Het leniency effect, ook wel bekend als leniency bias of milde beoordelingsbias, is een cognitieve bias die leidt tot de neiging om mensen die we vergelijkbaar met onszelf vinden milder te beoordelen, ongeacht hun prestaties of gedrag.

Deze bias kan zich manifesteren in verschillende contexten, van prestaties op de werkvloer tot persoonlijke relaties.

Wat zijn de belangrijkste kenmerken van het leniency effect?

• Subjectieve vergelijking: We beoordelen anderen vaak in relatie tot onszelf of een subjectieve norm, wat kan leiden tot onrechtvaardige vergelijkingen.
• Gedeelde kenmerken: De bias is sterker wanneer we meer gelijkenissen delen met de ander, zoals interesses, waarden of achtergrond.
• Empathie en identificatie: We neigen ertoe om ons meer in te leven in mensen die we vergelijkbaar vinden, wat kan leiden tot mildere beoordelingen.

Waarom is het leniency effect belangrijk?

• Onrechtvaardige beoordelingen: Het leniency effect kan leiden tot onrechtvaardige beoordelingen van werknemers, studenten of anderen die geëvalueerd worden.
• Voorkeur voor gelijken: In sociale groepen kan de bias leiden tot voorkeursbehandeling van mensen die als gelijken worden beschouwd, wat onwenselijke spanningen en conflicten kan veroorzaken.
• Zelfbevestiging: De bias kan onze neiging versterken om onze eigen positieve eigenschappen te overschatten en onze fouten te minimaliseren.

Wat is een toepassing van het leniency effect in de praktijk?

• Sollicitaties: Sollicitanten die meer gelijkenissen vertonen met de recruiter, zoals qua opleiding of achtergrond, kunnen een voordeel hebben tijdens het sollicitatieproces.
• Vriendschappen: We zijn vaak geneigd om onze vrienden milder te beoordelen dan kennissen of vreemden, zelfs als hun gedrag vergelijkbaar is.
• Strafrecht: Rechters kunnen onbewust beïnvloed worden door het leniency effect bij het bepalen van straffen, waardoor gelijkaardige misdaden met verschillende straffen worden bestraft.

Praktijkvoorbeeld

Stel je voor dat je een leraar bent en twee leerlingen eenzelfde opdracht indienen. De ene leerling, Joris, is een harde werker die altijd zijn best doet, maar de opdracht is niet perfect. De andere leerling, Emma, is een leerling met leerproblemen die veel moeite heeft met dit soort opdrachten. De kans is groot dat je Joris' opdracht strenger beoordeelt, terwijl je meer begrip toont voor Emma's prestatie en haar een mildere beoordeling geeft, ondanks dat Joris' opdracht objectief gezien beter is.

Kritische kanttekeningen

• Ondermijning van objectiviteit: Het leniency effect kan leiden tot het verlies van objectiviteit en het nemen van slechte beslissingen.
• Onrechtvaardige behandeling: De bias kan onrechtvaardige behandeling van mensen in de hand werken die niet als gelijken worden beschouwd.
• Bewustwording en tegengaan: Het is belangrijk om je bewust te zijn van het leniency effect en stappen te ondernemen om objectievere en rechtvaardigere beoordelingen te maken.