Astense dierenartspraktijk (HR 02-09-2011, JOR 2011/361)

Relevante artikelen

7A:1655 BW

Onderwerp

Kwalificatie samenwerkingsverband als maatschap

Casus

P.F. van den Eijnde drijft vanaf 1977 een dierenartspraktijk in de vorm van een BV. Hij heeft drie werknemers: F. Gehem, Van den Eijnde (zoon van) en Fuchs. In 1987 wordt deze BV omgedoopt in P.F. van den Eijnde Beheer BV. Deze BV houdt de aandelen in de nieuw opgerichte PF BV, in welke de dierenartspraktijk wordt voortgezet. De zojuist genoemde werknemers blijven met PF BV samenwerken als dierenartsen, maar niet meer in loondienst. Zij krijgen allen periodiek geld uitgekeerd door PF BV. In deze tijd treedt Vink als dierenarts in loondienst bij PF BV en ook hij gaat deel uitmaken van het samenwerkingsverband. In 1993 treedt DOP BV toe tot het samenwerkingsverband. DOP BV ontvangt daarmee ook periodiek een bedrag van PF BV. In 1994 gaat P.F. van den Eijnde met pensioen en draagt hij zijn aandelen in PF BV over aan zijn zoon, Van den Eijnde. Uiteindelijk raken de verhoudingen ernstig verstoord en Gehem, Fuchs, Vink en DOP BV vorderen ontbinding van de maatschap en afrekening op basis van gelijkwaardigheid vanaf 1987 tot 1995. Van den Eijnde moet voor de kosten opdraaien.

Rechtbank en hof

Wegens de flink verslechterde verhoudingen ziet de rechtbank zich genoodzaakt om de maatschap te ontbinden ingevolge art. 7A:1684 BW. Daarbij overweegt de rechtbank dat er vanaf 1987 sprake was van een maatschap in de zin van art. 7A:1655 BW waarvan het vermogen van PF BV als het maatschapsvermogen moet gelden. Van den Eijnde is het hiermee niet eens en voert in hoger beroep aan dat er geen sprake was van een samenwerkingsovereenkomst die tot het ontstaan van een maatschap heeft geleid. Het hof stelt voorop dat niet is gebleken van expliciete afspraken waaruit blijkt dat de partijen hebben beoogd om een maatschapsovereenkomst te sluiten. Vervolgens overweegt het hof dat een overeenkomst van maatschap vormvrij is en dus niet schriftelijk hoeft te worden aangegaan. Het hof onderscheidt de volgende elementen van een maatschap: overeenkomst, samenwerking, gelijkwaardigheid, verdeling van voordeel, inbreng en gerichtheid op voordeel voor alle deelnemers. Volgens het hof blijkt uit de feitelijke situatie tussen de samenwerkende dierenartsen dat al deze elementen aanwezig waren en er dus sprake was van een maatschap.

Hoge Raad

Van den Eijnde voert aan tegen het oordeel van het hof dat het hof had moeten onderzoeken of tussen partijen een overeenkomst van maatschap tot stand was gekomen. Volgens hem moet er sprake zijn van een contractuele relatie tussen alle betrokkenen. De Hoge Raad overweegt dat Van den Eijnde eraan voorbijgaat dat een overeenkomst ook tot stand kan komen door een tussen partijen bestaande feitelijke situatie, niet louter via een schriftelijke overeenkomst. Aldus kon het hof concluderen dat de partijen zich stilzwijgend hadden verbonden om als vennoten een maatschap te vormen. Alle middelen die Van den Eijnde aanvoert ketsen af op dit uitgangspunt. De Hoge Raad oordeelt dat het hof, bij ontbreken van een schriftelijke overeenkomst, terecht alle materiële kenmerken van een maatschap is nagegaan en terecht geconcludeerd heeft dat in casu sprake was van een maatschap.

Leerstuk

Deze uitspraak bevestigt dat voor kwalificatie van een samenwerkingsverband als maatschap geen schriftelijke overeenkomst nodig is. Als uit de feitelijke situatie blijkt dat alle elementen van een maatschap aanwezig zijn, dan is er een maatschap(sovereenkomst) tot stand gekomen.