Hoorcollege 4: Straatcultuur

Een kind groeit op in drie verschillende socialisatiemilieus: de thuiscultuur, de schoolcultuur en de peergroep cultuur. Deze verhouding wordt ook wel de pedagogische driehoek genoemd. In veel gevallen sluiten deze socialisatiemilieus goed op elkaar aan, maar wanneer dit niet gebeurt, spreekt men van een mismatch. Er is dan sprake van een verschil in sociale omgangsregels, gedragsnormen en er is over het algemeen een tegenstrijdige boodschap over hoe men zich moet gedragen. Een mismatch komt vooral voor bij mensen die uit een traditionele cultuur komen en vaak uit het resulterende gedrag zich in de straatcultuur.

Gevolgen van een mismatch

Bij een mismatch ontstaat er vaak verwarring bij jongeren, wat zich kan uiten in bijvoorbeeld schoolproblemen. Bij de schoolcultuur gaat het namelijk vooral mis wanneer jongeren moeten manoeuvreren tussen de drie milieus. Naast de problemen die zich voor kunnen doen bij de jongeren, ontstaat er vaak ook een pedagogische onmacht bij de opvoeders. Zij proberen hun kinderen namelijk iets aan te leren wat in andere milieus wellicht afgekeurd wordt.

Kenmerken van straatcultuur

Bij straatcultuur kan er gesproken worden over een stedelijke jeugdcultuur. Deze cultuur vormt zich buiten het zicht van de ouders. Met stedelijke jeugdcultuur wordt niet gesuggereerd dat het zich enkel voordoet in steden, want in dorpen komt het net zo goed voor. Toch wordt er beweerd dat de straatcultuur het ideale milieu hiervoor is. Bij de straatcultuur geldt er het recht van de sterkste en staan waarden als weerbaarheid, onkwetsbaarheid en waakzaamheid centraal. Binnen de straatcultuur moet je opkomen voor jezelf, lef tonen en continu op je hoede zijn. Overleven in de breedste zin van het woord staat daarnaast centraal in de straatcultuur. Er is bovendien in veel gevallen sprake van illegale economie, omdat er minder kans is op formele banen waardoor men eerder terechtkomt in criminele netwerken. De hoeveelheid respect die je ontvangt, hangt af van de hoeveelheid geld je hebt of in welke mate je geweld toepast. Bij straatcultuur is er bovendien vrijwel altijd sprake van collectivisme, aangezien de buurt waarin men onderdeel vanuit maakt als heel belangrijk wordt gezien. Het is een dynamisch fenomeen. Er ontstaan namelijk nieuwe hypes en bepaalde aspecten veranderen continu. Er is ook verschil in de mate van straatcultuur die door iemand wordt aangehangen. Het betekent namelijk niet voor iedereen hetzelfde. Zo zijn er twee gradaties: de innerlijke dimensie en de uiterlijke dimensie. Bij de innerlijke dimensie (ook wel secundaire socialisatie genoemd) heeft een persoon de gedragsnormen en overtuigingen overgenomen die horen bij een straatcultuur. Bij de uiterlijke dimensie (ook wel primaire socialisatie genoemd) past men zich alleen wat betreft uiterlijk aan. Zo kan iemand naar een bepaald type muziek luisteren, bepaalde kleding(merken) dragen en straattaal gebruiken. Deze mate waarin iemand de straatcultuur aanhangt, hangt af van risicofactoren, individuele keuzes en voorkeuren, kenmerken van de gemeenschap of buurt waarin men leeft en de mate van contact met conventionele normen. Daarnaast heeft het land of de regio ook invloed.

Ontstaansverklaring

Straatcultuur wordt in veel gevallen afgeschreven aan sociale uitsluiting. Hierin valt zowel armoede, discriminatie als werkloosheid. Vaak hebben jongeren een gevoel van afwijzing of een gebrek aan zelfwaardering. De reactie is vervolgens een oppositionele cultuur waarin zich men afzet. Hierin creëert men waarden waaraan men zich wel kan houden. Vaak wordt de afwezigheid van de staat in kwetsbare buurten ook gezien als een factor voor het ontstaan van een straatcultuur. Paradoxaal genoeg geven jongeren tegelijkertijd aan wantrouwen te hebben richting overheidsvoorzieningen.

Straatcultuur in context

In de favelas in Brazilië heerst er veel armoede en zijn er geen of nauwelijks overheidsvoorzieningen. Het is ontstaan door informele wijken waar gangs langzamerhand de regie overnemen en burgers uit bepaalde wijken informeren. Religie staat daarnaast ook centraal in deze favelas. De situatie die daar heerst is in Nederland in een veel mindere mate aanwezig en ook in een andere vorm. Bij ons is straatcultuur realiteit in kwetsbare wijken. Tussen de wijken in Brazilië en Nederland is er echter een groot verschil in de mate van geweld, segregatie en achterstand. Het verschil tussen arm en rijk is in Nederland bijvoorbeeld veel minder contrasterend dan in Brazilië. Een ander verschil is de georganiseerde criminaliteit in Brazilië versus jeugdoverlast in Nederland. Zo is georganiseerde criminaliteit in Brazilië veel meer op straat geplaatst dan in Nederland. Het fenomeen sociale uitsluiting komt daarentegen wel in beide omgevingen voor.

Ouderschap en straatcultuur

Ouders zijn vaak bezorgd om de fysieke veiligheid van het kind, waardoor een kind bijvoorbeeld minder vaak mag buitenspelen en strikt gemonitord wordt door zijn ouders. Daarnaast kunnen de sociale contacten beperkt worden om het contact tussen de straatcultuur en het kind zo minimaal mogelijk te maken. School en vrijetijdsvoorzieningen (zoals sport) dienen volgens ouders als een beschermende factor.