Artikelsamenvatting bij The impact of criminal justice involvement on victims’ mental health van Parsons & Bergin - 2010

Welke nadelige gevolgen kan het aangaan van een rechtszaak hebben op het slachtoffer?

Na een gewelddadige misdaad kunnen slachtoffers achterblijven met emotionele en gezondheidsproblemen. In sommige gevallen manifesteren deze zich als psychiatrische stoornissen die gediagnosticeerd kunnen worden. In anderen is het moeilijk om te classificeren, maar de slachtoffers voelen zich angstig, gestrest en hebben een verminderde kwaliteit van het leven. In dit artikel wordt er gekeken naar hoe het contact met het criminele systeem invloed kan hebben op de mentale gezondheid van volwassene slachtoffers.

Jaarlijks maken veel mensen gewelddadige misdaden mee. Het is moeilijk om de impact die geweldige overtredingen hebben op het emotionele welzijn te overdrijven. Er zijn veel studies die gewelddadige slachtofferschap en posttraumatische stressstoornissen met elkaar linken. Andere studies beschrijven de connectie tussen depressie, paniek stoornissen, genotsmiddelen misbruik, sociale fobieën, angststoornissen, obsessief compulsieve stoornissen en zelfmoord. Er worden ook niet-klinische effecten gevonden, zoals slapeloosheid, het verliezen van het zelfvertrouwen en fysieke symptomen. Er zijn een aantal voordelen voor slachtoffers om misdrijven te vermelden. Het contact met het justitiële systeem kan er voor zorgen dat iemand de gebeurtenis opnieuw beleeft en dit kan helpen bij het verwerkingsproces. Studies naar slachtoffers van intiem partnergeweld hebben uitgewezen dat vrouwen die hun zaak via rechtszaken procederen, verbetering van het zelfvertrouwen vermelden, ongeacht de uitkomst van de rechtszaak. Andere onderzoeken tonen aan dat slachtoffers hun verhaal willen kunnen vertellen, gehoord willen worden, dat het misdrijf erkent wordt, het misdrijf gevalideerd wordt en excuses aangeboden willen krijgen. Vermijdende verwerkingsstrategieën worden gelinkt met posttraumatische stressstoornissen.

Het ligt echter aan de reactie van het rechtssysteem of iemand een genezende ervaring of een verergerde ervaring mee zal maken. Het rapporteren vaneen misdaad kan stress opleveren en getuigenissen afleggen ook. Veel slachtoffers zien het rechtssysteem als traumatiserend veel zijn ontevreden met hun ervaring in de rechtbank. Een aantal studies suggereert dat het contact met het rechtssysteem tot een tweede slachtofferervaring leidt, waarbij slachtoffers zich schuldig voelen door het rechtssysteem. Uit een studie blijkt dat ervaringen met een rechtbank nog meer bijdragen aan het trauma van het misdrijf. Gewelddadige misdrijven worden niet altijd gerapporteerd en dat kan liggen aan de negatieve percepties over het rechtssysteem en het bezorgd zijn over de behandeling van de politie en de rechtbank. Een studie vond dat maar 60% van de verkrachtingen gerapporteerd worden aan politie. Onderzoek met slachtoffers van intiem partnergeweld toont aan dat veel slachtoffers aarzelen om de politie te bellen omdat ze bang zijn dat zo nog meer mishandeld zullen worden, omdat ze zichzelf de schuld geven van het misbruik of omdat ze niet de steun van een relatie willen verliezen.

De meeste studies naar secundair slachtofferschap richten zich op de negatieve impact van ervaringen in een rechtbank. Voor de meeste slachtoffers zijn politieagenten echter het eerste en vaak het enige contact met het rechtssysteem. Politieagenten hebben daarom de verantwoordelijkheid om aandacht te geven aan hun behoeften. In het beste geval zullen agenten de slachtoffers over hun rechten vertellen, contact opnemen met andere instellingen als het nodig is, het rechtsproces uitleggen en verwijzingen voor slachtofferhulp geven. Er wordt echter vaak niet goed gerespondeerd aan de behoeften van slachtoffers (voornamelijk slachtoffers van verkrachting of huiselijk geweld) en dit heeft de reputatie van agenten verpest bij slachtoffers. Sommige studies wijzen uit dat de interactie tussen agenten en slachtoffers vooruit is gegaan, maar er zijn toch wel persistente problemen in dit gebied.

Campbell heeft de impact van de interactie tussen politie en postverkrachting traumatische stress onderzocht. Haar onderzoek toonde aan dat de meerderheid van de slachtoffers niet de diensten krijgen die ze nodig hebben van de politie of medici en dat een negatieve interactie met het legale systeem een belangrijke voorspeller is van postverkrachting traumatische stress symptomen. Officieren spelen een belangrijke rol, want zij bepalen of een misdaad daadwerkelijk is gebeurd en of het slachtoffer geloofwaardig is. Onderzoek in Engeland en Amerika laat zien dat veel zaken niet doorgaan omdat het bewijs niet overtuigend was. De beslissing om niet te procederen was geassocieerd met een verergering van posttraumatische stress reacties. Studies hebben laten zien dat de beslissingen van politie officieren om een zaak te laten vallen beïnvloed werden door dingen die niet met de feiten van de misdaad te maken hadden, zoals de level van stress van het slachtoffer, de leeftijd socio-economische status, de etnische achtergrond en de geschiedenis het alcohol- en drugsgebruik van het slachtoffer.

In de Verenigde Staten en vele andere landen worden rechtszaken als een wedstrijd tussen slachtoffer en verdachte gestructureerd. Dit kan behoorlijk traumatiserend zijn voor slachtoffers van gewelddadige misdaden. Onderzoek heeft aangetoond dat de dader zien tijdens de rechtszaak, details herinneren van de misdaad en anderen confronteren die aanwezig waren tijdens de misdaad allemaal secundaire responsen van het trauma oproepen. Slachtoffers worden vaak onderworpen aan agressieve verhoren over persoonlijke en traumatiserende gebeurtenissen en de verdediging zal proberen om de betrouwbaarheid van het slachtoffer te ondermijnen. Slachtoffers van verkrachting moeten vaak gedetailleerde verhalen vertellen en vragen beantwoorden over hun seksuele verleden. Er zijn veel rechten bij gekomen voor de schuldige en hierdoor kunnen sommige mensen blind zijn voor de benodigdheden van de slachtoffers.

Een zaak aanvechten is gecompliceerd en is gebaseerd op een aantal regels en procedures. Voor veel slachtoffers, die verwachten dat het snel voorbij zal zijn, kan de realiteit gecompliceerd zijn en de uitkomst partijdig. Uit onderzoek blijkt dat er niet altijd goed informatie wordt gegeven over de normale details van een misdaad en dat slachtoffers goede informatie moeten krijgen zodat ze realistische verwachtingen over een zaak kunnen hebben. Ook moeten ze op de hoogte gehouden worden over de dader. Zo moeten zij bijvoorbeeld weten wanneer de dader vrij komt. De kans om mee te doen aan rechtszaken kan traumatiserende gevolgen hebben, maar sommige verdachten voelen zich er beter door. Ze hebben hun zegje kunnen doen. De openbare aanklagers willen de zaak winnen en ze zijn niet altijd betrokken met de benodigdheden van het slachtoffer. Enkele studies laten zien dat slachtoffers niet altijd blij zijn met de informatie die ze van de openbare aanklager krijgen over een rechtszaak. Sommige slachtoffers zoeken steun of legaal advies van de openbare aanklager, maar ze kunnen teleurgesteld zijn omdat er vrij veel collaboratie is tussen de openbare aanklager en de verdediging. Openbare aanklagers moeten meer en vaker informatie geven aan slachtoffers en het meteen vertellen als er een nieuwe wenteling in de zaak zit. Als een slachtoffer het idee heeft dat de rechtszaak eerlijk was verlopen, dan zal zij/hij zich emotioneel beter voelen. Ook kan het slachtoffer zich hier beter door voelen.

Uit studies is gebleken dat er enkele groepen zijn die bias ondervinden tijdens een rechtszaak. Deze slachtoffers zullen meer mentale gezondheidsconsequenties ondervinden dan andere slachtoffers. Mensen die bias ondervonden, hebben meer kans om posttraumatische stressstoornis te krijgen dan slachtoffers die geen bias hebben ondervonden tijdens een rechtszaak. Onderzoek wijst uit dat autoriteiten eerder verkrachters van blanke vrouwen aanklaagden dan verkrachters van Afro-Amerikaanse vrouwen. Homoseksuele mannen en vrouwen zijn vaker bang voor secundaire slachtofferschap en zullen daarom minder snel naar de politie stappen om een misdaad te vermelden.

Hoe kunnen de nadelige effecten op slachtoffers worden verminderd?

De schrijvers van de tekst pleiten dan ook voor een aantal dingen die de traumatiserende ervaringen van slachtoffers met het rechtssysteem kunnen verminderen. Zo stellen zij voor om slachtofferdiensten en slachtofferadvocaten in te voeren. Onderzoek laat zien dat vrouwen die mishandeld zijn door hun man en die geen goed steunnetwerk hadden, eerder een zaak lieten varen dan vrouwen die wel een steunnetwerk hadden. Slachtofferadvocaten moeten het proces tijdens, voor en na de rechtszaak aan het slachtoffer uitleggen en ze steun bieden. De advocaten kunnen de slachtoffers verwijzen naar speciale hulpinstanties. Een andere manier om traumatiserende ervaringen te verminderen is door impact uitspraken. Dit zijn uitspraken van het slachtoffer in geschreven vorm die door de openbare aanklager voorgelezen worden. Zo hoeft het slachtoffer niet aanwezig te zijn tijdens een rechtszaak, maar hij/zij kan wel het verhaal vertellen. Het blijkt echter wel dat impact uitspraken niet een grote invloed hebben op de beslissing van de rechter en het slachtoffer kan hierdoor negatieve gevoelens over de participatie krijgen. Studies laten zien dat orale uitspraken meer waarde hebben voor een slachtoffer dan geschreven uitspraken. Een derde ding waar de schrijvers voor pleiten is restauratieve rechtvaardigheid. Deze zittingen bestaan uit gemedieerde dialogen tussen slachtoffer en dader. Zo kan het slachtoffer de dader confronteren in een gecontroleerde omgeving. Studies tonen aan dat het slachtoffer meer tevreden is over zulke zaken. Er zijn echter niet heel veel studies die kijken naar het verband tussen restauratieve rechtvaardigheid en mentale gezondheid.