Infectie en Afweer I Oefenpakket

Indeling luchtweginfecties

bovenste/onderste

type

plaats

verwekkers

bovenste luchtweginfecties

rhinitis

rhinosinusitis

laryngitis

pharyngitis

tonsillitis

otitis media

verkoudheid

onderste luchtweginfecties

bronchitis (acuut en chronisch)

bronchiolitis

pneumonie

pneumonie

cap = community acquired pneumonia

verwekkers: pneumokok, h. influenzae, mycoplasma pneumoniae, legionella pneumofila

hap = hospital acquired pneumonia

pneumonie 3 dagen na opname

verwekkers: niet zo virulent, wel resistant

gram negatieve bacteriën (e.coli), s. aureus

vaccinatieprogramma

Difterie (b), kinkhoest (b), tetanus (b), polio (v), bof (v), mazelen (v), rode hond (v), meningokok (b), haemofilus influenza b (gekapselde b), pneumokok (b), HPV (v)

(b) = bacterie

(v) = virus

afweer

effectief, specifiek, adaptief, geheugen

diversiteit van pathogenen

grootte, opbouw, samenstelling, manier van invaseren, manier van koloniseren, manier van verspreiden

fysiologische barrière tegen pathogenen

mechanisch, chemisch, flora, stroming (kan ook in combinatie)

oog, trachea, bronchi, maag, darm, huid, urinair systeem, vagina

aspecifieke afweer

mechanisch (bijvoorbeeld in luchtwegen)

fagocytose

ontsteking (vaso-actieve en chemotactische stoffen, verhoogde permeabiliteit)

moleculair (complement) (lysis, opsonisatie, chemotaxis)

specifieke afweer

B- en T-lymfocyten

B-lymfocyten

herkenning > proliferatie tot geheugen of effector cellen > productie antistoffen

antistoffen

immunoglobulines

bestaan uit constant en variabel deel

5 klassen: IgG, IgA, IgM, IgE, IgD

T-lymfocyten

herkenning APC > differentiëren in cytotoxische (CD8) of helper (CD4) cellen

rijken indeling

domein, rijk, stam, klasse orde, familie, genus (geslacht), species (soort)

bouw bacteriën

celwand bacterien

gram positief: dikke peptidoglycaanlaag

gram negatief: dunne peptidoflycaanlaag, periplasmatische ruimte, buiten membraan

fimbriae en pilli

aan oppervlak te zien

hechting en uitwisseling van genetisch materiaal

flagella

“staart”

motortje in celwand

4 typen: monotrichous polar, amphitrichos, lophotrichous, peritrichous

impetigo

verschijnselen: papel uitgroeiend tot een blaasje, rode hof, rode natte uitslag en korstvorming

oppervlakkige infectie

verwekker: GAS (groep A streptokokken) of S. Aureus

behandeling: lokaal zalf > fusidine of mupirocine

systemisch: flucloxacilline

furunkel

= steenpuist

verschijnselen: diepe plaatselijke acute ontsteking van de huid in een haarfollikel, lokaal huidabsces, ophoping van granulocyten en necrotisch weefsel

behandeling: rijping of ontlasten

karbunkel

= negenoog

conglomeraat van furunkels

erysipelas

= belroos, wondroos

verschijnselen: roodheid en zwelling (oedeem)

verwekker: S. Aureus of GAS

behandeling: systemisch > flucloxacilline (of penicilline in geval van GAS)

cellulitis

lijkt op erysipelas maar is minder goed begrensd

ontsteking van huid en subcutaan weefsel

(peri-)orbitale cellulitis

onderscheid moet gemaakt worden vanwege ernstige complicaties: oogbewegingen gestoord, wordt de oogbol naar buiten gedrukt, visusvermindering?

meestal ten gevolge van bovenste luchtweginfectie

behandeling: chirurgische drainage of antibioticum geschikt voor de verwekker

acute lymfadenitis colli

ontsteking van een lymfeklier ten gevolge van een bovenste luchtweginfectie

viraal of bacterieel

behandeling: afwachtend, amoxicilline/clavulaanzuur, chirurgische drainage

staphylococcus skalded skin syndrome

verschijnselen: diffuse pijnlijke roodheid van top tot teen, dunwandige blaren die makkelijk kapot gaan, grote loshangende vellen

exotoxine veroorzaakt blaarvorming

meestal ten gevolge van milde infectie

classificatie van antimicrobiële middelen

aangrijpingspunt, spectrum, bactericide/bacteriostatisch

hoofdgroepen antimicrobiële middelen

beta lactam, glycopeptiden, macroliden/clindamycine, aminoglycosiden, tetracyclinen, oxazolidinonen, quinolonen, sulfonamiden/trimethroprim

werking antimicrobiële middelen

aangrijpend op/remmen van

celwand: beta lactam, glycopeptides

eiwitsynthese: macroliden, tetracyclines, aminoglycosides

nucleinezuursynthese: quinolonen (fluoroquinolonen), sulfenamiden/trimethroprim

celmembraan: antischimmel

verschillende spectra waartegen antimicrobiële middelen werkzaam kunnen zijn

grampositieve kok, grampositieve basil, gramnegatieve kok, gramnegatieve entero kok, gramnegatieve overige, chlamydia, mycoplasma, spirochetes, overige

resistentie (ontwikkeling)

intrinsiek (al geen aangrijpingspunt)

extrinsiek (verworven): enzymatische inactivatie, target modification, verminderde permeabiliteit, verhoogde efflux

oorzaken resistentie(ontwikkeling)

veelvuldig gebruik

patiëntenpopulaties

reisgedrag

penicillines

remmen celwandsynthese

smal spectrum: (benzyl)penicilline

breed spectrum: ampicilline, amoxicilline, augmentin

anti-stafyloccen: flucloxacilline

anti-pseudomonas: piperacilline

cefalosporines

eerste generatie: grampositieve kok (goed), bv cefazoline

tweede generatie: grampositieve kok (goed) gramnegatieve kok (redelijk), bv cefuroxim

derde generatie: zowel grampositief als –negatief (goed), bv cefotaxim, ceftriaxon, ceftazidim

tetracyclines

remmen eiwitsynthese

gevoelig: grampositiev, -negatief en staafvormige

proteus en pseudomonas zijnresistent

veel voor UWI en LWI (ook wel eens SOA)

geringe bloed-liquor permeabiliteit

infecties van oog en prostaat (lipofiliteit)

bv. Doxycycline, minocycline, tetracycline

bijwerkingen: tanden en kiezen (kinderen!)

quinolonen

remmen DNA synthese door remming bacteriele DNA gyrase (winding van DNA ketens om RNA kern)

breed spectrum, snel , bactericide

goede opname uit darm

geringe toxiteit

bv ciprofloxacin

bijwerkingen: beïnvloeden kraakbeenvorming (kinderen en zwangeren!)

macroliden

remt eiwitsynthese

veel gebruikt bij luchtweginfecties

bv erytromycine (eerste macrolide), clarithromycine, azithromycine

aminoglycosiden

remmen eiwitsynthese, mRNA wordt uit verkeerde peptides opgebouwd

snel, bactericide, breeed spectrum (zowel g+ als g-)

synergie met beta-lactams

trage resistentie ontwikkeling

alleen IV toe te dienen, snel toxisch, nauwelijks metabolisme, uitscheiding via nier

bv gentamicine, tobramycine

tuberculose middelen

isoniazide, pyrazinamide (afhankelijk van concentratie bactericide of bacteriostatisch), rifampicine (bactericide), aminoglycosiden en ethambutol (remming RNA synthese en fosfaatmetabolisme)

algemene doel: elimineren bacteripool en doden intracellulaire bacteriën

sulfonamiden/trimetgroprim

verhinderen bacteriële synthese van dihydrofoliumzuur

synergisme, verkleinde kans op resistentieontwikkeling

lepra

verwekker: mycobacterium leprae

besmetting: via druppelinfecties

oaycibacilliaire of tuberculoide lepra (gelokaliseerd), multibacullaire of lepromateuze lepra (gegeneraliseerd)

behandeling: bactericide> rifampicine en clofazimine, bacteriostatisch> dapson (veel secundaire resistentie)

gevoeligheidsbepaling

sensitive, resistent, intermediate (SRI)

disk diffusion method

minimum inhibitory concentration (MIC)

antigeen

roept immuunrespons op

eiwitten, glycoproteinen, glycolipiden

IgG

monomeer

meestvoorkomende immunoglobuline in serum

halfwaardetijd 23 dagen

kan via placenta doorgegeven worden (passieve immuniteit)

complement activatie via klassieke weg

inductie fagocytose door binden aan Fc-receptor

neutralisatie virussen

IgM

membraangebonden monomeer of vrije pentameer

membraangebonden is de BCR

vrije voorkomt binding van micro-organismen aan epitheel

primaire immuunrespons

complement activatie via klassieke weg

neutralisatie virussen

IgA

dimeer

secretoire vorm

veelvoorkomend

kan via moedermelk voor passieve immunisatie zorgen

bescherming van de slijmvliezen tegen kolonisatie en invasie van ziekteverwekkers

IgE

voornamelijk betrokken bij overgevoeligheidsreacties en parasitaire infecties

immunoglobulines

zware keten bepaalt welke Ig het is

parallelle synthese mogelijk door alternatief RNA splicing

klasse switch van IgM naar IgG is mogelijk door deletie van genetisch materiaal

het fagocytose proces

1 - chemotaxis

2 - binding aan celoppervlak en daarmee inductie van fagocytose

3 - fagosoom vorming

4 - fusie met lysosomen

5 - degradatie

typen leukocyten

eosinofiele granulocyt, basofiele granulocyt, neutrofiele granulocyt, lymfocyt, monocyt

neutrofiele granulocyt

in staat in korte tijd veel bacteriën te fagocyteren

linksverschuiving in granulocytenbeeld

houdt in dat er een toename van ongerijpte neutrofielen plaatsvindt, dit komt doordat: rijpe neutrofielen sterven bij bacteriële ontsteking (karakteristieke pus) en het beenmerg wordt gestimuleerd tot uitstoting van nog meer ongerijpte neutrofielen

patiënten zonder fagocyten

treden sneller ernstige, langdurende en levensbedreigende infecties op die normaal niet gevaarlijk zijn

behandeling: profylaxe met antibiotica

strangurie

langzame, pijnlijke urinelozing, meestal tgv kramp van blaas en of urethra

pollakisurie

frequenter urinelozing (met onveranderde totale lozing op een dag, maw, minder vaker plassen)

APFM-syndroom

acute pijnlijke frequentie mictie syndroom

combinatie van strangurie en pollakisurie

oorzaken APFM

lage urineweginfectie, cystitis, chlamydia urethritis, gonorroe, subklinische pyelonefritis, vulvovaginitis, herpes genitalis, niet-infectueuze aandoeningen, spasme van het trigonum van de urethra/interstitiële cystitis

extra vatbaar voor een urineweginfectie

DM patiënten, nierinsufficiëntie, na niertransplantatie, immunosuppresiva gebruik, prostaat vergroot, stenen in urinewegen, tumor in urinewegen, vreemde lichamen (katheters, stents)

beleid bij eerste urineweginfectie

meestal geen kweek, diagnostiek met dipstick of microscopisch onderzoek

beleid bij terugkeer klachten na eerste urineweginfectie

kweek

bepalen of het gaat om reinfectie of relaps (antibiogram of genotypering)

is er een bron? (bv niersteen)

behandeling ongecompliceerde urineweginfectie

drie dagen

antibioticum

dosis afhankelijk van halveringstijd van het middel

uricult test

beoordeling van het aantal bacteriën in de urine

Cled plaat (groen): groei van zowel gram positieve als negatieve bacteriën

MacConkey plaat (paars): alleen groei gram negatieve bacteriën

combur test

hoeveelheid leukocyten (esterase activiteit), nitriet (reactie volgens Griess) en glucose

vals positief: aanwezigheid van formaldehyde, imipenem, meropenem en clavulaanzuur. Versterkte uitslag: billirubine, nitrofurantoine. Zwakkere uitslag: eiwit > 5g/l, glucose > 20g/l

ongevoelilg

bacteriestam waarbij men een remmingszone kleiner dan de ongevoeligheidsgrens waarneemt

MRC

miniman resistance concentration

meest voorkomende verwekkers otitis media en acute sinusitis

streptococcus pneumoniae, haemofilus influeanzae

chronisch: enterobacteriaceae

meest voorkomende verwekkers pharyngitis

streptococcus pyogenes (beta hemolytische van groep A)

uit zich bij voorkeur als tonsillitis

complicaties: hartafwijking, acute reuma, glomerulonefritis

difterie

verwekker: corynebacterium diphtheriae

diagnostiek: keelkweek

kinkhoest

verwekker: bordetella pertussis

diagnostiek: kweken van swab van larynxachterwand, antilichamen bepalen in serum of PCR

factoren intracellulaire werkzaamheid van antimicrobiële middelen

binding,zuurgraad, compartimentalisatie

voor en nadelen combineren van antimicrobiële middelen

verbreding werkingsspectrum, verminderde kans op resistentieontwikkekling, synergisme, combinatie van bijwerkingen, antagonisme

klassen pathogene micro-organismen

virussen, bacteriën, fungi (schimmels en gisten) en parasieten

micro-organismen

zijn ubiquitair en vormen het grootste deel van de biomassa op aarde

prionen

bijzondere eiwitstructuren die geen nucleïnezuur bevatten en worden gevonden in de hersenen van mensen en dieren die lijden aan een bijzondere vorm van degeneratie van het hersenweefsel

endosymbiogenese

een permanente relatie met een andere levensvorm aangaan (voorbeeld: mitochondrien waren bacteriën die dit hebben gedaan)

plasmiden

kleine circulaire gesloten stukjes DNA die voorkomen in bacteriën en zelfstandig zich in het cytoplasma handhaven en repliceren

substitutie

vervangen van een nucleotide door een ander

(micro) deletie

verlies van een of meer nucleotiden van de gensequentie

(micro) insertie

toevoeging van een of meer nucleotiden aan de gensequentie

silent mutations

mutaties die geen gevolgen hebben voor de samenstelling of het functioneren van de door het gen gecodeerde eiwit

infectieziekten

ziekten die ontstaan door interactie tussen mens en micro-organisme, waarbij deze interactie schadelijk is voor de mens

bacteriën

eencellige prokaryoten

circulair dubbelstrengs DNA molecuul strak om nucleoid

plasmiden, sporenmembraan, laag peptidoglycaan, mantel

indeling: afhankelijk van celwand en ligging van de bacteriën ten opzichte van elkaar

peptidoglycaan

netwerk van een groot molecuul van lange ketens aminosuikers met kort peptidezijketens, dat de bacterie vorm geeft en sterkte door het te omspannen

exotoxinen

aan de bacteriële cel gebonden toxinen (bv. LPS en peptidoglycaan

kunnen uitgescheiden worden

veroorzaken lysis, celdood, onderbreking van de eiwitsynthese, verhogen cellulair cAMP, onderbreken de zenuwgeleiding

fototrofe bacterien

halen hun energie uit licht

chemotrofe bacteriën

halen hun energie uit chemische verbindngen

mycobacterien

zeer kleine bacteriën, groeien intra- of extracellulair, geen celwand, groeien met hulp van sterolen

virussen

RNA of DNA

capside

soms lipidenhoudende envelop

voor replicatie afhankelijk van gastheercellen

virion

complete viruspartikel

fungi

eukaryoot, chemo-heterotroof, aeroob

unicellulaire gisten of schimmels, vaak ook dimorf (zowel schimmelvorm als gist)

parasitisme

nauwe samenleving van organismen van twee verschillende soorten, waarbij de parasiet ten koste van de gasheer leeft

parasiet

ectoparasieten, endoparasieten

definitieve of eindgastheer, eventueel tussengastheren

transformatie

opnemen van genetisch materiaal in de bacterie en inbouwing in het chromosoom (recombinatie)

uitwisseling van genetisch materiaal door bacterien

conjugatie: uitwisseling door direct contact tussen de cellen met conjugatiebruggen

transductie: bacterie genoom wordt per ongeluk ingebouwd in een bacteriofaag (gastheerspecifiek, dus binnen zelfde soort) die een andere bacterie infecteert en de genetische informatie daar inbouwt

integronen

plaatsen op het chromosoom waar gencasettes ingevoegd kunnen worden

integrasen, receptorplaats en promotor

gencasettes repliceren niet zelfstandig

kolonisatie

wanneer een micro-organisme zich kan handhaven en vermenigvuldigen op een gastheer

postulaten van Koch

verwekker moet wel bij zieke, niet bij gezonde mensen aanwezig zijn, verwekker moet geïsoleerd kunnen worden uit materiaal van de patiënt en buiten het lichaam gekweekt kunnen worden, verwekker moet bij een gevoelige diersoort de ziekteverschijnselen veroorzaken

primair pathogene micro-organismen

veroorzaken ziekte bij een deel van de gevoelige, gezonde gastheren

opportunistische pathogene micro-organismen

veroorzaken alleen ziekteverschijnselen bij mensen met een verlaagde weerstand of een onderliggende ziekte

virulentie

geeft aan in welke mate en hoe waarschijnlijk een bepaald micro-organisme bij de gastheer ziekte kan veroorzaken, infectiedosis (ID) aantal micro-organismen dat de helft van de dieren ziek maakt, letale dosis (LD) aantal micro-organismen dat de helft van de dieren doet micro-organismen overlijden

anamnese bij infectieziekten

voorgeschiedenis, ontsteking, contact met pathogene micro-organismen

algemene toestand

inspectie, palpatie, ausculatie

identificatie verwekker van een (infectie)ziekte

immuunrespons, respons op antimicrobiële middelen, effect van preventieve maatregelen en epidemiologische gegevens

klinische waarde van laboratoriumdiagnostiek

afhankelijk van snelheid en juiste interpretatie (gevoeligheid van de test en de prevalentie van de ziekte)

cytopathisch effect

effect van virusreplicatie op de gastheercellijnen (CPE)

latentie

het langer inactief aanwezig zijn van virale genomen (dan provirus genaamd) in gastheercellen

geen productie van in tacte virionen, geen lysis

pathogenese van infectieziekten

besmetting, kolonisatie, lokale invasie of verspreiding, ontstekingsreactie en ontwikkeling van een immuunreactie tegen het micro-organismen en resolutie van ziekteverschijnselen of een letaal verloop

horizontale transmissie

direct contact of aerosolen

verticale transmissie

transplacentair, perinataal, ingekruiste retrovirussen via de kiemlijn van moeder op kind

adherentie

het proces waarmee micro-organismen zich hechten aan een oppervlak, nodig voor invasie en kolonisatie

klassieke verschijnselen van ontsteking

tumor, rubor, calor, dolor en verlies van functie

epidemiologie

onderzoek van het voorkomen en de verspreiding van ziektes in populatie, waarbij men probeert de determinanten te vinden met behulp van kwantitatieve gegevens

secondary attack rate

verspreiding vinnen een gezin of gesloten gemeenschap als percentage van de aan een besmettelijk persoon blootgestelde mensen die ziek worden

basic productive rate

het gemiddeld aantal secundaire ziektegevallen in een groep gevoelige individuen, veroorzaakt door een primaire casus

groepsimmuniteit

wanneer bijna iedereen immuun is, zijn ook de gevoelige individuen beschermd, omdat de ziekte op dat moment bijna niet voor kan komen

bestrijding van infectieziekten

elimineren van bronnen van infectie, onderbreken van transmissieroutes van pathogene micro-organismen en verminderen van het aantal gevoelige individuen

primaire preventie van infectieziekten

RVP, veilig voedsel en water, een gesloten rioleringssysteem, afvalverwijdering, vermijden van crowding

secundaire preventie

het voorkómen van ziektelast en sterfte door een infectie

therapeutische breedte van een medicijn

verschil tussen de werkzame en toxische dosis

desinfectie

een chemisch of fysisch proces om het besmettingsrisico te elimineren, niet alle micro-organismen worden bij dit proces verwijderd of gedood, wering hangt af van initiële besmettingsniveau, pH, aanwezigheid van stoffen die werking tegen kunnen gaan en de concentratie en inwerktijd van het middel

desinfectantia

schadelijk voor zowel gastheer als ziekteverwekker

sterilisatie

proces waarbij alle micro-organismen gedood worden

BAL

bronchoalveolaire lavage

spoeling van de longen met vloeistof

symptomen van pneumonie

koorts, hoesten, pijn op de borst, pijn bij het ademhalen, verkorte percussietoon bij het infiltraat, crepitaties bij inspiratie, roestbruin en purulent sputum

pneumokokken

catalase0neagtief, grampositief, duplo of korte ketens, kapsel als virulentiefactor (andere: hemolysine, neuraminidase, oppervlakteproteine A en IgA-protease), bacteriemie met complicaties, vaccinatie, behandeling met penicilline

atypische pneumonie

geleidelijk ontstaan, lange temperatuurverhoging, geleidelijk herstel. Verwekker: legionella pneumofilia (gramnegatief), aantoonbaar in urine

mycoplasma pneumoniae (jonge mensen)

bronchiolitis

symptomen van een onderste luchtweginfectie

verwekker: respiratoir cytieel virus (RSV), mindere mate ook: para-influenza virsu, influenzavirus en adenovirus

RSV: G eiwit voor adhesie, F eiwit voor entree en verspreiding over de cellen

besmetting: aerosolen en hand-slijmvliescontact

diagnostiek: kweek, sneltest, PCR

pertussis

verwekker: bordetella pertussis (of bordetella parapertussis)

leukocytose met een absolute lymfocytose

kolonisatie van trilhaardragende slijmvlies>toxinen beschadigen mucosa, remmen afweer en stimuleren neuronen >hoest

drie fasen: catarrale fase, paroxismale fase (hoest), reconvalescentiefase (herstel)

primair complex bij tuberculose

ontsteking in onderste longkwab en regionale lymfekliervergroting

tuberculose

verwekker: mycobacterium tuberculosis (of mycobacterium bovis)

overleven in de fagocyt: veel vetten in celwand en penetratie via complement receptor (geen stimulatie zuurstofafhankelijke dodende mechanismen)

cellulaire immuniteit

militaire tuberculose

Wanneer een ernstige complicatie met hematogene uitzaaiing van tuberculose, waarbij tuberkelcellen in diverse organen terechtkomen, leidt tot acute ziekte met ernstig ziek zijn en multipele haardvormige afwijkingen

diagnostiek: mantoux, trachea spoeling, BAL

immuunrespons: herkenningsfase

antigeen wordt herkend, cel met specifieke receptor koppelt, wordt geactiveerd en prolifereert

immuunrespons: activatie fase

klonering van cellen met receptoren specifiek voor het antigeen

immuunrespons: effector fase

antilichamen helpen het antigeen op te ruimen

immunogenen

roepen altijd een immuunrespons pop

epitoop

het gebied op het antigeen waarmee antilichamen kunnen reageren

haptens

eenvoudige moleculen die geen eigen immuunrepsons kunnen oproepen, wel na binding aan een ander macromolecuul

fysochemische krachten bij antigeen-antilichaam interactie

electrostatische interacties tussen geladen zijketens, waterstofbruggen, van der Waalskrachten en hyrdrofobische interacties

kruisbinding

= multispecificiteit

binding van een antilichaam met meer dan een soort antigeen

V(D)J recombinase

het complex van enzymen dat betrokken is bij de recombinatie (schikking van gensegmenten V, D en J coderend voor de antilichamen op de lymfocyten)

verantwoordelijk voorklieven en recombineren van het DNA dat betrokken is bij de herschikking.

RAG-1 en RAG-2 bekende enzymen, betrokken bij cleavage

factoren mbt ontstaan van diversiteit tussen antilichamen

germline diversity, combinatie diversiteit, junctionele diversiteit, verschillende combinaties van zware en lichte ketens, somatische hypermutatie na stimulatie door antigenen

allelische exclusie

proces van uitsluiting van een van de vormen van Ig’s die door de ouders wordt doorgegeven

treedt alleen op bij heterozygote individuen

urinewegen

urethra, blaas, ureters en nieren

bescherming van de urinewegen

urinestroom, mictie, lengte van de urethra, sfincters, antibacteriële activiteit van de urine, bacteriebindende eiwitten in de urine, door prostaat uitgescheiden bacteriedodende stoffen, apoptose van blaasepitheelcellen waanneer bacteriën eraan hechten

verhoogde kans op UWI (urineweginfectie)

(oudere, seksueel actieve) vrouwen, vergrote prostaat, defect van de sfincters, stoornissen in peristaltiek (gevolg stase), glucosurie, afwezigheid van Lewis antigeen

opstijging van bacteriën in de urinewegen

via type 1-fimbriae hechten bacteriën aan koolhydraatreceptoren van epitheel van urethra, blaas en ureters, via type 2 (P fimbriae) aan glycolipidereceptoren in de nieren.

week 2

-----

meningokokken sepsis

hoge koorts, petechien (andere huidmanifestaties: purpura en ecchymosen)

verwekker:meningokokken B (meest voorkomend in Nederland), C stijgt

500-600 patienten per jaar

verwekkers sepsis

huid/onderhuids/IV katheter: grampositieve stafylokokken of streptokokken

long: pneumokokken

urinewegen/buik: gramnegatieve e. coli of klebsiella

pathogenese SIRS

adhesie, invasie, overleving in bloedbaan, bacteriële bestanddelen (LPS, exotoxine) veroorzaken ontstekingsreactie > beschadiging endotheel > stolling > verminderde perfusie en hypoxie

superantigeen: exotoxine > veroorzaakt enorme productie T-cellen, waarna een ongereguleerde extreme afgifte van cytokines plaatsvindt

SIRS

systemisch inflammatoir respons syndroom

sepsis = SIRS ten gevolge van een infectie

sepsis op de SEH

1 – stabiliseren:

ademhaling (zuurstof, intuberen, beademen)

circulatie (vaatvulling, eventueel behandelen met medicatie)

convulsies/coma (anticonvulsiva)

antibiotica: snel bloed/liquor kweek

toxisch shock syndroom (TSS)

algehele malaise, hoge koorts, lage boeddruk,snelle pols

erythrodermie

verwekker: exotoxine van GAS of s. aureus

associatie: tampons, infecties huid, chirurgische ingrepen

behandeling: opvang shock en respiratoire insufficiëntie, antibioticum gericht op GAS en s. aureus

aangeboren afweer (onderdelen)

epitheel, fagocten (bacteriën), compement, ontsteking, mestcellen, natural killer cellen

stimuli voor acute ontsteking

infectie, necrose, vreemde lichamen, immuunreacties

fases acute ontsteking

pathogeen (bacterie) dringt binnen > plaatjes (bloedstolling bij de wond) > mestcellen (vasodilatatie en vasculaire constrictie) > neutrofiele granulocyten (factoren voor degradatie en doden) > fagocytose door neutofielen en macrofagen > cytokine secretie door macrofagen (aantrekken immuunrespons)

efflus albumine en fibrine zorgen voor exudaatvorming

complement

activatie: alternatief (binding aan C3 waarna A en B deel wordt gevormd), klassiek (antistof binding), lectine (suiker bindende eiwitten)

functie: fagocytose en directe killing (schieten gaten in membraan bacterie), aantrekking andere cellen

mestcel

granules (histamine)

functie: vasodilatatie en toename vaatpermeabiliteit

neutrofiele granulocyt

bevindt zich niet standaard in huid, polymorfkerning, receptoren: Geiwit gekoppelde (chemotaxis), C14 (amplificatie ontstekingsreactie), cytokine/fagocitische (fagocytose)

migratie: integrines en selectines (adhesie regulatie: histamines, chemokines, TNF en IL1)

kwijlende fagocytose

geen goede blaasjesvorming waardoor er lysosym in het weefsel lekt

gefrustreerde fagocytose

antigeen te groot, factoren worden richting de pathogeen gesecreteerd

macrofaag

ligt al klaar in het weefsel

functie: opruimen van bacteriën, uitscheiden van cytokines

M1: induceren fagocytose

M2: remmen ontstekingsreactie en stimuleren van wondherstel en littekenvorming

LPS

= endotoxine

onderdeel van buitenmembraan van celwand van gramnegatieve bacterie

in interactie met macrofagen zorgt het voor IL-1 productie (inductie koorts) en andere cytokines

pneumokok

dringt door tot de liquor via de plexus choroideus

peptidoglycaan en teiochoinezuur op het buitenmembraan induceren de ontstekingscascade

bescherming tegen de pneumokok: antistoffen tegen het kapsel en wegvangen door de milt

cellen bij meningitis door virus

NK cellen en mononucleaire lymfocyten

Q koorts

verwekker: intracellulaire bacterie coxiella burnetti

besmetting: via sporen in de lucht, direct contact (bloed kan ook, minder voorkomend)

sporen: stabiel, resistent, veelvoorkomend bij geiten en in de placenta van zwangere geiten (zoonose)

ziektebeeld: koorts, pneumonie, hepatitis

types: acuut, chronisch, lange termijn

behandeling: doxycyline (of alternatief)

PID

pelvic inflammatory disease

vaak veroorzaakt door chlamydia trachomatis of neisseria gonorrhoeae, ook moet gedacht worden aan een extra-uterine-draviditeit

diagnostiek: UWI> urinekweek, PID >PCR urine, EUG > zwangerschapstest

Fits Hugh Curtis syndroom

pijn in bovenbuik en geelzucht

vochtophoping (en later weefselvorming) tussen lever en diafragma

virale load

hoeveelheid virus aanwezig

ook als virale load negatief is in het bloed kan besmetting plaatsvinden omdat sommige virussen intracellulair in de witte bloedcellen gaan zitten

leukocyturie

UWI/chlamydia

bij kweek of dipstick zal groei ontstaan bij UWI, chlamydia heeft een levende cel nodig voor energie, dus een negatieve kweek bij leukocyturie wijst op chlamydia

CPE van herpes simplex

CPE = cytopathologisch effect

bij herpes simplex ronden de cellen af en laten ze los van elkaar

encephalitis tgv herpes simplex

verschijnselen: koorts, hoofdpin, gedaald bewustzijn, neurologische afwijkingen, storingen in gedrag/spraak

diagnostiek: CT (vergrote ventrikels), MRI (afwijkingen in temporaal kwab), LP (eiwitten en lymfocyten), PCR op herpes simplex virus

gordelroos

de tweede activatie van waterpokken (varicella zoster)

behandeling met acyclovir verkort de duur en verlicht de pijn

poliomyelitis

Virusinfectie, paralyse door schade motorische kernen in ruggemerg en/of hersenen, Sabin/sol (oraal/perenteraal) vaccinaties: oraal bij epidemien (in bibelbelt bv)

Klinisch verloop: virus wordt uitgescheiden via ontlasting

,incubatieperiode (altijd tussen 7-14 dagen) Hepatitis B is uitzondering

rabies

dodelijk, goed levend vaccin, zodra je gebeten wordt hyperimmunoglobuline toegediend krijgen, verspreiding via zenuwen

bof

ontsteking van de glandula parotis

mazelen

virus

vroeger ernstig omdat het encephalitis kan veroorzaken

klinisch beeld: conjuctivis, koplingse vlekjes (kleine vlekjes aan de binnenkant van je mond)

Complicaties: otitis media, pneumonia, encephalitis, dood, hospitalisatie

rubella

rode hond

klinisch beeld: conjuctivitis, retinitis (ernstige visusstoornissen!), uveitis, lymfadenopathie (occipitaal bijna altijd pathologisch),

complicaties: congenitale rubella

aviditeit

plakbereidheid van de antilichamen

kracht waarmee antigeen aan antilichaam plak

secundaire immuunrespons is meer avide: sneller en krachtiger

herpes vormen

type I (koortslip), type 2 (geslachtsorganen), VZ (pokken), cytomegala, EBV, HHV (6,7 en 8) (HHV8 kan karposisarcoom geven)

complicaties herpes

encephalitis, retinitis, oesophagitis, stomatitis (dus ontsteking in de mond, vooral tong), adrenalitis (Addison), dikke darm ontsteking

virus

DNA/RNA, capside, envelop van eiwitten en vetten, niet zelfstandig repliceren, infectueuze a-cellulaire entiteit

vorm eiwitmantels virussen

helix, icosaeder, complex

virus replicatiecyclus

aanhechting (op basis van tropisme), penetratie (fusie met celmembraan, endocytose of injectie), ontmanteling, synthese (transcriptie, translatie, replicatie), assemblage, vrijkomen (afsnoering in blaasje of lysis van de gastheercel)

soorten virale infecties

kortdurend, fataal, chronisch actief, (chronisch) latent

besmettingsroutes

druppel, direct, aerogeen, vector, vehikel

virale diagnostiek

EM, virale kweek (CPE: kijken naar insluitlichaampjes, vacuoles, syncytia, granulatie), serologie (antilichaamtiters en antigeentiters – ELISA, immunoblot, immuun fluorescentie), moleculair (PCR = polymeratie ketting reactie – directe detectie van nucleïnezuur)

HLA klasse I

HLA-A, B, C

alle kernhoudende cellen

presentatie intracellulaire parasieten

complex met 1 keten aan het membraan

APC voor cytotoxische T cel (CD8)

HLA klasse II

HLA-DP, DQ, DR

op APC’s

twee ketens aan het membraan

presenteren aan T helpercel (CD4)

MHC

polymorfisme in HLA zorgt voor overleving van soort en individu

activatie van T-lymfocyten

naast MHC van APC is er ook een costimulatoir signaal nodig van CD80-CD28 (APC heeft alleen CD80 na activatie door cytokines)

bij een signaal gaat de cel dood of raakt in anergische staat

T-helpercellen

twee types: Th1 en Th2

Th1: antistofproductie (IgG), activatie macrofagen en dendritsiche cellen, met name rol bij intracellulaire bacteriën

Th2: geen gamma-interferon, bevordert B-cel rijping, klasse switch en het maken van IgE, rol in afweer tegen gekapselde bacteriën

cytotoxische T-cel

twee mechanismen: tegen de doelwit cel liggen, fas-fas binding vindt plaats en cytotoxie, vorming van blaasjes met perforine (gaatjes in wand, zodat deze leegloopt) en granzyme (oplossen)

sterrenhemel macrofaag

macrofaag die het afval opruimt van een verkeerd gedifferentieerde B cel

oorzaken chronische ontsteking

persisterende infectie door micro-organismen (overgevoeligheid type IV, granulomas), immuun gemedieerd (autoimmuunziekten), langdurige blootstelling aan lichaamsvreemde (toxische) stoffen

verschil acuut/chronisch histologisch

acuut: neutofielen

chronisch: macrofagn/mononucleairen, schade, fibrose

cellen betrokken bij chronische ontsteking

macrofagen, lymfocyten, plasmacellen, eosinofielen, mestcellen

lymfoide organen

paracortex (T-cellen), cortex (B-cellen)

follikels waar B- cellen in liggen zijn in het midden lichter gekleurd door ver gerijpte cellen: kiemcentrum

HEV hoog endotheliale venule – komen T en B-cellen binnen

T- en B-cellen worden in de cortex geactiveerd

tonsillen

lymfoïde organen met een alternatieve aanvoer, geen afferente vaten, wordt aangevoerd via lucht, over het speciale cryptepitheel, wordt bij ontsteking IgA gevormd in plaats van IgG

communicatie groeifactoren

autocrine signalering: via receptoren op eigen membraan, paracrine signalering: een cel scheidt signalen uit naar een cel in de buurt, endocrine signalering: signaaltransport via bloedbaan naar verderaf gelegen cellen

groeifactoren zetten een signaaltransductie op gang, die transcriptie stimuleren

regeneratie

balans tussen proliferatie en apoptose

stamcellen spelen grote rol (in beenmerg, lever, hersenen, huid, darm, spier en hoornvlies)

groeicompensatie

vorm van regeneratie

bijvoorbeeld: aangroei van weggehaald stuk lever

of dit geheel mogelijk is hangt af of alleen cellen of ook de matrix beschadigd is

littekenvorming

afhankelijk van: infectie, wond contractie, grootte en lokalisatie, type weefsel

ook een rol: voeding, metabolisme, circulatie en hormonen

granulatieweefsel

gekenmerkt door: angiogenese, macrofagen, fibroblasten en collageen depositie

fibroblasten kunnen differentiëren tot myoblasten, deze gaan aan de rand van de wond zitten en trekken als het ware de randen van de wond naar elkaar toe om het litteken zo klein mogelijk te houden (=wond contractie)

fibrose

constante depositie van collageen

cellulair vaccin

vaccin bestaande uit een volledige (dode) bacterie/virus

a-cellulair vaccin

bestaat uit bestanddelen van een bacterie/virus

kinkhoestvaccin

vaccin blijkt niet in staat te zijn kinkhoest te voorkomen

ernstige neurologische bijwerkingen

vaccin veranderen? Of nog een keer vaccineren?

vaccinatie hepatitis B doelgroepen

werknemers in de gezondheidszorg, MSM’s, harddrugsgebruikers, heteroseksuelen met veel wisselende seksuele contacten, prostituees

Hepatitis-B draagsters

moeders die het hepatitis-B virus bij zich dragen en daarom Hbs-Ag positef zijn. Geen functiestoornissen van de lever. Kinderen van deze moeders worden gevaccineerd, omdat er kans is op verticale transmissie

primaire immuundeficienties

aangeboren immuundeficienties, hoeven zich niet al meteen bij de geboorte te uiten

typerend: recidiverend, lange duur, zeer ernstig, ongewone ziekteverwekkers, gevoeligheid voor infecties en tumoren

hoe dichter het defect bij de stamcel, hoe ernstiger

soort infectie – primair immuundeficientie

grampositieve bacteriën > complement of B-cel

gramnegatieve bacteriën > fagocyten

herpesvirussen > T-cel

congenitale agranulocytosis

myoloid progenitor cel kan zich niet ontwikkelen tot neutrofiel

manifestatie vroeg

chronische granulomateuze ziekte (CGD)

neutrofielen zijn niet in staat bacteriën te doden

NADPH gemuteerd, niet in staat om zuurstofradicalen te produceren, er kan dus geen respiratoire burst plaatsvinden

uiting: excessieve inflammatoire reacties, gezwollen klieren, tandvleesontsteking, non-malignant gralunomas, gevoeligheid voor bacteriën en schimmels

leukocyten adhesie deficientie

gezonde cellen komen niet op de plek waar ze zouden moeten zijn

migratie van neutrofielen naar de ontstekingshaard wordt verstoord door mutatie in integrines (CD18)

T-cel deficienties

uiten zich net als fagocyten deficiënties meteen na de geboorte, hebben ook invloed op B-cellen, dus meestal ook B-cel defect

severe combined immunodeficiency (SCID)

T-cel disfunctie (soms ook B en NK)

meest voorkomende mutatie: common-gamma-keten van de IL2 receptor (T en NK nonfunctioneel)

andere vormen: IL7Ra gen (T nonfunctioneel), adenosine deanimase (niet matureren, B, T en NK nonfunctioneel), RAG-1 en RAG-2 (T en B nonfunctioneel)

Zap-70

T-cel deficiëntie

signaaltransductie

geen productie CD8+ en CD4+ niet functioneel

Wiskott-Aldrich Syndrome (WAS)

eiwit betrokken bij cytoskelet en T-cel – APC interactie gemuteerd

verlies van humorale en cellulaire afweer in de loop van het leven

Bare Lymfocyte Syndrome

MHC II expressie verstoord

T cellen niet meer gestimuleerd

TAP deficientie

Tap is verantwoordelijk voor transport van peptides naar MHC moleculen

geen MHC I meer

geen respons van Tc-cellen

B-cel deficienties

veel infecties met vooral extracellulaire gekapselde bacteriën

X-gebonden agammaglobulinemie

defect in Bruton’s tyrosine kinase (Btk)

blijven hangen in pre-B-cel stadium omdat lichte keten van BCR geen herrangschikking ondergaat

Geen tot nauwelijks perifere B-cellen, nauwelijks IgG en geen andere Ig’s

X-gebonden hyper-IgM syndroom

verlaagd gehalte Ig, verhoogd IgM

niet in staat klasse switch te ondergaan

onderliggend is T-cel defect, Th-cellen hebben geen CD40 ligand

Common variable immunodeficiency

verlaagd aantal Ig-producerende plasmacellen

Mature B-cellen niet in staat te matureren tot plasmacellen

= late onset hypogammaglobulinemia

selective immunoglobulin deficiency

een antilichaam kan niet meer geproduceerd worden

meest voorkomend IgA

breed klinisch spectrum

toxoplasma

parasitaire infectie

antivirale therapie

gericht op preventie (vaccinatie en post expositie profylaxe) en therapie (antivirale middelen en immuunmodulerende medicatie)

aangrijpingspunten antivirale therapie

binding, absorptie, penetratie, ontmanteling, synthese nieuwe virionen, afsnoering en maturatie

beschikbare antivirale therapie

herpesvirussen (acyclovir), HIV (HAART), hepatitis B, hepatitis C, influenza virus (neuraminidase remmers en M-2 kanaal remmers) en de minder vaak voorkomende adenovirussen en lassavirussen

falen HIV therapie

door minder dan 95% therapietrouw, toxiteit, sub-optimale therapie, baseline resistentie of kruis-resistentie, te lage plasma spiegels

HIV vermenigvuldiging

RNA virus, gp120 bindt aan CD4 receptoren,ritsje van gp41 dicht, cel in, via reverse transcriptase omgezet in dubbelstrengs DNA, integrase zorgt dat viraal DNA wordt ingebouwd in gastheer-DNA, translatie aflezen viraal eiwit, protease knipt zodat het actief wordt, in blaasje “afgebud”

overdracht HIV

seksueel, bloed, zwangerschap/bevalling/borstvoeding (verticale transmissie)

ELISA bij HIV

HIV antigenen op speciale bodem met partieel gezuiverde HIV eiwitten, serum patiënt erbij, spoelen (alles wat niet bindt weg), twee antilichaam erbij (antihumaan Ig), spoelen, substraat aan anti-anti chromogen (kleurtje) > hoe donkerder de kleur, des te meer koppeling er is plaatsgevonden (diagnose HIV)

vals positieve HIV test

als je de antistoffen wel hebt, bijvoorbeeld van je moeder

vals negatieve HIV test

in tijd tussen infectie en antistof productie

HIV medicatie

entree remmers (fusie remmers en CCR5remmers), reverse transcriptase remmers (RTI’s – NRTI = nucleoside RT remmers, valse DNA bouwsteen, NNRTI = nonnucleoside RT remmers, verhinderen RT-enzym direct), integrase remmers (integratie in DNA), protease remmers (PI, remt maturatie)

HAART: 2 NRTI + 1 NNRTI of 2NRTI + 1 PI

doel: minder dan 50 HIV-RNA kopien per mL

endogene pathway (MHC I)

antigenen in het cytosol worden door proteasomen in stukjes geknipt, TAP transporteert deze naar het ER, MHC I wordt daar geladen met de peptides, daarna presentatie aan het celoppervlak

exogene pathway (MHC II)

antigenen worden actief opgenomen en afgebroken in endosomen, in ER ligt MHC II met CLIP erop, zodra antigeen binnenkomt gaat CLIP eraf, peptide erop, presentatie aan celoppervlak

bouw MHC moleculen

MHC I alfa 1tm3 en bèta 2 domeinen, MHC II alfa 1 en 2 en bèta 1 en 2. MHC I heeft gesloten groeve, MHC II niet en kan daardoor grotere peptiden presenteren

MHC houdt peptide vast door waterstofbruggen, voornamelijk tussen 2^e en 9^e aminozuur

bovenzijde van de peptide bindt met de TCR

HLA diversiteit

polymorfisme = diversiteit in HLA binnen een populatie

polygenie = HLA diversiteit binnen het individu, genen liggen op chromosoom 6

codominante expressie = alle genen die je hebt voor MHC komen tot uiting, alle moleculen dus

tolerantie inductie

alleen single-positive T-cellen worden in de thymus doorgelaten naar de periferie door positieve en negatieve selectie (zie ook Nairn voor dit figuur)

AIRE

eiwit in de thymus die ervoor zorgt dat weefselspecifieke antigenen tot expressie komen zodat de T-cellen “getest” kunnen worden

myeloide leukemie

maligniteit in de myeloide lijn van de bloedcellen, hierdoor ontstaat een ongecontroleerde groei van ongematureerde cellen

transplantatie van stamcellen

allogene transplantatie: transplantatie met donor stamcellen

autologe transplantatie: stamcellen worden uit eigen lichaam gehaald

graft-versus-host disease (GVHD)

donorcellen reageren op de HLA van de patiënt

GVHD richt het meeste schade aan in lever, darm en huid (te maken met migratie van T-cellen)

allergie

immunologisch gemedieerde reactie die gepaard met klinische symptomen tegen een antigeen waartegen normaliter tolerantie aanwezig hoort te zijn

antigeen heet dan allergeen

contact allergie

type IV Gell en Coombs

epidermis, antigeen < 500 dalton

eczeem (48u): roodheid, blaren, erosief, verdikking

histologisch: ontstekingcellen en oedeem

diagnostiek: plakproef met nikkelsulfaat en vaseline, lap met antigenen op rug

Type I allergie Gell en Coombs

binnen 30 min, direct type allergie, IgE gemedieerd

allergeen 10-60 kD, door epitheliale slijmvliezen, Th2 lymfpocyten die Il-4,15 en 13 maken, B-cel activatie, IgE aan mestcellen met mediatoren (histamine), symptomen: benauwdheid, bloeddrukdaling

Tregs (3^e type T-cel) tekort

tijd: seconden, diagnostiek: priktest

klassieke voorbeelden: voedselallergie

dubbel blinde placebo gecontroleerde voedsel provocatie

vaststellen of patient allergisch is en wat de drempelwaarde is

atopie-symdroom

complex van verschillende allergische reacties: chronische allergische astma, chronische allergische rhinitis, constitutioneel (atopisch) eczeem

genetische aanleg tot productie IgE tegen inhalatie en voedselallergene en hyperreactiviteit van luchtwegen en huid, ook omgevingsfactoren, predispositie en triggers

behandeling: anti-histaminica, beta2 adrenerge agonisten, corticosteroiden of adrenaline, tolarantie-inductie

Type II allergie Gell en Coombs

IgG, faocyten en granulocyten

antigeen op ceoppervlak reageert met IgG, IgG interacteert met complement of met Fc op macrofagen

tijd: secondes

voorbeelden: Rhesusbaby, Good-pasture en Myasthenia Gravis

Type III allergie Gell en Coombs

immuuncomplex ziekte (normaal gebonden door complement en verwijderd in de lever en milt)

vaatwandschade door ontstekingsreactie, geactiveerd complement trekt neutrofielen aan

tijd: uren

voorbeelden: poststreptococcal glomerulnephritis, boerenlong

type IV allergie Gell en Coombs

T-cel gemedieerd

antigeen vaak hapteen, binding aan autoloog eiwit maakt het immunogeen

opname via epidermis, eczeem na 48u

elicatie fase

tijd: 2-3 dagen

voorbeelden: contact allergie

mantoux

tuberculine eiwit ingespoten, binden aan toll-like receptor van macrofagen, cytokines, monocyten ontwikkelen tot macrofagen, ook activatie van dendritische cellen (naar lymfeklieren, activatie T-cellen), migratie naar de huid, zwelling ontstaan (positieve mantoux test)

“allergie vaccinatie”

immunotherapie, tolerantie inductie

fasering immuunrespons

herkenning

activatie

effector

T-cel receptor (TCR)

extracellulaire component: αβ of γδ

αβ: 95% van de T-cellen, cytotoxisch, V en J gensegmenten

γδ: liggen in epitheel, geen MHC herkenning, V, J en D gensegmenten

anders dan Ig’s blijven TCR’s niet differentiëren na maturatie

MHC

codominante expressie

verscheidenheid door polymorfisme, niet door genrecombinatie

T-cel ontwikkeling

thymus

progenitor T-cel (thymocyt) > DN cel > keuze pathway voor αβ of γδ type > αβ: DP cel> SP cel > mature naïeve T-cel > Cd8+ of CD4+

positieve selectie: alleen T-cellen die kunnen binden aan MHC blijven over

negatieve selectie: alleen niet zelfreactieve T-cellen blijven over

centrale tolerantie

positieve en negatieve selectie in de thymus

perifere tolerantie

deletie-geinduceerde tolerantie, klonale anergie, onderdrukking door CD 25

apoptose

geprogrammeerde celdood, schone manier

op reactie van receptor-ligand interactie: Fas-Fas

eiwitcascade activeert caspase > activatie CAD > gaat cel binnen en hakt DNA in stukjes

reactie op wormen

antigenen van de worm activeren Th2 en B-cellen

Th2 cytokines en IgE worden geproduceerd

Th2 cytokines activeren mestcelen en eosinofielen

IgE wordt gebonden aan oppervlak van cel, wanneer deze gekruislinkt is met het antigeen, veroorzaakt de cel contractie van lokale gladde spieren, toxische metabolieten worden gesecreteerd

mestcellen

in submucosa, huid en bindweefsel

ontwikkeling door Th2 cytokines en IL-3 en IL-4

activatie door koppeling IgE

granules: histamine (contractie gladde spieren), enzymen (verhogen mucus secretie en contractie van gladde spieren), cytokines (promotie en extensie ontstekingsreactie)

arachidonzuurmetabolisme

twee pathways:

cyclo-oxygenase: prostaglandines (Th1 repons inhiberen) en thromboxaan (vasodilatatie, permeabiliteit vat verhoogt, bronchiale gladde spier contractie)

lipoxygenase: leukotrienes (vasodilatatie, permeabiliteit vat verhoogt, bronchiale gladde spier contractie) en plaatjes activerende factor (chemotactisch en activerend voor eosinofielen en neutrofielen)

eosinofielen

door chemokine eotaxine naar een parasitaire infectie gestuurd

granules: peroxidase, groot basis eiwit en cationisch eiwit

NK cellen

vermoorden van virusgeinfecteerde cellen en stimuleren van adaptieve immuunrespons

KIR’s (immunoglobuline superfamilie)

cytokines: perforine, granzyme en Fas ligand (apoptose inducerende cytokines)

herkenning antilichaam gemerkte doelwitcellen

niet in staat te fagocyteren

pyogenisch

immuunreactie (op bacterie) waarbij pus ontstaat

immuunrespons omzeilen

vele mutaties in genoom, eiwitten die cellulaire mechanismen saboteren, waxachtige enveloppen en secretie van catalase, ontwijken van de fagocytose door ondoordringbare capside, bedekken met antigeen van de gastheer, doorboren van de wanden van de fagolysosoom

bacteriele meningitis

hoge mortiditeit en letalitiet

verwekker: streptococcus pneumoniae, neisseria meningitidis (voorkomend in mond en keelholte), complicatie bij otitis media, ontsteking van het mastoid of paranasale sinussen of lekkage liquor (waar geen complement, antistoffen of granulocyten zijn)

in bloedbaan: bacteriemie, sepsissyndroom of meningitis (via plexus choroideus)

virale meningitis

aspetische minigitisch

verwekker: enterovirussen (mild)

meningo-encephalitis door herpes simplex virus ernstiger

behandeling: intraveneus acyclovir

verwekkers meningitis

leeftijdsafhankelijk

pasgeborenen: s. agalactiae of e.coli (vaak via verticale transmissie), subacuut verloop: mycobacterium tubercolosis, treponema pallidum en borrelia burgdorferi, acuut beloop: pneumokokken, meningokokken, e. coli, groep B streptokokken

diagnostiek meningitis

teken budzinski, teken van kernig en meningeale prikkeling (laatste komt vaak niet voor)

lumbaal punctie (dient niet uitgevoerd te worden bij verplaatsing van hersenweefsel!) waarvan een gram preparaat en een kweek (leukocyten, glucose en eiwit) wordt gemaakt

bloedonderzoek (bacterie of virus?)

behandeling meningitis

antibioticum

viraal: acyclovir bij HSV, anders alleen dexamethason voor starten van antibioticum om doofheid en cognitieve restverschijnselen te verminderen

hersenabces

zeldzame, levensbedreigende infectie als complicatie ander andere aandoeningen in hoofd-halsgebied

verwekkers: streptokokken, stafylokokken en pneumokokken

symptomen (veelal aspecifiek!): hoofdpijn, focale neurologische afwijkingen, koorts

diagnostiek: CT of MRI (LP gecontraindiceerd)

neurologische status ttv diagnose bepaalt prognose

virale encephalitis

vier groepen: acute virale encephalitis (HSV, posinfecieuze encefalomyelitis (na waterpokken of influenza), langzaam verlopen infecties van het centrale zenuwstelsel en chronische degeneratieve aandoeningen

diagnostiek: LP, EEG, CT en MR

behandeling: acyclovir IV

prionziekten

subacute spongiforme encefalopathie

verwekker: prion proteins

vier ziekten: koeroe, ziekte van Creutzfeldt-Jacob, syndroom van Gerstmann-Straussles en fatal familial insomnia

intravasale infecties

infecties in het hart en de bloedbaan

normaal is bloed steriel

pathogenese: beschadiging van capillair bed of endotheel

primair ontstaat in de bloedbaan, secundair heeft haard erbuiten

endocarditis

primaire intravasale infectie op of in het endotheel van het hart (endocardium)

endocarditis

infectie op en van het endocard

meestal bacteriële infectie op een van de kleppen

soorten onderscheiden: locatie, beloop, microbiele etiologie en aanwezigheid van prothetisch materiaal

subacute endocarditis

weinig virulente bacteriën

(licht) beschadigd endocard

door hechting om het stolsel ontstaat een nieuw fibrinenetwerk

symptomen subacute endocarditis

factoren: infectie in de vegetatie op het endocard, metastatische infectie, schade aan het hart en perifere embolieen in de arterien

diagnostiek en behandeling subacute endocarditis

diagnostiek: klinisch beloop, verschijnselen, drie bloedkweken en echografisch onderzoek met behulp van Duke criteria

behandeling: langdurige parenterale kuur met bactericide antibiotica gericht op verwekkers (s. sanhuis, viridans streptokokken)

acute endocarditis

verwekker: s. aureus, s. pneumoniae, beta-hemolytische streptokokken, s. agaactiae,groep G streptokken, gonokokken en aantal gramnegatieve staven

vroege prosthetische endocarditis: s. epidermis en andere coagulase negatieve stafylokokken

s. aureus endocarditis

hechten aan op endocard aanwezige vegetaties of normaal epitheel, epitheel lyseert, ontstaan microabcessen, ontstaat vegetatie beschermt tegen fagocytose

klinisch beeld: subfebriele temperatuur, cerebraal abces, petechiae, metastatisch infecties..

diagnostiek: bloedkweek (herhaaldelijk)

behandeling: flucloxacilline (+gentamicine bij prothese)

aandoeningen door S. aureus gevormde exotoxinen

exfoliatine (zo’n exotoxine) veroorzaakt dermatitis exfoliativa neonatorum (staphylococcal skalded skin syndrome), toxisch shock syndroom

infecties door CONS

hecht goed aan in geneeskunst gebruikte kunststoffen

meestal chronische infecties tot gevolg

behandeling: vancomycine

haemofilus ducreyi

gramnegatieve staaf

klinisch beeld: pijnlijke papel omringt door erytheem > pustel > onregelmatig naar perifeer uitgebreid ulcus

diagnostiek: kweek

behandeling: macrolide, chinolon of langwerkend cefalosporine

Humaan Papillomavirus

dubbelstrengs DNA

cutane en mucosagroep

benigne en oncogene typen

Heptatitis A (HAV)

enkelstrengs RNA met ORF

geen envelop, bestand tegen lage pH, blijft infectueus na 10 minuten 60 graden, lang gedroogd leven

besmetting: fecaal-oraal

symptomen: icterus, stopverfpoep, oude thee urine

diagnostiek: ELISA op IgM tegen HAV

geen specifieke behandeling (soms transplantatie)

Hepatitis E (HEV)

enkelstrengs RNA met drie ORF

geen envelop, twee genotypen

besmetting: fecaal-oraal

symptomen: misselijkheid, koorts > malaise, onkleurde ontlasting, donker gekleurde urine

diagnostiek: ELISA op IgG en IgM tegen HEV

hepatitis B

circulair en deels dubbelstrengs DNA en reverse transcriptase, envelop

HBsAg komt in alle lichaamsvloeistoffen voor

besmetting: bloed, seksueel, geboorte

categorieën dragers: hoog-viremische en laag viremische

diagnostiek: ELISA’s serologisch, acute hepatitis HBsAg en vervolgens E-antigeen

geen specifieke behandeling

hepatitis C

enkelstrengs RNA met envelop

aantal genotypen

besmetting: bloed, soms perinataal, soms seksueel

meestal chronisch als hepatitis en cirrose

diagnostiek: negatieve abtie-HCV-ELISA sluit uit, positief> antie-HCV immunoblot bevestigen, positieve HCV-RNA PCR wijst op infectie

behandeling: PEG-interferon-α + ribavirine

hepatitis D

gebruikt envelop van Hepatitis B

besmetting: bloed

diagnostiek: ELISA op HD-antigeen en antistoffen

mononucleosis infectiosa

symptomenL koorts, moehed, zwelling van de cervical lymfeklieren en pharyngitis

verwekker: EBV, CMV of toxoplasma soms ook

EBV en CMV

herpesvirussen

EBV = HHV-4 (humaan herpes virus-4)

blijven levenslang aanwezig

dubbelstrengs DNA, capside, envelop met virale glycoproteinen (binding), tugument tussen envelop en capside

toxoplasma gondii

intracellulair protozoön

besmetting: voedsel of direct contact met oocysten

symptomen: niet pijnlijke lymfadenitis,griepachtig, choriorenitis tgv congenitale toxoplasmose (laesies in beide ogen)

diagnostiek: serologie, histologisch of PCR

behandeling: pyrimethamine en sulfadiazine

ontsteking

beschermende reactie van het lichaam op beschadigde of necrotische weefsels of dingen van buiten het lchaam om de oorzaak van de celschade en de gevolgen ervan op te ruimen

rubor, tumor, calor, dolor en functio laesa

acute ontsteking

is de reactie van het lichaam waardoor leukocyten en plasma-eiwitten naar de pel van infectie of weefselbeschadiging gaat

bestaat uit: toegenomen bloedstroom, verhoogde permeabiliteit van de vaten en emigratie van leukocyten de bloedbaan uit

vasodilatatie

beginnend bij arteriolen, vervolgens capillairbed

ontstaan erytheem

mediatoren: histamine en NO

marginatie

witte bloedcellen gaan meer naar het endotheel toe (tgv stase)

diapedese

migreren van de leukocyten na stimulatie door chemokines door inter-endotheliale ruimtes van het endotheel

chemotaxis

leukocyten volgen chemokine-gradiënt gevormd door exo- of endogene substanties, binden aan receptor op leukocyt, polymerisatie van actine volgt waardoor de leukocyt filopodia uitstrekt, trekt zichzelf naar de ontstekingshaard toe

receptoren van leukocyten

toll-like, cytoplasmatische eiwitten, G-eiwit gekoppelde receptor, receptoren voor opsoninen, receptoren voor cytokines

stollingssysteem

intrinsieke stollingsweg: plasma-eiwitten worden geactiveerd door Hageman factor (XII – wordt geactiveerd bij contact met negatief geladen oppervlakte, wordt dan actieve XIIa)

productie coagulatiefactoren: endotheel pro-thrombogeen > stolling stimuleren

thrombine stimuleert ontsteking ook door interactie met PAS

kinine systeem

factor XIIa > prekallikreine > kallikreine – productie bradykinine (vaatpermeabiliteit, contractie gladde spieren, vasodilatatie, pijn)

factor XXIIa > fibrinolytisch systeem (zie stollingssysteem)

plasmine

kalikreine + plasminogeen activator > splitsen plasminogeen > plasmine (lyseren fibrinestolesel en fibrineproductie die vaatpermeabiliteit stimuleren), plasmine splitst ook C3 > Hageman Factor stimuleren

mofologie acute ontsteking

verwijding van kleine bloedvaten, afname stroomsnelheid, ophoping van leukocyten, oedeem

sereuze ontsteking

effusie door uittreden van dunne vloeistof uit plasma of secreties van mesotheliale cellen

fibrineuze ontsteking

sterkere toename vaatpermeabiliteit dan sereuze ontsteking, fibrine afzetting in extracellulaire ruimte, met name bij ontsteking in onthulling van de lichaamsholten

purulente ontsteking

veel pus of purulent exsudaat, pyogene bacteriën

abces

verzameling purulent ontstekingsweefsel

zweer

lokale verstoring of excavatie van een oppervlak door afzetting van ontstoken necrotisch weefsel

acute fase respons ontsteking

koorts, acute-fase eiwitten, leukocytose, veranderingen in vitale functies, anorexie, zweetproductie, slaperigheid en malaise, sepsis of septische shock ook mogelijk