Hoorcollege 7: Les geven in klassen met veel diversiteit

In een reguliere klas is vrijwel niks meer homogeen, behalve de leeftijd. In een klas is er dus nogal wat diversiteit te ontdekken. Dit kan in ontzettend veel opzichten benaderd worden, zoals wel of geen leerproblemen, hoogbegaafdheid, sociaal economische achtergronden, gemotiveerde of ongemotiveerde leerlingen en ga zo maar door. Ook de samenstelling van gezinnen is in deze tijd vaak variërend, zo is er tegenwoordig bijvoorbeeld meer sprake van één-ouder gezinnen. Zeker wanneer een docent in de grote stad lesgeeft, heeft deze met veel diversiteit te maken. Diversiteit heeft echter ook een relatie tot meer ongelijkheid en leerproblemen. Dit concentreert zich vooral in bepaalde grote steden en daar concentreert het zich weer in bepaalde scholen (“zwarte scholen”).

Vijf expertisegebieden

Voor de docenten die met deze diversiteit en ongelijkheid te maken krijgen, zijn vijf expertisegebieden van groot belang:

1.     Taal

2.     Didactiek

3.     Sociaal psychologische fenomenen

4.     Ouderbetrokkenheid

5.     School-wijk relaties

Al deze expertisegebieden vinden plaats in het micro en meso niveau. In dit hoorcollege zijn didactiek en sociaal psychologische fenomenen uitgebreid besproken. De andere expertisegebieden zijn kort toegelicht.

Taal

Wat betreft taal moet er taalinstructie aanwezig zijn voor nieuwkomers, zodat de basis voor iedereen gelijk is. Sommigen beweren echter dat elke les een taalles is en dat er sprake moet zijn van een geïntegreerde taal instructie dat zich in ieder vak bevindt. Daarnaast moet het belang van de moedertaal echter niet worden vergeten. Ideaal gezien zou er dan ook moedertaal instructie zijn en tweetalig (intercultureel) onderwijs. Het is namelijk bewezen dat het welbevinden van een kind groter wordt wanneer iemand zijn of haar  eigen taal mag spreken op sommige momenten. Een kind heeft op dat moment namelijk het gevoel dat zij er als individu ook toe doen. Daarnaast is gebleken dat het toestaan van zoiets geen directe negatieve invloed heeft.

Didactiek

Bij didactiek wordt er vaak gesproken over cultureel responsief les geven. Hierbij zijn er twee onderliggende principes te benoemen. Zo moet er niet langer “deficit” gedacht worden, maar “asset” gedacht worden. Hiermee wordt bedoeld dat er niet langer gekeken moet worden naar de gebreken van een kind maar naar de aanwinst die een kind kan brengen in de klas. Om dit te realiseren moet en kan er geen druk aanwezig zijn om te assimileren. De voorwaarden om zoiets in de praktijk toe te passen is onder andere sociaal cultureel bewustzijn. Jij moet weten wie jij bent en wie anderen zijn en hiervoor moet respect aanwezig zijn. Daarnaast moet een docent om de leerlingen geven en moet er een holistische focus zijn op de behoeften van leerlingen. Binnen het cultureel responsief les geven zijn er drie centrale uitgangspunten. Zo is het van belang om als docent hoge verwachtingen te hebben en het onderste uit de kan te willen halen van elke leerling. Ook moet er sprake zijn van culturele competentie, waarbij iedereen zich met zijn eigen identiteit positief kan ontwikkelen. Ook is een maatschappij kritische houding als docent van belang wanneer er sprake is van een grote diversiteit in de klas.

Sociaal psychologische fenomenen

Er zijn een aantal onderzoeken geweest die interessante resultaten hadden wat betreft diversiteit in de klas en de rol van anderen met betrekking hierop. Zo zijn er twee fenomenen: stereotype threat en acting white. Stereotype dreiging is een sociaal psychologische bedreiging die zich voordoet wanneer je je in een situatie bevindt waarbij mensen een stereotype beeld hebben. De bedreiging bestaat hier uit het feit dat het gaat om een negatief stereotype en jij als persoon je daar naar gaat gedragen. Eigenlijk is het te vergelijken met een selfulfilling prophecy. Bij acting white wordt gedrag dat binnen de eigen etnische groep gezien wordt als gedrag dat bij een andere etnische groep hoort. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld je best doen en hoge cijfers halen. Dit wordt niet gezien als een eigenschap voor bijvoorbeeld Afro-Amerikanen, maar wel als een eigenschap voor blanke Amerikanen. Uiteraard is dit bestempelen denigrerend voor de etnische groepering in dit verhaal. Binnen de sociaal psychologische fenomenen is ook nog de acculturatietheorie van Berry te benoemen en docentverwachtingen over het algemeen.

Ouderbetrokkenheid

Ouderbetrokkenheid is een van de fundamenten van schoolontwikkeling. Daarnaast is het ook een van de lastigste factoren om te organiseren. De vraag is namelijk: hoe maak je connectie tussen al die verschillende culturen? Mocht iemand hierin slagen, blijkt het een zeer positieve invloed te hebben op de kinderen. Tegenwoordig is er vooral een focus op hoe ouders ingezet kunnen worden, in plaats van focussen op hun eventuele gebreken. Dit wordt educatief ouderschap genoemd.

School-wijk relaties

Schoolontwikkeling en wijkontwikkeling gaan hand in hand. Duurzame schoolontwikkeling in focuswijken komen namelijk tot stand als er wijkorganisaties betrokken zijn. Wat de relatie tussen wijk en school kan vermoeilijken is dat docenten vaak niet in de wijk wonen waarin de school staat.