Hoorcollege week 1 Inleiding Strafrecht

Hoorcollege 

Het commune strafrecht heeft te maken met handeling die wij logisch vinden dat ze strafbaar zijn die staan in het wetboek van strafrecht. Het gevaar zettend handelen of ordende handelend komt terug in het bijzondere strafrecht (Opiumwet, wegenverkeerswet, wapens en munitie) 

Het strafrecht een rechtsgebied vol paradoxen en dilemma’s.  

• Als strafrecht dichtbij komt dan denk je wel niet eens of het iets minder kan. Maar als het buiten je kring om gaat denken mensen dat strafrecht wel een tandje zwaarder kan. 

• Strafrecht komt vaak terug in de media, boeken, etc. Maar eigenlijk wil iedereen daar zoveel mogelijk vandaan blijven (slachtoffer, dader) 

• Vaak kritiek (te laag, te hoog gestraft) 

• Strafrecht is repressief (kijkt terug en kijkt hoe we moeten reageren) 

• Strafrecht is preventief (we stellen zaken strafbaar zodat mensen het niet doen) 

• Daad en dader (dilemma want een psychisch gestoorde kan een moord plegen maar mag hij dan gestraft worden?) 

• Het beschermt maar ook schendt (het beschermt tegen ongewenst gedrag, maar om strafrecht te kunnen effectueren worden er wel grenzen gesteld aan onze vrijheden) 

• Dader vaststellen is soms ook moeilijk (milieudelicten bijvoorbeeld) 

Tijd – Plaats – Cultuur: 

• Dit bepaalt wat er strafbaar is 

• Tijd: Verkrachting binnen het huwelijk was lang niet strafbaar, of abortus en nieuwe strafbare feiten: cyberpesten 

• Cultuur: in Polen met het strafbaar stellen van abortus. Maar ook NL, NL heeft bijvoorbeeld het woord ‘gedoogd’ want het is wel strafbaar maar we handhaven niet. En als je handhaaft, hoe hard ga je straffen? 

• Plaats: in Singapore straffen ze harder als het gaat om softdrugs dan in NL 

Wat stel je strafbaar: 

• De wetgever bepaalt wat het omslagpunt is, dus wat is wel straf en komt in de wet en wat niet 

• Te laat komen is bijvoorbeeld slechts ongewenst gedrag, maar niet strafbaar 

Wat is je doel: 

• Vergelding 

• Generale preventie 

• Speciale preventie 

• Normbevestiging (doordat het in de wet staat weet je dat het niet mag) 

• Een grond/titel te krijgen om iemand te kunnen behandelen (TBS) 

• Genoegdoening voor slachtoffer (hangt aan vergelding) dit is wel moeilijk want hoe hoge straf is genoeg om genoeg te doen? 

• Veiligheid in samenleving te garanderen (dit is verontrustend want strafrecht wordt nu gebruikt om veiligheid te helpen maar dit heeft het strafrecht een status die het misschien niet na kan maken. Door iemand in TBS te zetten bijvoorbeeld doen wij om de samenleving veiliger te maken, maar we weten niet of het daadwerkelijk zal helpen) 

Strafrecht als publiekrecht: 

• Geeft recht tot straffen aan overheid (ipv slachtoffer) --> bijna altijd in breuk op grondrecht (fouilleren, gevangenisstraf). De overheid reageert als proportioneel in tegenstelling tot de burger 

• Is afdwingbaar (je kan in de cel worden gezet ook al wil je dat niet) 

• Is niet onbegrensd (anders machtsmisbruik): Legaliteitsbeginsel 

• Het legaliteitsbeginsel is enerzijds ervoor om aan de overheid te laten zien wat zij wel mogen en anderzijds voor de burger wat zij wel of niet mag. Dus het geeft duidelijkheid. Wanneer mag je wel fouilleren, afluisteren, vrijheid beperken, etc? 

Het legaliteitsbeginsel bestaat uit vier aspecten: 

• Lex certa --> rechtszekerheid, de wet moet duidelijk zijn 

• Lex scripta --> het moet opgeschreven zijn in de wet, geen gewoonterecht zoals in de VS 

• Verbod van terugwerkende kracht --> iets wat je eerder hebt gedaan dan de wet mag niet strafbaar zijn 

• Verbod van analogie --> als in de wet expliciet staat dat iets niet mag, mag dit niet in soortgelijke gevallen mogen worden toegepast 

Moeilijk om aan al deze aspecten te voldoen: 

• Elektriciteitsarrest staat dat een ‘goed’ weg te nemen strafbaar is. Maar elektriciteit was geen goed maar toch mag dit ook niet. Maar is dit geen analogie? 

• Runescape-arrest is ook geen goed maar toch werd het als diefstal gezien. Dit is dan toch ook analogie?  

• Strafvordering moet dit ook een wettelijke basis hebben en dus mogen bepaalde daden niet zomaar worden uitgevoerd. Hier is dus een wet voor nodig, maar de criminaliteit kan intussen zijn gang gaan 

Wetboek van strafrecht: 

• Materiële strafrecht, maar ook in Opiumwet, Wegenverkeerswet, Wet wapens en munitie 

• Bestaat uit drie boeken: 
  - Boek 1: algemene regels: poging, strafuitsluitingsgronden, OVJ je wel mag vervolgen en welke maatregelen je mag opleggen 
  - Boek 2: misdrijven 
  - Boek 3: overtredingen 

• Art. 1 Sr --> Materieelrechtelijke legaliteitsbeginsel  
  - “Wettelijke strafbepaling” 
  - APV staat: Honden mogen niet loslopen --> dit staat vastgelegd in APV art. 2:57 

Onbehoorlijk gedrag-arrest: Verdachte wordt op 10 juni 1983 om 7.35 uur aangehouden in de restauratie op perron 1 van station Rotterdam CS. Zij legt aldaar haar geschoeide voeten op een aldaar staande stoel en scheldt een agent en aspirant-agent bij de spoorwegpolitie uit waarbij ze de woorden "Gorilla's, klootzakken, hufters en staatspooiers." gebruikt. Bovendien weigert ze een aanwijzing van iemand van de spoorwegpolitie om de ruimte te verlaten. Aan verdachte wordt onder meer "onbehoorlijk gedrag" ten laste gelegd. Dit is verboden in artikel 4 aanhef en onder d van het Algemeen Reglement voor het Vervoer op de spoorwegen: 

Het is verboden: op enig gedeelte van de stations of in de treinen te vechten, handtastelijkheden te plegen, vuurwerk af te steken, anderen uit te schelden of lastig te vallen dan wel zich op andere wijze onbehoorlijk te gedragen. 

Rechtsvraag: Voor de rechtsleer is met name het tweede aangevoerde cassatiemiddel in het arrest van belang, te weten: Verdachte voert aan dat de uitdrukking "onbehoorlijk gedrag" uit art. 4 Algemeen Reglement Vervoer te vaag is en derhalve een schending is van het legaliteitsbeginsel, zoals dat is vastgelegd in art. 1 Sr. alsmede in art. 7 van het EVRM en de daaraan verbonden jurisprudentie. Een delictsomschrijving die onvoldoende precies is voldoet niet aan het lex certa-beginsel. 

De Hoge Raad oordeelt: 6.3 Anders dan het middel stelt is deze bepaling [art. 4 par 3 aanhef en onder d Algemeen Reglement Vervoer], ook voor wat betreft het verbod zich op de stations en de treinen (...) onbehoorlijk te gedragen, niet onverenigbaar met de in het middel bedoelde bepalingen [art. 1 Sr en art. 7 EVRM].  

Relevantie: Het belang van het arrest schuilt in de manier waarop hier het legaliteitsbeginsel wordt toegepast. Volgens dat beginsel kan een gedraging alleen strafbaar zijn wanneer deze voldoet aan een duidelijke delictsomschrijving. Volgens de Hoge Raad is het in bepaalde gevallen onvermijdelijk dat men zich in een delictsomschrijving van enigszins vage termen bedient. In casu werd de term "onbehoorlijk gedrag" gebruikt binnen de context van stations en treinen en kan men dan uit hetgeen gebruikelijk is, afleiden wat onder gegeven omstandigheden als onbehoorlijk gedrag heeft te gelden. Aldus levert het geen schending van het lex certa-beginsel op. 

Wetboek van strafvordering: 

• Formele strafrecht/strafprocesrecht (wanneer mag je iemand fouilleren, observeren, berechten, etc 

• Art. 1 Sv --> formeelrechtelijke legaliteitsbeginsel 
  - “Bij de wet voorzien” 
  - Lagere overheid mag dus wel een verbod/gebod mag opnemen in APV maar NIET IETS PROCEDUREELS, want dit moet een wet in formele zin zijn. Een Leidse agent mag je dus wel fouilleren, maar niet op basis van een APV. Muilkorf-arrest: In de gemeente Bergen op Zoom gold een regel dat het verboden was om honden die langer dan 65 cm waren zonder muilkorf buiten los te laten lopen, dit was vastgelegd in art. 214 lid 1 van de APV. In lid 2 van dit artikel stond dat honden, die buiten zonder muilkorf door de politie werden aangetroffen en waarvan werd vermoed dat zij langer waren 65 cm, naar het politiebureau gebracht moesten worden om daar te worden opgemeten. De hond van een man was op straat door de politie aangetroffen en de man kreeg te horen dat hij met de hond naar het politiebureau moest komen voor een meting. De man gaf hier echter geen gevolg aan en werd veroordeeld tot een boete van 1 gulden. Rechtsvraag: Mocht de man tot een boete van 1 gulden veroordeeld worden omdat hij geen gevolg gaf aan de aanwijzing van de agenten?Overweging: De Hoge Raad stelde dat de plaatsing van art. 1 Sv, de grondslag voor strafvordering, aan het begin van het Wetboek van Strafvordering, met zich mee brengt dat hier over strafvordering in de ruimste zin van het woord wordt gesproken. Dit woord omvat dus ook de opsporing van strafbare feiten. De plaatsing van een regeling, om een strafbaar feit op te sporen, in een APV is derhalve in strijd met de wet, omdat een APV geen formele wet is. De man had dus geen boete opgelegd mogen krijgen omdat hij geen gevolg gaf aan de aanwijzing van de agenten. De Hoge Raad vernietigt derhalve het vonnis van de rechtbank.Rechtsregel: Op grond van art. 1 Sv mogen regels over strafvordering alleen in een formele wet worden gegeven 

Verdachte: 

• Als verdachte wordt voordat de vervolging is aangevangen, aangemerkt degene te wiens aanzien uit feiten of omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld aan een strafbaar feit voortvloeit (art. 27 lid 1 Sv) 

• Daarna wordt als verdachte aangemerkt degene tegen wie de vervolging is gericht (art. 27 lid 2) 

• Rechten: 
  - Zwijgrecht (art. 29 lid 2 Sv) 
  - Recht op rechtsbijstand (art. 28 Sv) --> advocaat 
  - Recht op kennisneming van processtukken (art. 30 Sv)  

• Zolang er nog geen uitspraak is gedaan is wordt hij verdachte genoemd 

Politie: 

• Belast met de opsporing van strafbare feiten 

• Voorgeleid voor Hulpofficier van justitie art. 146a Sv (deze beslist of je mag worden opgehouden voor onderzoek)  

• Dat verhoor wordt gedaan door de recherche (eerst over persoon zoals waar woon je en daarna over de inhoud dus waar was je die avond) 

Raadsman: 

• Verdachte heeft recht om zich, overeenkomstig de bepalingen van dit wetboek, te doen bijstaan door een raadsman (art. 28 lid 1 Sv) 

• Recht op een advocaat op het moment van aanhouding en voor verhoor en moet daarop worden gewezen 

• Op verzoek van verdachte kan advocaat erbij zijn bij het verhoor 

• De advocaat voert een pleidooi tijdens de zitting 

• Schending van het recht van de aangehouden verdachte om voorafgaand aan het eerstepolitieverhoor een raadsman te raadplegen leidt tot bewijsuitsluiting 

Rechter-commissaris: 

• Rechter in het vooronderzoek 

• Indien ovj reden heeft om verdachte langer vast te houden kan hij dit indienen bij rechter-commissaris, dit heet voorgeleiding, het moment dat de verdachte voor het eerst in contact komt met een rechter 

• Rechter-commissaris bepaalt dan of de verdachte veertien dagen langer mag worden vastgehouden 

• Hij kan geadviseerd worden door de reclassering 

• Rechter-commissaris is de enige autoriteit die de bewaring van een verdachte mag bevelen (art. 63 Sv) 

• Uitvoeren van onderzoekshandelingen zoals het verhoren van getuigen 

• Toezicht op de voortgang van het opsporingsonderzoek art. 180 Sv 

• Mag niet deelnemen aan het onderzoek ter terechtzitting, anders nietig (art. 268 lid 2 Sv) 

• Kan onderzoek laten eindigen 

Openbaar Ministerie: 

• Officier van justitie bij het arrondissementsparket is belast met de vervolging van strafbare feiten waarvan de rechtbank in het arrondissement kennisneemt (art. 9 lid 1 Sv) 

• Versturen van een dagvaarding (uitnodiging om voor de rechter te verschijnen en er staat ook de tenlastelegging 

Getuigen: 

• Horen bij de politie (getuigen niet verplicht om te verschijnen of een verklaring af te leggen) 

• Horen bij de rechter-commissaris 
  - Verplichte verschijning art. 213 Sv (onder ede) 

• Horen bij de rechter op zitting 

• Verschoningsrecht art. 219 Sv --> bijv. wanneer zij een gevaar lopen als ze iets zouden verklaren 

• OvJ kan soms een verdachte te weigeren om tijdens het onderzoek ter terechtzitting een getuigen te laten verschijnen. Drietal redenen (art. 264 Sv) 

Slachtoffer: 

• Slachtoffers hebben bepaalde rechter in het strafproces. Deze zijn opgenomen in art. 51aa t/m 51g. Bijvoorbeeld spreekrecht (art. 51e Sv) --> mag niet over straftoemeting gaan, maar wel over de gevolgen die het tenlastegelegde feit voor hem heeft veroorzaak 

• Mag alleen voor een misdrijf van acht jaar of meer. Let wel op extra artikelen: artikelen 240b, 247, 248a, 248b, 249, 250, 285, 285b, 300, tweede en derde lid, 301, tweede en derde lid, 306 tot en met 308 en 318 van het Wetboek van Strafrecht en artikel 6 van de Wegenverkeerswet 1994. 

• Voegen als benadeelde partij dus schadeclaim (art. 51f Sv)  

Deskundige: 

• Art. 51i t/m 51m Sv 

• Een arts die letsel vast kan stellen 

• Op de wijze bij de wet bepaald wordt een deskundige benoemd met een opdracht tot het geven van informatie over of het doen van onderzoek op een terrein, waarvan hij specifieke of bijzondere kennis bezit art. 51i lid 1 Sv 

• De deskundige brengt aan zijn opdrachtgever een met redenen omkleed verslag uit. Hij heeft daarbij zo mogelijk aan welke methode hij heeft toegepast, in welke mate deze methode en de resultaten daarvan betrouwbaar kunnen worden geacht en welke bekwaamheid hij heeft bij de toepassing van de methode (art. 51l lid 1) 

• De rechter is niet gebonden aan dit oordeel 

Rechtbank: 

• Officier van justitie bepaalt niet alleen of zij gaat vervolgen, maar ook bij welke soort rechter 

• Kantonrechter --> enkelvoudig en de meeste overtredingen (art. 382 Sv) 

• Kinderrechter --> minderjarige verdachte 

• Politierechter --> eenvoudige misdrijven en max 1 jaar gevangenisstraf (art. 368 Sv) 

• Meervoudige kamer (art. 369 lid 2 Sv)