingscopingstijl houdt in dat de patiënt de neiging heeft tot benadering en het maximaliseren van het belang van de stressvolle gebeurtenis. De vermijdende copingstijl houdt juist in dat de patiënt het belang van de gebeurtenis juist vermijdt, negeert of minimaliseert.
Effectiviteit van coping
Het gaat hier om het verband tussen het copinggedrag en de coinguitkomsten. Er kunnen drie soorten uitkomsten worden onderscheiden:
Psychologische uitkomsten.
Sociale uitkomsten.
Lichamelijke uitkomsten.
Emotiegerichte coping is vaak passiever en vermijdend, terwijl probleemgerichte coping meer actief is. Het gebruik van één van deze copingstrategieën wordt gerelateerd aan de psychische en lichamelijke aanpassing van de patiënt. Patiënten die meer emotiegerichte copingstijlen hanteren hebben meer moeite zich aan te passen aan de chronische ziekte dan patiënten met een probleemgerichte copingstijl.
Study guide with Positive psychology, stress and health: the best scientific articles summarized
Study guide with articles for Positive psychology, stress and health
Summaries and study assistance with Positive psychology, stress and health
- for 20+ summaries with articles regarding positive psychology, emotional well-being, health psychology and stress, see the supporting content of this study guide
Related summaries and study assistance
- Articles with clinical and health psychology: Study guide with articles for Clinical and health psychology
- Articles with human behavior and psychology: see Study guide with articles for Psychology
- Psychological study books and standard works: see Psychology worldwide: learn, study or share - starting page
Psychology and behavorial sciences - Theme
Summaries, study notes, internships, tips and tools for study and work in psychology and behavorial sciences
- Lees verder over Psychology and behavorial sciences - Theme
- 14874 keer gelezen
- 1 of 1393
- volgende ›
JoHo can really use your help! Check out the various student jobs here that match your studies, improve your competencies, strengthen your CV and contribute to a more tolerant world
Online access to all summaries, study notes en practice exams
- Check out: Register with JoHo WorldSupporter: starting page (EN)
- Check out: Aanmelden bij JoHo WorldSupporter - startpagina (NL)
How and why would you use WorldSupporter.org for your summaries and study assistance?
- For free use of many of the summaries and study aids provided or collected by your fellow students.
- For free use of many of the lecture and study group notes, exam questions and practice questions.
- For use of all exclusive summaries and study assistance for those who are member with JoHo WorldSupporter with online access
- For compiling your own materials and contributions with relevant study help
- For sharing and finding relevant and interesting summaries, documents, notes, blogs, tips, videos, discussions, activities, recipes, side jobs and more.
Using and finding summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter
There are several ways to navigate the large amount of summaries, study notes en practice exams on JoHo WorldSupporter.
- Use the menu above every page to go to one of the main starting pages
- Starting pages: for some fields of study and some university curricula editors have created (start) magazines where customised selections of summaries are put together to smoothen navigation. When you have found a magazine of your likings, add that page to your favorites so you can easily go to that starting point directly from your profile during future visits. Below you will find some start magazines per field of study
- Use the topics and taxonomy terms
- The topics and taxonomy of the study and working fields gives you insight in the amount of summaries that are tagged by authors on specific subjects. This type of navigation can help find summaries that you could have missed when just using the search tools. Tags are organised per field of study and per study institution. Note: not all content is tagged thoroughly, so when this approach doesn't give the results you were looking for, please check the search tool as back up
- Check or follow your (study) organizations:
- by checking or using your study organizations you are likely to discover all relevant study materials.
- this option is only available trough partner organizations
- Check or follow authors or other WorldSupporters
- by following individual users, authors you are likely to discover more relevant study materials.
- Use the Search tools
- 'Quick & Easy'- not very elegant but the fastest way to find a specific summary of a book or study assistance with a specific course or subject.
- The search tool is also available at the bottom of most pages
Do you want to share your summaries with JoHo WorldSupporter and its visitors?
- Check out: Why and how to add a WorldSupporter contributions
- JoHo members: JoHo WorldSupporter members can share content directly and have access to all content: Join JoHo and become a JoHo member
- Non-members: When you are not a member you do not have full access, but if you want to share your own content with others you can fill out the contact form
Quicklinks to fields of study for summaries and study assistance
Field of study
- All studies for summaries, study assistance and working fields
- Communication & Media sciences
- Corporate & Organizational Sciences
- Cultural Studies & Humanities
- Economy & Economical sciences
- Education & Pedagogic Sciences
- Health & Medical Sciences
- IT & Exact sciences
- Law & Justice
- Nature & Environmental Sciences
- Psychology & Behavioral Sciences
- Public Administration & Social Sciences
- Science & Research
- Technical Sciences
Add new contribution