Aanpak tegen pesten: wat werkt? - Franken - Universiteit Utrecht

Franken

Aanpak tegen pesten: wat werkt?

Inleiding

Overzicht van wat er bekend is over werkwijzen bij het voorkomen en terugdringen van pesten onder jongeren.

Sociale dominantie theorie: agressief gedrag zoals pesten wordt in stand gehouden doordat het o.a. bijdraagt aan het verkrijgen van sociale invloed bij leeftijdsgenoten.

Twee manieren om interventies tegen pesten in te delen:

• O.b.v. niveau waar interventies zich op richten: school, klas, individuele leerlingen.
• O.b.v. wanneer ze worden ingezet: preventief of curatief.

Wet ‘Veiligheid op school’: scholen hebben een verantwoordelijkheid in het bieden van sociale veiligheid in school voor personeel en leerlingen en in het tegengaan van pesten.

Werkzame elementen

Interventies en werkzame elementen leveren slechts een bijdrage aan het verminderen van pesten.

1. Er is meer kans dat interventies op scholen werken als ze langdurig worden ingezet. 
2. De kans op verandering van cultuur op school is groter als de aanpak naast de leerlingen, leerkrachten en ouders gericht is op alle personeel van de school. Zo kunnen bijvoorbeeld de conciërge, het ondersteunend personeel en de intern begeleider ook meegenomen worden in de verandering.
3. Het is belangrijk dat de waarden die belangrijk zijn bij het voorkomen van pesten ook ervaren worden door de gemeenschap en door alle betrokkenen op school. Jongeren moeten leren om elkaar als gelijke te zien, als er op school grappen gemaakt worden over minderheden of verschillen tussen jongens en meisjes neemt de geloofwaardigheid van gelijkheid hierdoor af.
4. Er moet aandacht zijn voor het betrekken van ouders. Ouders spelen in het bijzonder een belangrijke rol bij het voorkomen van online pesten.
5. Gepeste jongeren lijken ook baat te hebben bij iemand die het voor ze opneemt. Leerlingen die gepest werden maar zich wel gesteund voelden hadden minder problemen dan leerlingen die dat niet ervaarden. Bovendien beschrijven mensen als ze terugkijken op het pesten de meest traumatische herinneringen als de momenten dat niemand voor ze opkwam. 

Universele interventies

Niet alleen gericht op pester/gepeste, maar op hele klas, schoolbeleid, docenten en/of de ouders. Voordeel: er kan op meer manieren iets gedaan worden aan pesten. Nadeel: het is lastig voor scholen om alles volgens protocol uit te voeren.

Aantal voorbeelden van effectieve aanpakken: KiVa, PRIMA en Taakspel. Effecten van deze interventies zijn wel afhankelijk van wie je het vraagt, en wat je meet.

Aanpakken met geringe evidentie: Kanjertraining

Aanpakken met onvoldoende evidentie: SWPBS, PAD

Selectieve interventies

Gericht op jongeren die al gepest worden, jongeren die pesten of jongeren die hier een verhoogde kans op hebben. Bij deze interventies wordt voornamelijk ingezet op gedragsverandering van een of enkele kinderen, in plaats van een verandering van cultuur en gedrag binnen een gehele school of klas.

Effectieve aanpakken: Plezier op school

Aanpakken met geringe evidentie: Alles Kidzzz

Online pesten

Betrokkenheid van ouders lijkt het pesten en gepest worden positief te kunnen beïnvloeden. Tips op de websites tegen online pesten zijn onder andere dat online gepeste kinderen de berichten niet zouden moeten lezen en dat ouders informatie over online pesten zouden moeten ontvangen. Ook lijkt het verstandig dat proactief beleid gevoerd wordt op school, waarbij bewustwording en online competenties van school en jongeren getraind wordt, er een beschermende schoolomgeving is en er goede samenwerking is tussen school, ouders en de omringende gemeenschap.

Aanpakken met geringe evidentie: ConRed, KiVa, Media Helden, Noncadiamointrappola, Surf-fair

Aanpakken met onvoldoende evidentie: HAHASO Strategy, I-SAFE, The Missing Program

Overige interventies

• Beleidsmaatregelen: bijv. dingen verbieden of door gedrag te verplichten. Studies laten zien dat goed uitgevoerd beleid mogelijk kan bijdragen aan het verminderen van pesten, maar dat meer onderzoek nodig is. Zulk beleid kan vooral invloed hebben op openlijke vormen van pesten en minder op verborgen vormen van pesten. Elementen van antipestbeleid die hieraan bijdragen waren onder andere een begrijpelijke definitie van pesten maken, regels en procedures opstellen over pesten op school en in de klas, supervisie van leerlingen overal in school, het betrekken van ouders bij het voorkomen van pesten en het werken met leerlingen op sociaal, emotioneel en gedragsmatig vlak. Ook lijkt beleid voor het opkomen voor minderheden te helpen voor deze groepen, ten minste bij LGBTQ jongeren
• Bully Court/Bemiddeling: neutrale leerlingen die zowel het standpunt van de gepeste als van degene die pest aanhoren, getuigen oproepen > rechtbank beslist welke strafmaatregelen genomen worden. Bemiddeling: er wordt optreden door een onafhankelijke en getrainde bemiddelaar.
• Herstelgericht werken: pester denkt na over zijn gedrag en krijgt hier spijt van. Pester moet daarna iets doen naar zowel de gepeste als naar de school om de beschadigde relatie te herstellen.
• Investeren in een veilig klimaat/verbeteren van relaties binnen de school: sfeer waarin harmonie en respect centraal staan en pesten en ander agressief gedrag niet getolereerd worden.
• Steungroep/Method of Shared Concern: de gepeste gaat in gesprek met een aantal jongeren die het verhaal aanhoren en later aan de pester vertellen.
• Verbetering van speelruimtes en schoolpleinen: vergroten van toezicht in deze ruimtes en het verbeteren van de overzichtelijkheid kan een positief effect hebben op het terugdringen van pestgedrag.

Aanpakken met onvoldoende evidentie: disciplinaire maatregelen, community conferencing of gemeenschapsoverleg, groepsgesprekken als klassikale interventies.

Kind- en omgevingsfactoren

Interventies lijken meer effect te hebben als leerlingen jonger zijn. Ook lijken sommige interventies voornamelijk effect te hebben op jongens of in klassen waar bovengemiddeld conflict is. Per situatie moet dus de inschatting gemaakt worden welke interventie het beste past.

Conclusie

Doornemen.