NVOG richtlijn - Geneeskunde - Systemische lupus erythematodes (SLE) en de zwangerschap

Systemische lupus erythematodes (SLE) bij zwangere vrouwen kan zorgen voor een verhoogd risico op maternale en perinatale mortaliteit en morbiditeit. Problemen die kunnen optreden zijn pre-eclampsie, groeivertraging, intra-uteriene vruchtdood, verslechtering van de nierfunctie en een exacarbatie van de systemische lupus erythematodes.

Systemische lupus erythematodes is een multisysteem auto-immuunziekte. De ziekte wordt gekenmerkt door cerebrale manifestaties, glomerulonefritis, huidafwijkingen en artralgieën of artritiden. Systemische lupus erythematodes wordt gediagnosticeerd wanneer de patient minstens vier van de volgende kenmerken bezit; schijfvormig exantheem, lichtovergevoeligheid, exantheem op de wangen, artritis, pleuritis en/of pericarditis, mondulcera, nierfunctiestoornis, neurologische stoornis, immunologische stoornis, hematologische stoornis, aanwezigheid van antinuelaire antistoffen (ANA). Andere antistoffen die een rol spelen bij systemische lupus erythematodes zijn anti-dsDNA en extractable nuclear antigens (ENA). Anti-dsDNA zorgt voor de activiteit van de ziekte, terwijl ENAs zorgen voor de neonatale lupus erythematodes en congenitaal hartblok. Anti-Sm-antistoffen zijn ook specifiek voor systemische lupus erythematodes.

SLE en de zwangerschap

Bij 15-60% van de zwangeren treedt een exacarbatie van de SLE op tijdens de zwangerschap of het kraambed. Symptomen die daarbij horen zijn nefritis met proteïnurie en hypertensie. Dit kan gediagnostiseerd worden aan de hand van erytrocyten en cel cilinders in de urine. Wanneer sprake is van een diffuse proliferatieve glomerulonefritis moet behandeld worden met corticosteroïden en eventueel met azathioprine. Wanneer zwangeren al bekend zijn met nierproblemen voor de zwangerschap, hebben zij een grotere kans op een exacarbatie van de SLE dan wanneer de zwangeren (nog) niet bekend zijn met nierproblemen voor de zwangerschap.

Complicaties die tijdens de zwangerschap op kunnen treden als gevolg van pre-eclampsie komen voor bij twintig tot 30 procent van de zwangeren die bekend zijn met systemische lupus erythematodes. Wanneer antifosfolipide antistoffen aanwezig zijn, bestaat er een vergrote kans op foetale sterfte. 30 procent van de zwangeren die bekend zijn met systemische lupus erythematodes bevalt voor de 37^e week. De aanwezigheid van anti-SSA antistoffen bij de moeder verhoogt de kans op neonatale lupus erythematodes, evenals anti-SSB antistoffen.

Kenmerken die horen bij neonatala lupus erythematodes zijn hematologische afwijkingen, hartafwijkingen en huidafwijkingen. De kans op foetale hartafwijkingen is twee tot drie procent in aanwezigheid van SLE en wordt vergroot met vijf tot tien procent wanneer anti-SSA antistoffen aanwezig zijn. Een congenitaal compleet hartblok zorgt voor bradycardie en in sommige gevallen tot decompensatio cordis en hydrops foetalis.

Therapie bij SLE in combinatie met zwangerschap

Een behandeldoel van vrouwen bekend met SLE is een remissie van de SLE van minstens zes maanden voor conceptie en beperking van het gebruik van cytotoxische medicijnen en NSAIDs. Preconceptioneel advies wordt gegeven door de obstetricus. De prognose van de zwangerschap kan worden beïnvloed door aanwezigheid van anti-SSA en antifosfolipide antistoffen. Tijdens de zwangerschap wordt gelet op nierfunctiestoornissen, pre-eclampsie, verslechtering van de foetale conditie en groeivertraging en het foetale hartritme wanneer anti-SSA of anti-SSB antistoffen aanwezig zijn. Het hemoglobinegehalte, de nierfunctie, het urinesediment en het trombocytenaantal geven de toestand van de patiënt weer. Behandeling met aspirine kan de foetale groeivertraging en pre-eclampsie zoveel mogelijk tegen gaan en wanneer het antifosfolipidesyndroom aanwezig is, moet de behandeling van aspirine gecombineerd worden met de behandeling van subcutaan heparine.