HR 17 december 1982, NJ 1983, 480 (Bibolini)

Relevante artikelen

2:45, 130, 240, 292 (derde lid) BW

Onderwerp

Redelijkheid en billijkheid

Casus

Directeur van het Curaçaose Antillian Mechanical Works NV verkoopt machines aan Reinaldo Bibolini. De NV weigert afgifte van de machines. De NV zegt niet gebonden te zijn aan de koop, omdat haar directeur niet bevoegd was om de NV bij de verkoop te vertegenwoordigen. Die onbevoegdheid vloeit voort uit een besluit van de AVA. Volgens dat besluit had de directeur toestemming nodig van de AVA. Bibolini was als gemachtigde van aandeelhouders betrokken bij de totstandkoming van dat besluit. Op grond van in Curaçao geldende wetgeving is de NV desondanks aan de koop gebonden. Volgens die wetgeving is het bestuur bevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen, behoudens beperkingen gesteld bij de akte van oprichting. Het besluit van de AVA is niet zo'n beperking en heeft dus slechts interne werking. Deze wetgeving is vergelijkbaar met het Nederlandse artikel 2:130 lid 3 BW.

Rechtsvraag

Corrigerende werking van redelijkheid en billijkheid op wettelijke regel vertegenwoordigingsbevoegdheid bestuur rechtspersoon. Het raakt derden in beginsel niet wanneer bestuurders louter intern werkende bepalingen -interne instructies- niet opvolgen. De Hoge Raad bepaalde echter dat het bij uitzondering mogelijk is dat de vennootschap, om aan gebondenheid te ontsnappen, wel tegenover de wederpartij met succes aanvoert dat haar bestuurder intern werkende instructies niet heeft opgevolgd. 'Het kan zich voordoen dat in de omstandigheden van het gegeven geval degene die met de NV handelde zich in strijd met de goede trouw zou gedragen door de NV aan de met deze gesloten overeenkomst te houden, indien hij ondanks de hem bekende bevoegdheidsbeperking toch deze overeenkomst aanging, waarbij mede van belang kan zijn dat hijzelf bij de totstandkoming van het besluit van de aandeelhoudersvergadering waarbij deze bevoegdheidsbeperking werd opgelegd, betrokken is geweest'.

Hoge Raad

1. De NV kan zich niet jegens derden beroepen op de bevoegdheidsbeperking zoals neergelegd in het AVA-besluit.

2. Daarbij maakt het in beginsel geen verschil of degene die met de NV handelde van deze bevoegdheidsbeperking op de hoogte was.

3. Wel kan het zich voordoen dat in de omstandigheden van het gegeven geval degene die met de NV handelde zich in strijd met de redelijkheid en billijkheid zou gedragen door de NV aan de met hem gesloten overeenkomst te houden, indien hij ondanks de hem bekende bevoegdheidsbeperking toch deze overeenkomst aanging, waarbij mede van belang kan zijn dat hijzelf betrokken is geweest bij de totstandkoming van het AVA-besluit.

Leerstuk

I. De HR bewandelt hier de weg van de redelijkheid en billijkheid (vroeger: goede trouw); vergelijk ook de rechtspraak inzake een beroep mogen doen op exoneratiebedingen HBU/Saladin en Van der Laan-Top. Een alternatieve route is die van de onrechtmatigheid, bestaande uit het welbewust profiteren van wanprestatie. Volgens die laatste route had Bibolini onrechtmatig gehandeld door de directeur aan de koop te houden. De directeur zou daardoor wanprestatie jegens de NV moeten plegen; hiervan was Bibolini op de hoogte.

II. Andere omstandigheden die tot strijd met redelijkheid en billijkheid cq tot onrechtmatige daad kunnen leiden, zijn bijvoorbeeld: samenspanning met bestuurder en grote schade voor de NV.