Studiegids voor artikelsamenvattingen bij Grondslagen van de Klinische Psychologie aan de Universiteit Utrecht

Hoe zijn transdiagnostische behandelingen ontwikkeld?

In de beginfase omvatte cognitieve gedragstherapie (CGT) een verzameling van algemene technieken zoals cognitieve herstructurering die werden toegepast op verschillende stoornissen. In de loop der jaren heeft het onderzoek vooruitgang geboekt en een toenemend aantal kenmerken van specifieke stoornissen geïdentificeerd, gevolgd door steeds nauwere definities van diagnoses. In reactie hierop werden effectieve stoornis-specifieke behandelingen ontwikkeld, wat resulteerde in een opkomst van evidence-based behandelingen voor specifieke diagnoses. De focus op stoornis-specifieke behandelingen vormt echter een scherp contrast met het feit dat 40% van de cliënten meer dan één diagnose heeft. Transdiagnostische behandelingen zijn gericht op de behandelingen van meerdere comorbide stoornissen. Hoewel er geen uniforme definitie is van transdiagnostische behandelingen, zijn ze gedefinieerd als behandelingen die dezelfde onderliggende behandelingsprincipes toepassen op psychische stoornissen, zonder het protocol af te stemmen op specifieke diagnoses. Schaeufelle en collega's (2020) definiëren transdiagnostische behandelingen als behandelingen die gericht zijn op meerdere comorbiditeiten tegelijk, ofwel door een protocol te bieden dat zich richt op gedeelde mechanismen tussen aandoeningen, ofwel door een behandeling te individualiseren voor de specifieke persoon en door die te richten op de unieke combinatie van comorbiditeiten. Tot op de dag van vandaag is er geen alomvattend theoretisch kader dat de afzonderlijke relatie, het samenspel of de hiërarchische organisatie van transdiagnostische processen verklaart. Onderzoek naar transdiagnostische processen staat vooralsnog in de kinderschoenen.

Welke classificaties voor transdiagnostische behandelingen onderscheiden we?

Toen transdiagnostische behandelingsprotocollen voor het eerst werden ontwikkeld, vertegenwoordigde de meerderheid uniforme uitgebreide protocollen die bij meerdere diagnoses zijn toegepast. Sindsdien zijn er alternatieven voor uniforme transdiagnostische benaderingen voorgesteld, in de vorm van meer geïndividualiseerde, op maat gemaakte of modulaire interventies. De tak van transdiagnostische behandelingen is dus heel divers en heterogeen. Transdiagnostische behandelingen omvatten een spectrum van verschillende behandelingen.

Uniforme transdiagnostische benaderingen zijn protocollen die als geheel worden toegepast op een reeks verschillende aandoeningen en die de afgelopen jaren zijn ontwikkeld met een transdiagnostische focus. Deze behandelingen richten zich vaak op veronderstelde gedeelde mechanismen tussen aandoeningen. Aan de andere kant omvatten geïndividualiseerde transdiagnostische benaderingen een reeks benaderingen waarbij een behandeling op het individu is afgestemd. Transdiagnostische behandelingen kunnen variëren in termen van de setting waarin ze worden aangeboden aan de cliënt.

Welke third wave-therapieën worden toegepast als transdiagnostische behandeling?

Third wave-therapieën worden gekenmerkt door een nadruk op hoe de cliënt omgaat met ervaringen, hoe hij of zij deze interpreteert en verwerkt, en neemt een accepterende houding aan ten opzichte van deze ervaringen. Sommige third wave-therapieën zijn compatibel met het transdiagnostische perspectief en recente publicaties hebben de transdiagnostische toepasbaarheid van deze behandelingen benadrukt. 

• Metacognitieve therapie (MCT) is een transdiagnostische therapiebenadering die zich richt op metacognities; cognities over onbeheersbaarheid, gevaarlijkheid of het belang van gedachten en gevoelens. In plaats van de inhoud van een specifieke gedachte te veranderen, richt metacognitieve therapie zich op metacognities die repetitief negatief denken in stand houden door middel van verschillende technieken zoals mindfulness oefeningen of gedragsexperimenten. MCT is effectief bevonden voor de behandeling van verschillende aandoeningen.
• Acceptatie en toewijding therapie (ACT) is een therapiebenadering die is gericht op het vergroten van psychologische flexibiliteit door zich te richten op verschillende processen die relevant zijn voor verandering: acceptatie, cognitieve defusie, context, waarden en toegewijde actie. De flexibiliteit waarmee ACT-principes worden toegepast op verschillende aandoeningen benadrukt het transdiagnostische karakter van ACT.
• Mindfulness interventies zijn een andere vorm van immens populaire transdiagnostische behandelingen.
• Dialectische gedragsmatige therapie wordt toegepast bij cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Hoewel elementen van DGT waardevol zijn voor transdiagnostische toepassingen, is de volledige grondgedachte mogelijk niet universeel geschikt voor een breed scala van individuen.

Welke third wave-therapieën worden toegepast binnen de tak van cognitieve gedragstherapie?

Third wave-therapieën binnen de tak van cognitieve gedragstherapie (CGT) hebben transdiagnostische principes geïmplementeerd en kunnen dus worden beschouwd als effectieve transdiagnostische behandelingsopties. Hoewel sommige third wave-therapieën van CGT oorspronkelijk werden ontwikkeld voor de behandeling specifieke aandoeningen, zijn ze uitgebreid tot de behandeling van andere aandoeningen. Bij het overwegen van de transdiagnostische toepasbaarheid van een bepaald protocol moet niet alleen worden gekeken naar studies naar symptoomverbetering, maar ook naar patiënttevredenheid, therapietrouw en verbetering van comorbide klachten. 

Since 2000 worden cognitieve gedragstherapieën ontwikkeld met een transdiagnostisch perspectief. Het Uniform Behandelingsprotocol Voor Emotionele Stoornissen is een protocol binnen de cognitieve gedragstherapie. Het protocol is gebaseerd op de veronderstelling dat een verhoogd negatief affect en pogingen om deze emoties te vermijden de kern vormen van emotionele stoornissen. Het protocol omvat drie kernprincipes om overeenkomsten tussen emotionele stoornissen aan te pakken:

• Het eerste kernprincipe gaat over het bewust maken van emoties.
• De tweede kern is het vergroten van de cognitieve flexibiliteit.
• Ten slotte is het doel om het vermijden van emoties te verminderen.

Fairburn en collega's (2003) stellen dat boulimia, anorexia en een grote groep atypische eetstoornissen vier instandhoudingsprocessen gemeen hebben: perfectionisme, een laag zelfbeeld, stemmingsintolerantie en interpersoonlijke problemen. Ze concludeerden dat de eenvoudigere behandeling de standaard behandelingsoptie zou moeten zijn en dat de meer complexe behandeling zou moeten worden voorgeschreven aan patiënten met duidelijke afwijkingen in deze onderliggende mechanismen.

De meeste uniforme benaderingen richten zich op gedeelde mechanismen tussen aandoeningen om verschillende aandoeningen tegelijk te behandelen. Er zijn ook uniforme transdiagnostische benaderingen die zich niet richten op gedeelde processen tussen stoornissen, maar in plaats daarvan op niet-psychopathologische uitkomsten die tussen stoornissen worden gedeeld. Er is al met al een sterke wetenschappelijke basis voor een groot aantal uniforme benaderingen.

Wat houdt de geïndividualiseerde benadering precies in?

Transdiagnostische benaderingen op maat, ook wel geïndividualiseerde benaderingen genoemd, verschillen in de manier waarop ze behandelmodules of interventies voor de individuele patiënt selecteren. Een klassiek voorbeeld van individualisering is het gebruik van klinische casusformulering om interventies uit verschillende behandelpakketten te integreren. In plaats van componenten over behandelingen heen te integreren, zijn modulaire behandelpakketten voorgesteld die een flexibele aanpassing binnen één behandelpakket mogelijk maken. Beslissingen over moduleselectie in modulaire behandelingen kunnen gebaseerd zijn op:

• een klinisch oordeel, rekening houdend met diagnose of indruk in beoordelingsgesprekken;
• gegevens, gebaseerd op baseline beoordelingsgegevens of meer geavanceerde algoritmen;
• of een combinatie van klinisch oordeel en gegevens.

Persons (2012) heeft de casusformuleringsbenadering van CGT ontwikkeld, die een compromis biedt tussen het afstemmen van behandelingen op het individu en het leveren van op bewijs gebaseerde behandelingen en waarmee de kloof tussen wetenschap en praktijk wordt overbrugd. De casusformulering heeft als doel om het nomothetische (algemene) protocol te vertalen naar een idiografisch (geïndividualiseerd) behandelplan. Binnen dit kader formuleert de behandelaar hypothesen over de transdiagnostische mechanismen die alle problemen en aandoeningen van de patiënt veroorzaken en in stand houden. Op basis hiervan wordt een behandeling ontworpen die specifiek gericht is op die veronderstelde mechanismen. Een belangrijke hoeksteen in deze aanpak is het monitoren van de voortgang bij elke sessie om de effectiviteit van de behandeling te evalueren en de hypothesen te testen.

Een andere mogelijkheid ligt in het afstemmen van behandelingen op de beweegredenen van de patiënt. De motieven-georiënteerde therapeutische relatie is een belangrijk onderdeel van de Grawe's Psychologische Therapie. Grawe's Psychologische Therapie biedt een ander perspectief op het leveren van effectieve en geïndividualiseerde therapie door de nadruk te leggen op veranderingsmechanismen in plaats van psychotherapeutische interventies en technieken. Op basis van de klinische casusformulering wordt een individueel therapieplan afgeleid dat optimaal is gericht op deze veranderingsmechanismen en gericht is op de motieven van de patiënt.

Het afstemmen van behandelingen op basis van een klinisch oordeel lijkt erg effectief te zijn. Beslissingen over het individualiseren van de inhoud van therapie kunnen ook gebaseerd zijn op gegevens, hetzij op cut-offs in vragenlijsten of meer geavanceerde algoritmen. De behandeling op maat leverde grote within-effectgroottes op in het onderzoek van Johansson en collega's (2012). Hoewel er geen verschil werd waargenomen tussen gestandaardiseerde therapieën en op maat gemaakte therapie, werken de op maat gemaakte therapieën beter voor deelnemers met meer symptomen  en comorbiditeit.

Geïndividualiseerde benaderingen omvatten een breed scala aan behandelingen, van modulaire face-to-face tot internetgebaseerde interventies, en van casusformuleringsbenaderingen tot evidence-based behandelingen. Over het algemeen zijn de resultaten van geïndividualiseerde therapieën veelbelovend en suggereren ze dat op maat gemaakte behandelingen even effectief kunnen zijn als gestandaardiseerde behandelingen. Hoewel de vraag blijft of behandelingen op maat daadwerkelijk effectiever zijn dan gestandaardiseerde behandelingen, bieden ze mogelijk een betere match tussen patiënt en behandelprogramma, hebben ze voordelen bij de behandeling van hoge symptoomlast/comorbiditeit, lagere behandelkosten, en zijn er minder sessies nodig. Ze kunnen ook leiden tot een hogere tevredenheid over de behandeling vanuit de therapeut.

Welke punten van discussie draagt dit artikel aan?

Transdiagnostische behandelingen zijn even effectief als stoornisspecifieke therapie, maar het blijft vooralsnog onduidelijk of transdiagnostische behandelingen ook hun beoogde doel van het aanpakken van comorbide klachten vervullen. Schaeuffele en collega's (2020) voorzien in dit artikel dat de volgende proposities de huidige staat van transdiagnostische behandelingen verder kunnen brengen in termen van uitvoerbaarheid en effectiviteit:

• We moeten een alternatief diagnostisch systeem gaan hanteren.
• We moeten modularisatie omarmen.
• We moeten behandelmodules matchen aan specifieke processen.
• We moeten technologie integreren in transdiagnostische behandelmethodes.
• We moeten focussen op de krachten als wel de zwakke punten van transdiagnostische behandelingen.

Welke conclusies kunnen we trekken?

Transdiagnostische benaderingen van de conceptualisering en behandeling van psychische stoornissen hebben de afgelopen tien jaar meer aandacht gekregen. Transdiagnostische benaderingen richten zich op een breder scala aan stoornissen en kunnen comorbiditeiten effectief behandelen. Daardoor hebben ze het potentieel om de opleidingskosten voor therapeuten te verlagen en de toegang tot evidence-based behandelingen voor een groot aantal patiënten te vergroten. Modulaire benaderingen of via internet geleverde interventies zijn vooral veelbelovend bij het vergemakkelijken van de verspreiding en het overbruggen van de behandelingskloof in regio's met beperkte toegang tot systemen voor geestelijke gezondheidszorg. De huidige stand van het onderzoek wordt echter beperkt door kleine steekproefomvang, heterogene definities van transdiagnostische benaderingen en heterogene vergelijkingsgroepen. Een veelbelovende toekomstbenadering ligt in het combineren van individualisering en technologie door behandelingen aan te bieden die gebaseerd zijn op ideografische problemen en sterke punten, ongeacht de diagnose, en ondersteund worden door realtime feedback.

Wat is het doel van dit artikel?

Wereldwijd, zelfmoord is de veertiende meest voorkomende doodsoorzaak, verantwoordelijk voor 1-5% van alle sterfgevallen. Hoe ontstaan suïcidale gedachten en gedragingen? Hoewel er een heel aantal risicofactoren zijn geïdentificeerd voor de ontwikkeling van suïcidaal gedrag (bijvoorbeeld: lage sociaal-economische status, jongeren, vrouwen, ongetrouwd), zijn deze op zichzelf onvoldoende om de oorzaak van suïcidaal gedrag echt te begrijpen. Het is bekend dat het gaat om een interactie van verschillende factoren, maar er is nog veel onduidelijkheid over hoe en waarom deze factoren samenwerken. In dit artikel, een review studie, worden de recente ontwikkelingen besproken betreffende de theoretische, klinische, en empirische psychologische wetenschap gericht op het ontstaan van suïcidale gedachten. Hierbij wordt het centrale belang van de psychologische factoren extra benadrukt. De rationale hierachter is dat zelfmoord wellicht de doodsoorzaak is die het meest wordt beïnvloed door psychologische factoren, omdat iemand bewust de keuze maakt om diens leven te beëindigen. Het doel van dit artikel is om een samenvatting te geven van de nieuwste ontwikkelingen betreffende de psychologie van suïcidaal gedrag. 

Wat wordt er bedoeld met zelfmoord en suïcidaal gedrag?

Zelfmoord is de bewuste handeling van een individu om diens leven te beëindigen. Suïcidaal gedrag verwijst naar de gedachten en gedragingen gerelateerd aan een individu met de intentie om diens leven te beëindigen. 

Welke psychologische theorieën zijn er over suïcidaal gedrag?

Hoewel suïcidaal gedrag pas sinds de jaren '50 van de vorige eeuw veelvuldig wordt onderzocht, zijn de meeste recente theorieën terug te leiden naar Freud. De meeste modellen bestaan uit een combinatie van het benadrukken van kwetsbaarheid-stressmodel (in het Engels: diathesis-stress model) en cognitie. Het kwetsbaarheid-stressmodel (gepromoot door Schotte and Clum, 1987) gaat ervanuit dat een individu enerzijds een kwetsbaarheid (diathesis) in zich draagt, en anderzijds dat omgevingsfactoren (stressors) een rol spelen. De negatieve gevolgen van reeds aanwezige kwetsbaarheid worden benadrukt wanneer de stressoren worden geactiveerd. Cognitieve (en gedrags-) modellen worden vooral gebruikt bij de ontwikkeling en het beloop van behandeltrajecten. 

Welke psychologische risicofactoren en beschermende factoren spelen een rol bij het ontstaan van suïcidaal gedrag?

Er zijn vele risicofactoren en beschermende factoren die een rol spelen bij het ontstaan van suïcidaal gedrag. Deze kunnen worden onderverdeeld in vier clusters: (1) persoonlijkheid en individuele verschillen; (2) cognitieve factoren; (3) sociale factoren; (4) negatieve levensgebeurtenissen. In Tabel 1 worden de belangrijkste risicofactoren en beschermende factoren besproken. Deze zijn belangrijk, omdat ze vaak zijn opgenomen in theoretische modellen, of omdat ze veelvuldig worden besproken in de literatuur, of omdat ze mogelijk van invloed kunnen zijn en nog nader onderzocht moeten worden. Hoewel in dit artikel bij iedere factor een korte toelichting wordt gegeven, wordt er geen aandacht besteed aan het mogelijke mechanisme waarop deze factoren samen resulteren in een verhoogd risico op suïcidaal gedrag. De auteurs van het artikel benadrukken dat dit een belangrijk doel is in toekomstig onderzoek. 

Paradoxaal genoeg blijkt dat het onderdrukken van ongewenste gedachten over suïcide juist de frequentie van ongewenste gedachten doet toenemen. Meerdere recente studies hebben een verband aangetoond tussen thought suppression en suïcidale gedachten en pogingen. 

Hoe wordt suïcidaal gedrag behandeld in de praktijk?

Naar schatting ontvangt 60% van de mensen met suïcidaal gedrag geen behandeling. Vaak willen mensen het probleem zelf oplossen en zoeken ze dus niet (actief) naar hulp. Toekomstig onderzoek is nodig om effectieve manieren te ontwikkelen om mensen die rondlopen met suïcidale gedachten te verbinden met effectieve behandelvormen. 

Uit onderzoek blijkt dat het behandelen van depressie niet effectief is voor de behandeling van suïcide. Er is enig bewijs dat cognitieve therapie en gedragstherapie effectief zijn bij mensen die eerder al een suïcidepoging hebben gepleegd. Er zijn nog weinig interventies die voorkomen dat mensen een eerste poging doen. Recent zijn er enkele nieuwe veelbelovende interventies ontwikkeld, die nog nader onderzocht moeten worden (componenten als samenwerkend leren, management, therapeutische alliantie, mentalisatie, safety-planning, enzovoort). De auteurs benadrukken dat toekomstig onderzoek betreffende de risicofactoren en beschermende factoren en ook betreffende de behandeling van suïcidaal gedrag zich vooral moet richten op de invloed van psychologische factoren. 

Wat is de houding van sommige professionals ten opzichte van de evidence-based toepassing?

Niet alle klinisch psychologen staan lovend tegenover de evidence-based toepassing. Dit scepticisme heeft de potentie om een bedreiging te vormen voor de psychotherapie. In het bijzonder zouden kunnen beoefenaars die de onderliggende redenen voor evidence-based practice niet erkennen, misschien niet beseffen hoe gemakkelijk ze voor de gek kunnen worden gehouden door ineffectieve of zelfs schadelijke behandelingen. Bovendien kan de verwaarlozing van de resistentie van psychologen tegen de evidence-based toepassing de effectiviteit belemmeren van de verspreiding van evidence-based psychotherapie. 

Wat is het doel van dit artikel?

Dit artikel biedt de mogelijkheid aan onderwijzers om met studenten en beoefenaars in gesprek te gaan over de keerzijde van een sceptische houding ten opzichte van de evidence-based toepassing. Het artikel is bedoeld voor een publiek die twijfelt over de effectiviteit van evidence-based psychotherapie. 

Wat houdt de evidence-based toepassing in?

De evidence-based toepassing stamt van origine uit de geneeskunde. Sinds het laatste decennium heeft evidence-based psychotherapie veel populariteit gewonnen binnen de klinische psychologie, sociaal werk en ander soortgelijke disciplines. In tegenstelling tot de beweging om empirisch ondersteunde therapieën (EOT's) op te stellen die zich richten op specifieke therapeutische technieken, is de evidence-based toepassing (EBT) een benadering van klinische besluitvorming. De beweging naar EBT, in tegenstelling tot de beweging om EST's te ontwikkelen, legt de nadruk op de wetenschappelijke evaluatie van bewijs.

De evidence-based toepassing kent drie hoofdcomponenten en wordt ook wel de driepotige stoel genoemd.

1. De eerste poot van de stoel bestaat uit het best beschikbare wetenschappelijk bewijs.
2. De tweede poot van de stoel refereert naar klinische expertise, bestaande uit het klinisch oordeel en klinische ervaring.
3. De derde poot van de stoel verwijst naar de voorkeuren en waarden van de cliënt in kwestie.

Welke weerstand is er tegen de uitvoering van evidence-based psychotherapie?

Lilienfeld en collega's (2013) stellen voor dat de weerstand van beoefenaars tegen EBP op dezelfde manier kan worden geconceptualiseerd als "vrienden" van de voorstanders van EBP, aangezien dergelijke weerstanden deze voorstanders in staat kunnen stellen te begrijpen waarom veel bedachtzame en goed opgeleide psychologen terughoudend zijn om een wetenschappelijke benadering van klinische besluitvorming te omarmen. Ze pleiten er met name voor om weerstand tegen EBP te erkennen en tegelijkertijd tactvol en resoluut te confronteren met krachtige wetenschappelijke en logische tegenargumenten. 

De weerstand tegen de evidence-based praktijk wordt vooral uitgesproken door beoefenaars die ofwel zijn opgeleid in graduate programma's die EBP niet waarderen of volwassen zijn geworden in het pre-EBP-tijdperk. Onderzoeken suggereren dat oudere beoefenaars significant meer negatieve attitudes hebben ten opzichte van evidence-based interventies dan jongere beoefenaars.

Wat is de houding van mentale gezondheidsprofessionals tegenover de evidence-based toepassing?

Een bescheiden maar snel groeiende hoeveelheid onderzoeksgegevens biedt waardevol inzicht in de houding van professionals in de geestelijke gezondheidszorg ten opzichte van de evidence-based toepassing. Uit enquêtegegevens blijkt dat de meeste professionals in de geestelijke gezondheidszorg redelijk positieve opvattingen hebben over de evidence-based toepassing. Daarnaast zijn er over het algemeen erg positieve houdingen onder deze groep als het gaat over het nut van onderzoek bij het informeren van de klinische praktijk. Onderzoeken hebben ook aangetoond dat de meeste klinisch specialisten onderzoek als nuttig en relevant beschouwen in hun praktijk. 

Echter, ondanks het feit dat de meeste beoefenaars onderzoek als relevant beschouwen voor hun klinische werk, beschouwen ze het over het algemeen als minder relevant dan een groot aantal andere informatiebronnen. De meeste therapeuten ervaren dat ze meer leren door eigen praktijkervaring dan door onderzoeken naar psychotherapie.

De uitgesproken gemengde houding van beoefenaars ten opzichte van het nut van onderzoek voor hun klinische praktijk moeten we niet meteen opvatten als een teken van globale antipathie tegens de wetenschap. Een deel van deze ambivalentie weerspiegelt mogelijk het feit dat een groot deel van het gepubliceerde onderzoek naar de resultaten van psychotherapie niet is gecommuniceerd aan praktiserende therapeuten in een vorm die klinisch professionals gemakkelijk kunnen verwerken, interpreteren en begrijpen.

Wat houdt naïef realisme in en waarom leidt het tot weerstand ten opzichte van de evidence-based toepassing?

Naïef realisme, ook wel gezond verstandsrealisme of direct realisme genoemd, verwijst naar de onjuiste overtuiging dat de buitenwereld precies is zoals wij hem zien. Dit geloof zit diep verankerd in onze intuïtie. Echter, hoe de wereld voor ons is, is sterk gekleurd door onze perceptie. Het is bijvoorbeeld gemakkelijk om te vergeten dat verandering na therapie niet gelijk staat aan verandering als gevolg van therapie. We verwijzen naar de vele manieren waarop mensen voor de gek kunnen worden gehouden door te geloven dat een behandeling werkt, zelfs wanneer het eigenlijk niet werkt, als oorzaken van valse therapeutische effectiviteit (CSTE's). CSTE's kunnen ineffectieve of zelfs schadelijke interventies effectief laten lijken voor therapeuten en andere waarnemers en, in veel gevallen, cliënten zelf. We onderscheiden verschillende oorzaken van valse therapeutische effectiviteit.

• Het placebo-effect is bijvoorbeeld het verschijnsel dat een verbetering voortvloeit uit de loutere verwachting van verbetering.
• Spontane remissie is een term die in de geneeskunde is ontstaan om gevallen te beschrijven waarin ziektes vanzelf verbeteren of verdwijnen.
• Door een statistisch verschijnsel hebben extreme scores de neiging om minder extreem te worden bij herhaaldelijk testen. Dit fenomeen staat bekend als regressie naar het gemiddelde. Regressie naar het gemiddelde kan therapeuten en patiënten voor de gek houden door te geloven dat een nutteloze behandeling effectief is.
• Omdat cliënten vaak veel tijd, energie, moeite en geld in hun behandeling steken, kunnen ze een psychologische behoefte voelen om deze inzet te rechtvaardigen. Dit fenomeen wordt inspanningsverantwoording genoemd.
• Interferentie van meerdere behandelingen maakt het vaak onmogelijk om de verandering van de cliënt definitief toe te schrijven aan de actieve ingrediënten van de interventie van keuze. De meeste cliënten nemen deel aan meerdere behandelingen op hetzelfde moment.

De evidence-based toepassing is nodig om de cruciale reden dat we CSTE's willen uitsluiten als rivaliserende verklaringen voor therapeutische verandering. Het lokaal klinische wetenschapsmodel spoort beoefenaars aan om te denken en te handelen als wetenschappers in de klinische setting, waarbij alternatieve hypothesen voor veranderingen bij hun cliënten tijdens en na interventies worden uitgesloten. Vooral de expliciete omarming van een wetenschappelijke houding binnen de therapeutische setting is een sterke kant van het lokaal klinische wetenschapsmodel. Helaas bestaat er het probleem dat vanwege CSTE's het onmogelijk is om te weten of de interventie die werd toegediend verantwoordelijk was voor de verandering die werd waargenomen in de psychotherapie. Het lokale klinische wetenschappelijke model is daarom geen adequaat alternatief voor de evidence-based toepassing. Er is een behoefte aan gecontroleerde onderzoeken die helpen om alternatieve verklaringen voor verbeteringen na behandeling uit te sluiten.

Welke mythes en misvattingen over de menselijke aard zijn van invloed op de weerstand tegen de evidence-based toepassing?

Er bestaan verschillende mythes en misvattingen over de menselijke aard die een invloed hebben op de weerstand tegen de evidence-based toepassing:

• Therapeuten die geloven dat hun cliënten vaak herinneringen aan pijnlijke gebeurtenissen uit de kindertijd onderdrukken en dat de aanhoudende resten van trauma ten grondslag liggen aan psychopathologie, kunnen  geneigd zijn tot suggestieve technieken die erop gericht zijn deze ogenschijnlijke herinneringen op te graven. Voorbeelden van dit soort suggestieve technieken zijn hypnose, geleide beelden en het herhaaldelijk oproepen van herinneringen. Er is echter onvoldoende bewijs dat geheugenherstelprocedures effectief zijn. Integendeel zelfs, aangezien ze leiden tot een duidelijk verhoogd risico op pseudoherinneringen bij sommige cliënten.
• Daarnaast bestaan er wijdverbreide opvattingen over de invloed van ervaringen in de kindertijd  als predisponerende factor voor psychopathologie. Clinici worden hierdoor aangemoedigd om interventies te kiezen die gebaseerd zijn op het herstellen of confronteren van onopgeloste gevoelens uit de kindertijd. Hoewel sommige vroege levenservaringen zeker een wezenlijke invloed hebben op de latere persoonlijkheid en psychopathologie, is er weinig bewijs dat ze kinderen voortstuwen op een onvermijdelijk traject naar onaangepastheid, behalve wanneer ze extreem ernstig en langdurig zijn. Behandelingen die zich voornamelijk richten op het hier en nu, zoals gedragstherapie, cognitieve gedragstherapie en interpersoonlijke therapieën, blijken erg effectief voor een breed scala aan psychologische problemen. Ze zijn over het algemeen zelfs effectiever dan psychoanalytische en de meeste andere benaderingen.
• Cultureel bepaalde opvattingen over specifieke psychotherapeutische interventies kunnen ook leiden tot behandelbeslissingen van therapeuten.

Hoe leidt de generalisatie van groepskansen naar individuele gevallen tot weerstand ten opzichte van de evidence-based toepassing?

De evidence-based toepassing vertrouwt voornamelijk op nomothetische bevindingen, die ernaar streven om universele wetten te kunnen afleiden die van toepassing zijn op alle of de meeste individuen binnen de populatie. Toch is de dagelijkse taak van de klinisch beoefenaar noodzakelijkerwijs idiografisch: Klinisch beoefenaars behandelen het unieke geval en worden geconfronteerd met de buitengewoon moeilijke taak om groepsgebaseerde bevindingen op het individu toe te passen.

In vergelijking met het exclusief afgaan op een subjectief klinisch oordeel om interventies af te stemmen op het unieke geval, bieden meta-analyses een betere langetermijnoplossing voor het overbruggen van nomothetische en idiografische benaderingen van behandelbeslissingen. Moderators kunnen bijvoorbeeld nuttige informatie verschaffen over welke subsets van individuen verschillend reageren op verschillende interventies.

Hoe leidt omkering van de bewijslast tot weerstand ten opzichte van de evidence-based praktijk?

Een aantal critici van de evidence-based toepassing keren de bewijslast om van nog niet voldoende onderzochte interventies door te stellen dat bepaalde theoretisch plausibele behandelingen die nog niet zijn onderzocht in gecontroleerde onderzoeken geen opname verdienen in de behandelset van therapeuten. Het argument dat de evidence-based toepassing oneerlijk zou zijn omdat bepaalde behandelingen nog niet voldoende zijn onderzocht, is misplaatst. Als er sterk ondersteunend onderzoeksbewijs voor een interventie beschikbaar komt, moeten en zullen ze worden opgenomen in de behandelset van psychotherapie-praktijken en -onderzoek.

Hoe leiden verkeerde karakteriseringen van wat de evidence-based praktijk inhoudt tot weerstand?

Er zijn tal van misvattingen over de evidence-based toepassing ontstaan. Voorstanders van de evidence-based praktijk zijn helaas vaak onvoldoende proactief geweest in het bestrijden van deze misvattingen. Het is cruciaal op te merken dat omdat de evidence-based toepassing nadruk legt op de wetenschappelijke evaluatie van therapeutische uitkomsten en processen, ze daarom ook voorlopig is en vatbaar voor correctie. Tegelijkertijd benadrukt de evidence-based praktijk dat bepaalde bronnen van bewijs met betrekking tot behandelingen vaak superieur zijn boven andere.  

Welke obstakels zijn er met betrekking tot onderwijs, attitudes en pragmatiek die leiden tot weerstand tegen de evidence-based toepassing?

Een overvloed aan tastbare obstakels zorgen ervoor dat psychologen terughoudend zijn om de evidence-based toepassing volledig te omarmen. Tijd is een van deze belemmeringen. De toenemende technische complexiteit van de literatuur over het psychotherapeutisch proces en de resultaten kan zelfs ervaren onderzoekers intimideren om het bewijsmateriaal te evalueren. Bovendien heeft de academische psychologie onvoldoende grip gekregen op de dringende noodzaak om de perceptie van de praktijkgemeenschap, al dan niet gerechtvaardigd, aan te pakken dat ze vaak "los staat" van de dagelijkse zorgen van clinici.

Welke conclusies kunnen worden getrokken over de weerstand tegen de evidence-based praktijk en welke aanbevelingen kunnen er worden gedaan?

Weerstand tegen de evidence-based praktijk is zowel wijdverspreid als begrijpelijk. Lilienfeld en collega's (2013) willen niet impliceren dat de evidence-based praktijk universeel omarmd zal worden als de weerstand van psychologen ertegen aanzienlijk zou worden verminderd. Aangezien veel van de weerstand tegen de evidence-based toepassing voortkomt uit herstelbare misvattingen en misverstanden, ontstaat het vermoeden dat meer en betere communicatie tussen onderzoekers en clinici een cruciale eerste stap kan zijn in de richting van het verminderen van dergelijke weerstand.

Waarom is het belangrijk om het over de misvattingen rondom psychotherapie te hebben?

Accurate informatie over het gedrag van een mens is erg behulpzaam voor het opstellen van een succesvol behandelingsplan. Zonder goede wetenschappelijke kennis over hoe hun geest werkt, kunnen cliënten van psychotherapie vatbaar zijn voor een groot aantal onjuiste opvattingen over zichzelf en de wereld. Als gevolg daarvan kunnen ze volharden in goedbedoelde maar misplaatste pogingen om hun gedrag te veranderen. Misvattingen over de menselijke geest komen veel voor onder alle lagen van de samenleving. Deze misvattingen kunnen de opstelling van een effectief behandelingsplan in de weg staan. Het beste middel om deze misvattingen tegen te gaan, is door in te zetten op voldoende educatie.

Hoe alomtegenwoordig zijn misvattingen over de menselijke geest in de samenleving?

Vrijwel iedereen, zelfs degenen onder ons zonder formele psychologische opleiding, hebben bepaalde overtuigingen over de psychologie van de mens. Niettemin hebben maar weinig mensen de tijd, training of beide om op de hoogte te blijven van de snel groeiende en vaak verwarrende psychologische literatuur. Als gevolg hiervan vertonen de meeste leken, zelfs degenen die als hoogopgeleid kwalificeren in de samenleving, een laag niveau van psychologische geletterdheid. Psychologische geletterdheid verwijst naar de mate van vertrouwdheid met fundamentele psychologische feiten en principes.

Bekende en alomtegenwoordige mythes over de menselijke geest zijn bijvoorbeeld dat mensen maar 10% van hun hersenen zouden gebruiken, of dat de meeste kinderen die misbruikt worden later zelf hun kinderen zullen misbruiken. Ondanks de populariteit van deze en talloze andere mind-mythen suggereert onderzoek dat ze allemaal grotendeels of volledig onjuist zijn.

Welke rol speelt de populaire psychologie in de ontwikkeling van mind-mythes?

Hoewel het ontstaan ​​van mythen over de geest zeker veel kanten kent, is de belangrijkste bron van psychologische misvattingen waarop we ons richten de populaire psychologie-industrie. Deze industrie verspreidt routinematig grote hoeveelheden informatie in gemakkelijk toegankelijke verkooppunten, zoals in de vorm van zelfhulp- en herstelboeken, krantenkiosken, Hollywood-films, televisieprogramma's en het internet. Het probleem hiermee is dat de informatie die door de populaire psychologie-industrie wordt verspreid, uit één grote mengelmoes van nauwkeurige en onnauwkeurige kennis bestaat. Omdat deze industrie leken weinig houvast biedt om het kaf van het koren te scheiden, worden de meeste mensen aan hun lot overgelaten om uit te zoeken wat wetenschappelijk betrouwbaar is en wat niet.

Sommige populaire psychologiewijsheden zijn nuttig en nauwkeurig, en het zou oneerlijk zijn om de hele poppsychologie over dezelfde kam te scheren. Bovendien verschaffen sommige algemeen beschikbare bronnen het publiek hoogwaardige en nuttige informatie over de tekenen en symptomen van ernstige psychiatrische stoornissen en de wetenschappelijke status van effectieve psychotherapieën. Desalniettemin genereert de populaire psychologie-industrie waarschijnlijk minstens evenveel desinformatie als feitelijke informatie over menselijk gedrag. De hoeveelheid populaire psychologie en het aantal websites met misleidende psychologische informatie neemt maandelijks toe.

Welke vijf grote mythes worden in stand gehouden door populaire psychologie?

In een nog lopend project hebben Lilienfeld en collega's meer dan 200 wijdverbreide misvattingen over de menselijke geest geïdentificeerd die grotendeels voortkomen uit de populaire psychologie-industrie. Desalniettemin vermoeden we dat het gros van deze misvattingen voortkomt uit een kleiner aantal fundamentele onderliggende mythen. Wij zijn van mening dat deze vijf mythen de belangrijkste valse overtuigingen vertegenwoordigen die door de populaire psychologie-industrie zijn meegegeven en die het meest diep zijn doorgedrongen in het populaire bewustzijn. Deze overtuigingen kunnen een belemmering vormen voor effectieve psychotherapie, omdat als ze niet expliciet worden aangepakt, ertoe kunnen leiden dat cliënten weerstand bieden aan bepaalde wetenschappelijk onderbouwde interventies of proberen deel te nemen aan wetenschappelijk niet-ondersteunde interventies buiten de sessies om. Bovendien kunnen deze mythes, wanner men er sterk van overtuigd is, gevaarlijk zijn voor de dagelijkse psychologische gezondheid van individuen.

De vijf mythes die Lilienfeld en collega's (2010) onderscheiden zijn:

1. De mythe van kwetsbaarheid; het idee dat de meeste mensen behandeling nodig hebben voor kleine stressoren.
2. De mythe van het cruciale belang van vroege ervaringen: Dit is het idee dat traumatische gebeurtenissen in de kindertijd bijna altijd geestesziekten veroorzaken op volwassen leeftijd, en dat deze gebeurtenissen in psychotherapie moeten worden aangepakt.
3. De mythe van catharsis, oftewel het idee dat het uiten van negatieve emoties meestal therapeutisch is.
4. De mythe van ongerealiseerd potentieel: Dit is het idee dat we slechts een heel klein deel van onze hersenen gebruiken en dat onze hersenen een enorm ongebruikt reservoir van mentale capaciteiten zijn.
5. De mythe van zelfrespect, ofwel het idee dat een hoog zelfbeeld essentieel is voor psychologische gezondheid.

Wat is het gevaar van de mythe van kwetsbaarheid?

Er zijn maar weinig ideeën die meer verankerd zijn binnen de populaire psychologie dan de overtuiging dat velen of de meesten van ons zeer vatbaar zijn voor mentale instorting bij blootstelling aan stress. Zoals Meehl (1973) opmerkte, is deze overtuiging vooral sterk verankerd als het gaat om kinderen. Zelfs professionals in de geestelijke gezondheidszorg en leraren nemen vaak aan dat kinderen buitengewoon kwetsbaar zijn voor triviale stressoren. Sommers en Satel (2005) illustreerden voorbeelden van deze mythes van het fragiele kind in hedendaagse Amerikaanse scholen. Zo is er bijvoorbeeld op veel Amerikaanse scholen een verbod op trefbal en andere sporten die het zelfrespect van kinderen kunnen schaden.

Populaire psychologische opvattingen over het vermogen van volwassenen om met stress om te gaan, verschillen nauwelijks van de mythe van het fragiele kind. Toch onthult een grote hoeveelheid psychologisch onderzoek dat veerkracht, en niet kwetsbaarheid, eerder regel dan uitzondering is als het gaat om de reactie van individuen op psychologische stressoren. Zelfs de meeste kinderen die in hun leven geconfronteerd worden met traumatische stressoren komen hier goed bovenop. De meeste onderzoeken suggereren bijvoorbeeld dat de overgrote meerderheid van de kinderen de echtscheiding van hun ouders doormaakt zonder of met maar weinig emotionele schade op de lange termijn.

Het is goed om te bedenken dat de meeste behandelaren selectief worden blootgesteld aan personen die disfunctioneel reageren op psychologische stressoren. Daarentegen zien ze zelden cliënten die goed op stress reageren, omdat dergelijke cliënten doorgaans geen psychologische hulp zoeken. Als gevolg hiervan kunnen veel psychologen ten onrechte aannemen dat kwetsbaarheid, niet veerkracht, de modale reactie op stress is. Behandelaren mogen er niet automatisch van uitgaan dat hun cliënten niet in staat zijn om adaptief om te gaan met stressoren. Klinisch psychologen mogen er niet van uitgaan dat vroeg ingrijpen in de nasleep van stressoren altijd therapeutisch is. Integendeel, clinici zouden cliënten doorgaans moeten toestaan ​​te vertrouwen op hun eigen coping-mechanismen, door emotionele steun en probleemoplossende begeleiding te bieden als dat nodig is in plaats van directe symptomatische behandeling.

Op welke wijze vormt de mythe van het cruciale belang van vroege ervaringen een bedreiging?

Veel van de literatuur binnen de populaire psychologie verzekert ons dat vroege patronen van emotionele aanpassing ons "vastzetten" in latere patronen. Er is geen twijfel over mogelijk dat ervaringen in het vroege leven soms de latere ontwikkeling kunnen bepalen. Toch zijn er veel redenen om aan te nemen dat de populaire psychologie de blijvende kracht van deze ervaringen heeft overschat. Onderzoek suggereert bijvoorbeeld dat de hersenen aanzienlijk plastischer zijn dan voorstanders van de mythe van het cruciale belang van vroege ervaringen veronderstellen: De hersenen veranderen duidelijk op significante manieren als reactie op omgevingsinvloeden tijdens zowel de kindertijd, als de adolescentie en zelfs tot in de vroege volwassenheid. Er is verrassend weinig onderzoek dat suggereert dat ervaringen in het vroege leven, vooral negatieve levenservaringen, meer substantiële psychologische effecten op de lange termijn hebben dan ervaringen op latere leeftijd.

Het herinneren van vroege ervaringen in psychotherapie kan soms nuttig zijn, vooral omdat dit ons kan waarschuwen voor langdurige en problematische patronen van interpersoonlijke interactie. Desalniettemin vloeit hier niet noodzakelijkerwijs de conclusie uit voort dat het herinneren van dergelijke ervaringen per se altijd therapeutisch is. Klinisch psychologen dienen zich ervan bewust te zijn dat er geen bewijs is dat het ophalen van vroege herinneringen noodzakelijk is voor gedragsverbetering, en dat er aanzienlijk veel onderzoek bestaat dat het tegendeel bewijst.

Tot welk gevaar kan de mythe van catharsis leiden?

Een ander diepgeworteld begrip in de populaire psychologie is de overtuiging dat we onze verontrustende gevoelens moeten verwerken of loslaten om ze te boven te komen. De mythe van catharsis komt vooral voor met betrekking tot de emotie van woede. Een groot deel van de populaire psychologieliteratuur verzekert ons dat het "opkroppen" van onze woede slecht is voor onze psychologische en emotionele gezondheid. Desalniettemin toont een groot aantal psychologisch onderzoek aan dat het openlijk uiten van woede op de lange termijn zelden helpt, hoewel mensen zich er op korte termijn iets beter door kunnen voelen. In de meeste gevallen resulteert het uiten van woede juist in meer langdurige woede. Onderzoeken tonen aan dat de schijnbare effectiviteit van catharsis-interventies waarschijnlijk meer voortkomt uit de reacties van anderen op de emotionele uitingen van cliënten dan op catharsis op zich. Dat wil zeggen, mensen die sterke negatieve emoties uiten in individuele of groepstherapieën, kunnen vaak worden ondersteund met sympathie door therapeuten en groepsleden, waardoor de illusie ontstaat dat catharsis effectief is.

Therapeuten dienen het gebruik van catharsis-interventies bij cliënten te vermijden, vooral wanneer deze interventies niet gepaard gaan met een gezonde cognitieve herstructurering van de situatie. Catharsis-interventies stellen mensen in staat om stoom af te blazen en kunnen ze daarom helpen om zich op korte termijn iets beter te voelen, maar ze veroorzaken doorgaans een paradoxale toename van woede op de lange termijn. Therapeuten zouden cliënten in plaats daarvan moeten helpen om gedrags- en copingvaardigheden te verwerven die hen helpen om aanhoudende woede-opwekkende situaties te veranderen of te herconceptualiseren.

Wat is het gevolg van de mythe van ongerealiseerd potentieel?

Een van de meest harde overtuigingen in de populaire psychologie-industrie is het idee dat onze hersenen een enorme hoeveelheid niet-gerealiseerd mentaal potentieel bezitten. Er is echter geen goede vervanging voor hard werken en inspanning als het gaat om vooruit komen in het leven. Evenmin is er voldoende wetenschappelijk bewijs voor de populaire technieken die zijn ontworpen om de alfagolven van de hersenen te vergroten, een verhoogde staat van ontspanning of andere voordelen voor de geestelijke gezondheid opleveren. Onderzoek heeft geleid tot de conclusie dat er geen cerebraal reservewiel ligt te wachten om te worden gemonteerd, met een beetje hulp van het industriële complex voor zelfverbetering. De mythe van 10% procent heeft ongetwijfeld veel mensen gemotiveerd om te streven naar meer creativiteit en productiviteit in hun leven, wat nauwelijks een slechte zaak is. De troost, aanmoediging en hoop die het heeft voortgebracht, helpen waarschijnlijk de lange levensduur te verklaren.

Indien nodig moeten therapeuten bereid zijn om cliënten van het idee af te brengen dat ze enorme reservoirs van onaangeboord mentaal potentieel bezitten. Maar de beste manier om iemands volledige intellectuele capaciteit te realiseren, is door harder te werken en je te concentreren op het verwerven van nieuwe cognitieve vaardigheden. In tegenstelling tot wat veel van de populaire psychologie ons vertelt, zijn er weinig of geen snelle oplossingen.

Wat is de invloed van de mythe van zelfrespect?

Het idee dat eigenwaarde belangrijk is voor psychologische gezondheid is lange tijd een mantra geweest in de populaire psychologie. In een uitgebreid overzicht van meer dan 15.000 gepubliceerde onderzoeken, hebben Baumeister, Campbell, Krueger en Vohs (2003) echter verrassend weinig bewijs gevonden dat eigenwaarde geassocieerd is met interpersoonlijk succes of academische prestaties. Evenmin, zo ontdekten ze, is het gevoel van eigenwaarde consequent gerelateerd aan roken, alcoholmisbruik of drugsmisbruik. Bovendien, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is een laag zelfbeeld niet per se gekoppeld aan een verhoogd risico op geweld. Integendeel, een subgroep van mensen met een hoog zelfbeeld, namelijk narcistische individuen, lijkt een verhoogd risico te lopen op geweld wanneer ze worden uitgelokt door bedreigingen voor hun zelfbeeld. Desalniettemin vonden Baumeister en collega's (2003) dat zelfrespect positief geassocieerd is met meer initiatief en doorzettingsvermogen, en met meer geluk en emotionele veerkracht. Zelfs hier zijn de bevindingen slechts correlatief en tonen ze geen direct causaal verband tussen zelfrespect en deze uitkomsten. In plaats daarvan kunnen de associaties worden toegeschreven aan een derde variabele, zoals een hoge mate van positieve emotionaliteit. Baumeister en collega's (2003) vonden ten slotte ook dat zelfrespect verband houdt met de neiging om zichzelf positiever te zien dan anderen.

Over het algemeen moeten klinisch psychologen het bereiken van een hoog zelfbeeld absoluut niet het doel van de behandeling te maken. Ze moeten ook vermijden om de suggestie te wekken bij hun cliënten dat ze geen belangrijke levensdoelen of adequate emotionele aanpassing kunnen bereiken zonder een hoog zelfrespect.

Welke conclusies kunnen we trekken?

Door hun overtuigingen nauwer af te stemmen op wetenschappelijk bewijs, kunnen psychotherapeuten en hun cliënten realistischere en rationelere behandeldoelen ontwikkelen en beter geïnformeerde beslissingen nemen over behandelplanning.

Hoe wordt mentaal welzijn in de wetenschap geoperationaliseerd?

Bij het onderzoeken van mentaal welzijn wordt vaak onderscheid gemaakt tussen twee vormen:

•  Hedonisch welzijn verwijst naar het zoeken naar plezier en genot en gaat vooral over kortstondige geluksmomentjes. Dit soort wetenschappelijk onderzoek richt zich op het subjectieve welzijn en bestudeert affect en de tevredenheid met het leven. 

• Eudaimonisch welzijn gaat meer over het langere gelukkige leven en zelfactualisatie, bijvoorbeeld door te streven naar optimaal psychisch functioneren, zelfrealisatie en het nastreven van waardevolle doelen. Deze wetenschappelijke onderzoeken richten zich op het psychologisch welzijn en kijken onder meer naar levensdoelen, levensbetekenis en positieve relaties.

Hoe is mentale gezondheid gerelateerd aan fysieke gezondheid en ontwikkeling?

Wetenschappelijk onderzoek toont herhaaldelijk aan dat een goed en positief mentaal welzijn gerelateerd is aan verbeteringen in fysieke gezondheid, ontwikkeling en een langere levensduur. Een goed mentaal welzijn vermindert het risico op psychische stoornissen en verbetert het herstel van lichamelijke ziektes.

Waarom moet er onderscheid gemaakt worden tussen mentaal welzijn en psychische stoornissen?

Ondanks de overlap en onderlinge samenhang van de toestand van mentaal welzijn en de aanwezigheid van psychische stoornissen zijn er verschillende redenen waarom deze toch onafhankelijk van elkaar moeten worden bekeken:

• Ongeacht de aanwezigheid van psychische stoornissen kunnen er verschillende toestanden van mentaal welzijn bestaan.

• Mentaal welzijn en psychische stoornissen hebben gedeelde, maar ook verschillende antecedenten.

• Mentaal welzijn en psychische stoornissen worden gemeten met hun eigen speciale meetinstrumenten.

• Psychologische interventies leiden niet altijd tot verbetering van zowel het mentale welzijn als psychische stoornissen, maar hebben soms effect op slechts één van deze domeinen.

Hoe kan het beschouwen van mentaal welzijn als eigen onafhankelijk construct ten goede komen aan therapeutische behandelingen?

Onderzoek brengt verschillende manieren aan het licht waarop het verbeteren van het mentale welzijn een therapeutische route kan zijn voor ziektepreventie en klinisch en persoonlijk ziekteherstel:

• Mentaal welzijn kan worden verbeterd ongeacht de aanwezigheid van lichamelijke ziektes en/of psychische stoornissen. 

• Mentaal welzijn kan een extra doel zijn wanneer traditionele therapeutische behandelingen niet het gewenste effect hebben (bijvoorbeeld omdat ze niet tot klinisch relevante veranderingen leiden of niet resoneren met de patiënt).

• Interventies kunnen zich richten op factoren die gedeeld worden door mentaal welzijn en psychische stoornissen (zoals het verminderen van piekeren of het opbouwen van levensdoelen) of op hun differentiërende aspecten (zoals gevoelens van wanhoop en schuld, en persoonlijke groei). Op deze manier kunnen behandelingen leiden tot verbeteringen in het mentale welzijn, psychische aandoeningen of beide.

Waarom is het lastig om de volledige impact van psychologische interventies vast te stellen?

Er zijn diverse redenen waarom de wetenschap er moeite mee heeft om goed te kunnen vaststellen wat de impact van psychologische interventies is:

• Er bestaat een traditionele scheiding van onderzoek naar en behandeling van mentaal welzijn en psychische stoornissen. Het meeste wetenschappelijke onderzoek naar de impact van psychologische interventies op mentaal welzijn kijkt naar de positieve psychologie zonder te kijken naar de effecten van andere therapeutische benaderingen (zoals cognitieve gedragstherapie, acceptatie en commitment therapie en humanistische psychologische behandelingen).

• Er is weinig wetenschappelijke aandacht voor de effecten van verschillende typen psychologische interventies op mentaal welzijn binnen klinische populaties. Mentaal welzijn speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van en behandelen van psychische stoornissen en lichamelijke ziektes, maar wetenschappelijk onderzoek richt zich binnen klinische populaties vooral op symptoomverlichting van psychische stoornissen (zoals depressie en angstgevoelens).

• De resultaten van onafhankelijke onderzoeken zijn lastig te interpreteren en met elkaar te vergelijken als gevolg van methodologische verschillen.

Waarom zou er meer wetenschappelijk onderzoek gedaan moeten worden naar mentaal welzijn?

• Meer kennis over mentaal welzijn zou de druk op de geestelijke gezondheidszorg kunnen verminderen. Behalve dat het mentale welzijn van individuen op zichzelf een belangrijk doel is, kunnen psychologische interventies die geestelijke gezondheid bewerkstelligen een vitale rol spelen in het verminderen van de druk via stepped- of geïntegreerde zorgmodellen.

• Zorgverleners zullen kunnen kiezen uit een breder aanbod van evidence-based behandelingen op basis van de individuele patiënten en hun mentale en fysieke gezondheid.

• Beleidsmakers zullen verschillende psychologische interventies die mentaal welzijn bevorderen in hun beleid kunnen integreren.

• Het kan nieuwe wetenschappelijke discussies en onderzoeken stimuleren.

Wat is het onderzoeksdoel van het onderzoek van Van Agteren et al. (2021)?

Het onderzoek van van Agteren et al. (2021) is een meta-analyse die als doel heeft een duidelijke synthese te creëren van de impact van verschillende soorten psychologische interventies op mentaal welzijn, ongeacht hun theoretische onderbouwing, en om de verschillende effecten van de interventies vast te stellen in klinische en niet-klinische populaties.

Welke modererende factoren zijn in het onderzoek van Van Agteren et al. (2021) inbegrepen?

• Interventiespecifieke moderators (zoals type interventie, de intensiteit van de interventie en de behandelingswijze).

• Onderzoekspecifieke moderators (zoals het effect van de controlegroep, follow-up en onderzoekskwaliteit).

• Populatiespecifieke moderators (door het onderscheiden van de resultaten op basis van de algemene populatie, degenen met een psychische stoornis en degenen met een lichamelijke stoornis).

Welke psychologische interventies blijken op basis van de meta-analyse van Van Agteren et al. (2021) een positief effect te hebben op mentaal welzijn?

Twee soorten interventies bleken het mentale welzijn bij verschillende populaties te verbeteren, te weten multicomponente PPI´s en mindfulness. Ook ACT, cognitieve gedragstherapie en reminiscentietherapie bleken effectief te zijn.

Wat zijn multicomponente PPI´s?

PPI staat voor positieve psychologische interventies. Deze richten zich op de krachten en talenten van een persoon en hebben als doel het ervaren van positieve emoties en welzijn te verhogen. De term multicomponent verwijst hier naar een gecombineerd pakket van overwegend of uitsluitend positieve psychologische oefeningen, vaak samen met een programma met meerdere componenten dat voor een langere periode wordt gevolgd. Voorbeelden uit deze therapie zijn het focussen op sterke punten, dankbaarheidsoefeningen, actieve constructieve reacties en het tellen van zegeningen.

Wat is mindfulness?

Mindfulness betreft het bewust aandacht geven aan het huidige moment zonder daarover te oordelen. Door gedachten, gevoelens, lichamelijke sensaties en de fysieke omgeving alleen maar op te merken en te accepteren, is het makkelijker om deze te beschouwen als voorbijgaande gebeurtenissen in plaats van feiten en kan er gemakkelijker afstand van worden gedaan. Voorbeelden van mindfulness oefeningen zijn diafragmatische ademhalingsoefeningen en bodyscannen.

Wat is ACT?

ACT staat voor Acceptance and Commitment Therapy. Het is een vorm van gedragstherapie die gebaseerd is op de overtuiging dat het vechten tegen onvermijdelijke zaken ten koste gaat van een waardevol leven. De therapeutische sessies zijn doorgaans gericht op het creëren van hoop en het opbouwen van commitment voor verandering, acceptatie in plaats van controle, en cognitieve diffusie.

Wat is cognitieve gedragstherapie?

In cognitieve gedragstherapie wordt men aangeleerd om anders tegen problematische situaties aan te kijken en er anders mee om te gaan. Met betrekking tot het mentale welzijn bestaan interventies op basis van CGT meestal uit meerdere sessies en richten zich op onaangepaste denkpatronen, copingsmechanismen, emotionele regulatie, cognitieve herwaardering, het verbeteren van positieve emoties en het stellen van doelen.

Wat is reminiscentietherapie?

Reminiscentietherapie is gericht op het terugkijken op ervaringen uit het verleden. Wanneer het doel van de therapie is om het mentale welzijn te verbeteren, wordt in deze interventies vaak geprobeerd om moeilijke levensgebeurtenissen uit het verleden te integreren in het huidige leven en worden specifieke positieve herinneringen opgehaald.

Multicomponenten PPI´s bleken effectiever in het verbeteren van mentaal welzijn dan enkele PPI´s. Waarom is dit belangrijk?

Psychologen stellen vaak eenvoudige en gemakkelijk uit te voeren PPI´s voor om het mentale welzijn te verbeteren, maar nu is gebleken dat therapieën met meerdere componenten met een hogere intensiteit het mentale welzijn veel effectiever verbeteren. Tevens verschilden de effectgroottes tussen de afzonderlijke PPI´s. Dit betekent dat niet alle PPI´s even effectief zijn en er moet aandacht worden besteed aan welke PPI´s moeten worden opgenomen in een behandeling met meerdere componenten en welke PPI´s niet.