Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege? 
In dit college wordt het onderwerp forensische diagnostiek behandeld. Dit onderwerp sluit aan met H11 en H14 van Mastering Modern Psychological Testing.

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur? 
In dit hoorcollege wordt er nog expliciet ingegaan op de manieren waarop forensische 

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
Er worden geen recente ontwikkelingen besproken.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
Er worden geen opmerkingen gemaakt over het tentamen.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen? 
Er worden geen tentamenvragen behandeld. 

Hoorcollege aantekeningen 19/20

In de forensische psychodiagnostiek komen alle diagnostische beslissingen met een juridisch component terug, zoals strafrecht, civielrecht en jeugdrecht. Een expert in de rechtbank is iemand die bepaalde beslissingen duidelijk in kaart brengt, door middel van helder onderbouwde keuzes, repliceerbaar onderzoek, begrijpelijke presentatie gegevens en onderbouwde conclusies met alle onzekerheden. De empirische cyclus wordt niet altijd geheel gebruikt in de alledaagse forensische praktijk. In Nederland zijn er verschillende registraties, zoals forensisch psycholoog/orthopedagoog (NRGD), pro Justitia rapporteur (NIFP) en BAPD (NIV, NVO). 

Doel forensische psychodiagnostiek

• Verklaren van probleemgedrag
• Stellen van diagnoses
• Factoren in kaart brengen die gedrag beïnvloeden
• Aanbevelingen voor behandeling

In strafrechtelijke zaken ook toerekeningsvatbaarheid en recidiverisico bepalen. Iemand is niet strafbaar wanneer hij wegens ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens de strafrechtelijke feit begaat. 

De psychologen beantwoorden vragen van de juristen, zoals of het met voorbedachten rade was, of de gewetensontwikkeling beperkt is, wat het verband is tussen de diagnose en ten laste gelegde. Wanneer er sprake is van psychiatrische problematiek en gevaar voor herhaling voor zelf of anderen krijgt de persoon Ter Beschikking Stelling (TBS). 

Hoe wordt diagnostiek uitgevoerd?

Er zijn verschillende mogelijkheden, zoals screening, risicotaxatie, testdiagnostiek, gestructureerde observaties, interviews/anamneses, dossierinformatie en fysiologische metingen.

Screening

Dit kan bijvoorbeeld met behulp van vragenlijsten. 
Voordelen: standaardisatie en psychometrische kwaliteiten; alleen cliënt kent eigen gedachten, herinneringen en gevoelens; en de samenhang met andere informatie is valide. 
Nadelen: sociale wenselijkheid en belangen cliënt; en mogelijk verstoord besef van zelf en zijn gedrag. 
Vragenlijsten door anderen hebben een hoge betrouwbaarheid en validiteit, je kan de perspectieven vergelijken, maar anderen weten ook niet alles over de betreffende persoon. 

Risicotaxatie

Aanvankelijk was er een lange traditie van ongestructureerd oordeel door deskundige (bijvoorbeeld psychiater of psycholoog). Hierbij lag de nadruk op de categorische indeling. De valkuilen hierbij zijn dat veel beoordelaars het totaal oneens zijn met elkaar, dit heeft te maken met de grote verwachtingen en oordelen van de beoordelaar. Daarnaast komen de beoordelingen niet overeen met gestructureerde assessments. De kwaliteit van het oordeel wordt te sterk overschat. Daarom zijn er nu veel risicotaxatie instrumenten ontwikkeld waarbij de scoringsinstrumenten statistische en dynamische risico- en beschermde factoren hebben, die een gestructureerde inschatting kunnen generen over het recidiverisico. 

Testdiagnostiek

Een test is gestandaardiseerd, er hoeft niet gewacht te worden op spontaan gedrag, alleen is vraag of de ecologische kwaliteit een probleem speelt. Voorbeelden zijn de WISC, beloningsgevoeligheid, delay of gratification, valsspelen, stelen, voordringen.

Gestructureerde observaties (open)

Voordelen: potentieel veel informatie; en goed te operationaliseren.
Nadelen: heel arbeidsintensief (vooral bij zeldzaam gedrag); alleen voor zichtbaar gedrag; en de context waarin geobserveerd wordt geeft verschillende gedragingen. 

Interviews/anamneses

Een gesprek met de cliënt of zijn naasten om informatie te winnen, de visie van de cliënt in kaart te brengen of om dossierinformatie te toetsen. 

Psychofysiologische assessment

Er zijn interessante groepsverschillen in onder andere hartslag in rust en activiteit van de amygdala bij psychopathologie, maar op individueel niveau nog niet voorspellend. In extreme gevallen van hersenletsel of beschadiging is deze voorspelling wel mogelijk. 

Goede forensische diagnsostiek door:

• Nooit één informatiebron, altijd meerdere bronnen gebruiken
• Gebruik info van eventuele slachtoffers
• Gebruik betrouwbaar en valide testmateriaal
• Gebruik SW-schalen
• Gebruik je klinische indruk

Kenmerken van forensische diagnostiek 

• Er ontbreekt het probleembesef en de hulpvraag bij diagnosticeren
• Er is sprake van wantrouwen ten opzichte van de hulpverlener
• Er zijn vermeende belangen bij een bepaalde uitkomst

Voor het opbouwen van een goede werkrelatie moet de cliënt genoeg ruimte krijgen om zijn verhaal te kunnen geven, moet er transparant gecommuniceerd worden, binnen de kaders worden gezocht naar autonomie en toekomstgericht gewerkt worden. 

De belanghebbende partijen zijn het O.M., verdachten, advocaten en de maatschappij. Daarom moet het diagnostisch oordeel volledig duidelijk onderbouwd en replicatie mogelijk zijn. Verschillende belangen kunnen het onderzoek bemoeilijken, bijvoorbeeld het niet meewerken om TBS te voorkomen. 

Bij forensische diagnostiek gaat het doorgaans om complexe problematiek waarbij meerdere dynamische risico- en beschermende factoren (die doorwerken in verschillende pedagogische contexten) een rol spelen in het ontstaan en in stand houden van problemen. De toepassing van het hypothesetoetsend model is daardoor beperkt mogelijk. Er wordt gevraagd naar systematisch onderzoek van risico- en beschermende factoren om aangrijpingspunten te vinden voor passende interventie. 

Cliënten hebben hierin een aparte positie. Ze willen dit niet vrijwillig, hun privacy wordt minder gewaarborgd en de situatie is meer stressvol dan bij andere cliënten die gediagnosticeerd worden. De diagnost heeft voor de assessment al voorkennis over de cliënt en daarmee mogelijk vooroordelen. De cliënt kan soms zeer manipulatief zijn en ervaren ‘in het spel’. 

Concluderend is het een grote verantwoordelijk om onafhankelijk te opereren en werkwijze helder te onderbouwen inclusief beperkingen en onzekerheden. Tegelijk is dat de grote meerwaarde van de diagnost, namelijk het voorkomen van fouten die grote gevolgen zouden hebben.