Artikelsamenvatting bij Positive psychology interventions: a meta-analysis of randomized controlled studies van Bolier et al. - Chapter

Wat houdt positieve psychologie in?

In de afgelopen decennia zijn er veel verschillende therapiemethodes ontwikkeld. Voorbeelden van bewezen effectieve therapieën zijn cognitieve gedragstherapie, probleem-oplossende therapie en interpersoonlijke therapie. Het huidige systeem van de geestelijke gezondheidszorg houdt zich voornamelijk bezig met behandeling in plaats van ook preventie, terwijl mentale gezondheid niet slechts gefaciliteerd wordt door de afwezigheid van stoornissen. Volgens de World Health Organization betreft mentale gezondheid "een toestand van welzijn waarin het individu zijn of haar eigen capaciteiten realiseert, de normale stress van het leven aankan, productief kan werken en een bijdrage kan leveren aan zijn of haar gemeenschap."

Seligman en Csikszentmihaly (2000) pionierden in het onderzoek naar positieve psychologie. Zij stelden dat er een negatieve bias heerst in psychologisch onderzoek, waarbij de nadruk ligt op negatieve emoties en de behandeling van psychische problemen en stoornissen. Hoewel de basisconcepten van welzijn, geluk en menselijk floreren al enkele decennia zijn bestudeerd, was er tot op dat moment een gebrek aan evidence-based interventies. Sinds de publicatie van het artikel van Seligman en Csikszentmihaly (2000) is er veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit  van positieve psychologische interventies, zoals het tellen van je zegeningen, het beoefenen van vriendelijkheid, het stellen van persoonlijke doelen, het uiten van dankbaarheid en het gebruiken van persoonlijke sterke punten om het welzijn te verbeteren en, in sommige gevallen, om depressieve symptomen te verlichten. Veel van deze interventies worden geleverd in een zelfhulpvorm.

Wat is het doel van deze meta-analyse?

Sin en Lyubomirsky (2009) hebben een meta-analyse uitgevoerd naar de effectiviteit van positieve psychologie interventies (PPI's). Helaas kende deze meta-analyse enkele limitaties. Het doel van dit artikel is het uitvoeren van een meta-analyse over de effecten van specifieke positieve psychologische interventies bij het grote publiek en bij mensen met specifieke psychosociale problemen. Subjectief welzijn, psychisch welzijn en depressieve symptomen zijn de gemeten uitkomstmaten. Ook is gekeken naar mogelijke variabelen die de effectiviteit van de interventies modereren, zoals het type interventie, de duur en de kwaliteit van de onderzoeksopzet.

Welke methode is toegepast in deze meta-analyse?

Een systematisch literatuuronderzoek is uitgevoerd naar relevante artikelen van de periode vanaf 1998 tot 2012. Twee onderzoekers uit het team hebben de relevante onderzoeken geselecteerd. Data extractie en de beoordeling van de kwaliteit van het onderzoek is vervolgens uitgevoerd. 

In de uiteindelijke meta-analyse zijn de effectgroottes van de relevante onderzoeksartikelen omgezet naar gestandaardiseerde effectgroottes. Analyses van subgroepen zijn vervolgens uitgevoerd door de verschillen in de effectgrootte Cohen's d te berekenen. Zes potentiële modererende factoren zijn bepaald op basis van eerder onderzoek. Het is belangrijk om te vermelden dat een meta-analyse gekleurd kan zijn door het gebrek aan publicaties van niet-significante onderzoeken en onderzoeken met een negatief resultaat. Om hiervoor te corrigeren hebben de onderzoekers trechterplots gemaakt.

Wat waren de resultaten van de meta-analyse?

De resultaten van de meta-analyse tonen aan dat de positieve psychologie interventies effectief zijn. Een aanvullende meta-analyse naar de lange termijn effecten van de interventies heeft aangetoond dat tussen de 3 en 12 maanden na het originele onderzoek er nog steeds een klein maar significant positief effect is op het mentale welzijn van de deelnemers. Voor de subgroep depressie werden er hogere effectgroottes werden gevonden voor interventies van langere duur, individuele interventies, onderzoeken met verwijzing van een behandelaar of ziekenhuis, onderzoeken die inclusie toepasten criteria gebaseerd op psychosociale problemen en studies van lagere kwaliteit. Voor subjectief welzijn en psychisch welzijn waren er geen significante verschillen tussen de verschillende subgroepen. Er zijn indicaties gevonden voor een publicatiebias. 

Welke conclusies kunnen worden getrokken op basis van de meta-analyse?

Deze meta-analyse synthetiseerde de effectiviteitsonderzoeken over positieve psychologische interventies. De resultaten tonen aan dat positieve psychologische interventies het subjectieve en psychologische welzijn significant verbeteren en depressieve symptomen verminderen. Effectgroottes waren in het kleine tot matige bereik. De gemiddelde effectgrootte voor subjectief welbevinden was 0.34, 0.20 voor psychisch welbevinden en 0.23 voor depressie. De effectgroottes varieerden sterk tussen de onderzoeken, variërend van minder dan 0, wijzend op een negatief effect, tot 2,4, wijzend op een zeer groot effect. Bovendien werden bij een follow-up van drie tot zes maanden kleine maar nog steeds significante effecten gevonden voor subjectief welbevinden en psychisch welbevinden, wat aangeeft dat effecten gedeeltelijk aanhielden in de tijd. Deze follow-upresultaten moeten met enige voorzichtigheid worden benaderd vanwege het kleine aantal onderzoeken en het hoge uitvalpercentage bij follow-up. 

Effectiviteitsonderzoek binnen de psychotherapie laat zien dat effectgroottes relatief klein zijn in onderzoeken van hoge kwaliteit in vergelijking met onderzoeken van lage kwaliteit. Blijkbaar passen zelfhulp methodes heel goed bij de doelen van positieve psychologie en het zou erg interessant zijn om meer te weten te komen over hoe de effectiviteit van PPI-zelfhulpinterventies kan worden verbeterd.

Wat zijn de limitaties van deze meta-analyse?

Deze studie kent verschillende limitaties.

• Ten eerste was de kwaliteit van de onderzoeken niet erg hoog en voldeed geen enkele studie aan al onze kwaliteitscriteria.
• Daarnaast worden verschillende soorten interventies op één hoop gegooid als positieve psychologische interventies, ondanks de strikte inclusiecriteria die we hanteerden. Zoals verwacht, vonden we een vrij hoge mate van heterogeniteit. In de toekomst kan het verstandig en zinvol zijn om meta-analyses uit te voeren die zich beperken tot bepaalde typen interventies.
• Ten derde kan het uitsluiten van niet-peer-reviewed artikelen en grijze literatuur leiden tot bias, en mogelijk ook tot de publicatiebias die we in ons onderzoek hebben gevonden.
• Ten vierde, hoewel we een relatief groot aantal studies in de meta-analyse hebben opgenomen, was het aantal studies in sommige subgroepen nog steeds klein. Nogmaals, er zijn meer gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken nodig om stevigere conclusies te trekken.
• Ten slotte is de studie van positief onderwijs een opkomend veld in de positieve psychologie, maar onderwijs-gerelateerde interventies werden uitgesloten van onze meta-analyse vanwege de strikte toepassing van de inclusiecriteria.

Welke implicaties voor de praktijk en aanbevelingen voor verder onderzoek kunnen worden geformuleerd op basis van deze meta-analyse?

Deze meta-analyse toont aan dat positieve psychologische interventies effectief kunnen zijn in het verbeteren van subjectief en psychologisch welzijn en kunnen helpen om depressieve symptomen te verminderen. Resultaten geven aan dat de effecten deels aanhouden bij korte termijn follow-up. Hoewel de effectgroottes kleiner zijn in onze meta-analyse, kunnen deze resultaten worden gezien als een bevestiging van de eerdere meta-analyse van Sin en Lyubomirsky (2009). Bij de interpretatie van onze bevindingen moet rekening worden gehouden met de hierboven besproken beperkingen en de indicaties voor publicatiebias.

In de GGZ kunnen PPI's worden ingezet in combinatie met probleemgestuurde preventieve interventies en behandelingen. Deze combinatie van interventies kan geschikt zijn wanneer cliënten in remissie zijn: Positieve psychologische interventies kunnen dan worden gebruikt om psychologische en sociale middelen te versterken, veerkracht op te bouwen en weer voor te bereiden op het normale dagelijks leven. Op basis van de analyse van modererende factoren raden we aan om interventies over een langere periode en op individuele basis uit te voeren. Behandelaars kunnen hun behandelstrategie afstemmen op de behoeften en voorkeuren van een cliënt en kunnen positieve psychologische oefeningen gebruiken in combinatie met andere evidence-based interventies die een positieve benadering hebben en gericht zijn op het verbeteren van het welzijn.

In het kader van de volksgezondheid kunnen positieve psychologische interventies worden ingezet als preventieve, laagdrempelige en niet-stigmatiserende methodes. Ze kunnen potentieel op twee manieren worden gebruikt:

1. De eerste manier is gerelateerd aan de bevordering van de geestelijke gezondheid;
2. De tweede manier functioneert als een eerste stap in een getrapte zorgbenadering. In het getrapte zorgmodel starten cliënten indien mogelijk met een laag-intensieve interventie, bij voorkeur een zelfgestuurde interventie. Deze interventies kunnen al dan niet begeleid worden door een professional en worden steeds vaker via internet aangeboden.

Wat betreft de onderzoeksagenda is er behoefte aan meer kwalitatief hoogwaardige studies, en meer studies in diversere klinische populaties en diverse interventievormen om te weten wat werkt voor wie. Er wordt daarnaast ten zeerste aangeraden om kosteneffectiviteitsstudies uit te voeren om de maatschappelijke en volksgezondheidsimpact van positieve psychologische interventies vast te stellen. Ten derde worden onderzoekers aangemoedigd om te publiceren in peer-reviewed tijdschriften, zelfs wanneer de steekproefomvang klein is of wanneer er een nulbevinding is van geen effect, omdat dit waarschijnlijk de publicatiebias in de positieve psychologie zal verminderen. Ten slotte zijn er replicaties nodig in andere landen en culturen dan Noord-Amerika, waar op dit moment voornamelijk de onderzoeken zijn uitgevoerd, omdat sommige positieve psychologische concepten aanpassing aan andere culturen en opvattingen kunnen vereisen.