Hoorcollege 

Art. 94 betekent dat internationaal recht boven nationaal recht staat 

Bronnen van internationaal publiekrecht indien er geschillen voor Internationaal Gerechtshof (in Vredespaleis Den Haag) komen (art. 38.1 Statuut Internationaal Gerechtshof): 

1. Internationale verdragen --> Geschreven overeenkomsten, gesloten onder internationaal publiekrecht, tussen twee of meer staten, tussen een of meer staten en een internationale organisatie of tussen internationale organisaties onderling. Staten alleen gebonden ten opzichte van andere verdragspartijen (pacta sunt servanda). Uitzondering: verdragen die reeds bestaand ongeschreven recht (gewoonterecht) codificeren. 
    
   Bilaterale verdragen: tussen twee landen (belastingverdrag tussen Nederland en België) 
   Multilaterale verdragen: tussen meerdere staten (VN-Handvest) 
    
   Traités-contracts --> regelen de betrekking tussen staten over bijvoorbeeld grensgeschillen of specifieke economische betrekkingen. Overeenkomst over een bepaald subject. Deze verdragen zijn te vergelijken met een overeenkomst onder het nationale recht. Verdrag met de strekking de ene partij iets te laten doen, waartegenover de andere partij een tegenprestatie belooft (levering wapens) 
   Traités-lois --> doorgaans multilaterale verdragen waarbij veel staten zijn betrokken die de functie van wereldwetgeving vervullen. Verdrag met de strekking bepaalde algemeen geldende regels vast te leggen (mensenrechtenverdrag) 
   Traités-constitutions --> verdragen die voorzien in de oprichting van internationale organisaties (VN-Handvest) 

2. Internationale gewoonterecht --> Vaak onzeker omdat het ongeschreven is. Twee elementen: 
   - Regelmatige statenpraktijk (usus): Handelen of nalaten van staten, verklaringen over concrete situaties (bijvoorbeeld bij AVVN, hier laat het zien hoe staten over verdragen denken), nationale wetgeving en praktijk van internationale organisaties. Statenpraktijk dient uniform en constant te zijn. Nicaragua zaak --> nuancering: als de staat meerdere keren in strijd handelt met gewoonterechtbeperkt niet per se het gewoonterecht aantast. Statenpraktijk moet ook wijdverbreid zijn. Persistent objector: staat die zich vanaf het begin aanhoudend verzet zal niet gebonden zijn aan de regel van gewoonterecht 
   - Opvatting dat deze praktijk vereist is op basis van het internationaal recht (opinio iuris sive neccessitatis). Staten willen gehouden worden aan regels van internationaal gewoonterecht. Staten bezigt praktijk op grond van rechtsovertuiging (kan bv worden afgeleid door verklaringen van vertegenwoordigers van de staat). Valt vaak samen met statenpraktijk, maar toch twee aparte criteria (North Sea Continental Shelf Cases). Nicaragua case: verdragenrecht en gewoonterecht blijven naast elkaar bestaan 

Er kan besloten worden dit gewoonterecht op lange duur te codificeren in een verdrag. Dit wordt gedaan door the UN International Law Commission. 

3. Algemene rechtsbeginselen --> beginselen waar een rechtsorde gewoonlijk vanuit gaat, voor zover deze beginselen door de staten van de internationale gemeenschap worden erkend. Voorbeelden zijn goede trouw, redelijkheid, billijkheid 
    
    

4. Aanvullende bronnen: Uitspraken van rechters (maar art. 59 Statuut International Gerechtshof dat alleen staten die deel hebben genomen, dus paradoxaal want ook al is het niet bindend voor andere staten toch wordt er naar die uitspraken gekeken) doctrine van academici, bindende besluiten volkenrechtelijke organisaties (art. 94 GW, bijvoorbeeld VN-Veiligheidsraad resoluties), soft law (niet bindend maar wel invloedrijk bv resoluties AVVN) en eenzijdige handelingen en verklaringen.  

Subjecten van Internationaal Publiekrecht (voor wie is het van toepassing): 

Volledige rechtspersoonlijkheid: 

1. Staten 

Beperkte rechtspersoonlijkheid: 

2. Internationale Organisaties (VN, EU, NIET non-gouvernementele organisaties) 

3. De facto regimes en volken 

4. Individuen 

5. Internationale ondernemingen (inversteringsbeschermingsovereenkomsten) 

6. De mensheid (common heritage of humankind) 

Personen die naar internationaal recht rechtssubjectiviteit bezit kan bijvoorbeeld: 

• Internationale rechtshandelingen verrichten, zoals sluiten van verdragen 

• Internationale rechten bezitten 

• Rechten op internationaal niveau afdwingen (bv internationaal tribunaal) 

• Internationale verplichtingen hebben 

• Op internationaal niveau aansprakelijk worden gesteld 

Amnesty International is een non-gouvernementele Organisatie zonder rechtspersoonlijkheid 

Staten: 

• Eeuwenlang de exclusie dragers van rechtssubjectiviteit 

• Internationale rechtsorde vloeit immers voort uit ontstaan van onafhankelijke staten 

• Soevereiniteit staat centraal in het internationale recht, staten juridisch gelijk (art. 2 lid 1 VN-Handvest) 

• Maar als staten een verdrag sluiten, dienen ze hun soevereiniteit ook in dat licht uit te oefenen 

Elementen van een staat (article 1 Montevideo Convention 1933): 

• Permanente bevolking 

• Territorium 

• Effectief gezag 

• Bekwaamheid om met andere staten betrekkingen aan te gaan 

Juridische beoordeling claims van nieuwe staten: 

• Effectief gezag over grondgebied met bevolking 

• Legaliteit 

• Zelfbeschikking 

• Erkenning (niet cruciaal, wel makkelijk om internationale betrekkingen aan te gaan) 

Internationaal recht laat dit over de nationale rechtsorde. Het maakt dus niet uit hoe je staat eruitziet: 

• Macht van staatshoofd 

• Democratische gehalte van de staat 

• Scheiding van kerk en staat 

• Scheiding der machten 

Maar als je je aan verdrag bindt moet je dit wel toepassen. Bijvoorbeeld als je lid betn van EVRM moet je wel vrije verkiezingen en een onafhankelijke rechter hebt. 

Bevolking: 

• In theorie geen minimumaantal aan onderdanen 

• Iedereen heeft recht op een nationaliteit (art. 15 Universele Verklaring van de Rechten van de Mens) 

• Staatloosheid moet worden vermeden 

• Over het algemeen twee gronden van toekenning van de nationaliteit: 
  - Het afstammingsbeginsel (jus sanguinis) --> nationaliteit van je ouders krijg jij ook 
  - Het territorialiteitsbeginsel (jus solis) --> waar je wordt geboren is je nationaliteit (VS) 

Totstandkoming en wijziging van de staat: 

1. Afscheiding (België, Bangladesh, Zuid-Soedan) 

• Weinig ruimte voor afscheiding zonder instemming van ‘moederstaat’ in internationaal recht 

• Want: beginsel van territoriale integriteit/eenheid van de staat 

• Wanneer gelegitimeerd --> proces van dekolonisaties 

2. Ontbinding (voormalig Joegoslavië 

• Uiteenvallen staat in twee of meer staten 

3. Aaneensluiting 

• Bijvoorbeeld Oost-Duitsland en West-Duitsland, Krim? 

4. Verovering 

• Komt niet meer voor 

Zelfbeschikking (art. 1 IVBPR): 

• Interne zelfbeschikking --> Volk heeft recht om binnen de grenzen van een staat tot op zekere hoogte eigen ontwikkeling te bepalen. Maar dit moet worden uitgeoefend binnen de grenzen van de staat (Secession of Quebec case, Quebec wilde afscheiden van Canada maar er was genoeg ruimte voor Quebec om zich op bijvoorbeeld cultureel te ontwikkelen). Friesland kan zich bijvoorbeeld ook ontwikkelen. Niet per direct van belang voor vorming van nieuwe staten 

• Externe zelfbeschikking --> Afscheiden van staat of nieuwe staat vormen. Bestaat in twee gevolgen: 
  1. Aan volkeren die waren onderworpen aan dekolonisatie (art. 74 VN-Handvest) 
  2. Volkeren die zijn onderworpen aan buitenlandse bezetting (bv Palestina) 

Erkenning: 

Eenzijdige handeling waarbij een staat aanvaardt dat een nieuwe entiteit voldoet aan de vereisten voor staatsvorming en daarom de status van zelfstandige staat toekomt 

• Impliciete of expliciete erkenning 

• In belangrijke mate een politiek proces 

• In beginsel geen voorwaarde voor totstandkoming, declaratoire functie (uitroepen van erkenning) 

• Declaratoire versus constitutieve betekenis 

• Erkenning wel juridisch en praktisch relevant 

Internationale organisaties: 

• Opgericht om gemeenschappelijke belangen te behartigen 

• Bijvoorbeeld armoedebestrijding en ontwikkeling: bescherming milieu en vrede en veiligheid 

• Algemene organisaties: VN, EU, Afrikaanse Unie, Organisatie van Amerikaanse Staten 

• Open organisaties --> lidmaatschap open voor iedereen die wil aansluiten 

• Gesloten organisaties --> strenge criteria voor lidmaatschap, zoals regio of onderwerp (OECD bepaalt op BBP) 

• Intergouvernementele organisaties --> landen met elkaar dingen afspreken of te bereiken op een bepaald thema 

• Supranationale organisaties --> waar lidstaten een deel van hun eigen gezag aan de organisatie uitbesteden (EU) 

Rechtspersoonlijkheid van internationale organisaties: 

• Opgericht bij verdrag (traités-constitutions) 

• Hebben rechten, plichten en bevoegdheden onder internationaal recht 

• Kunnen overeenkomsten aangaan met staten of andere internationale organisaties 

• Reparations for Injuries zaak. VN heeft rechtspersoonlijkheid, ook al zwijgt VN-Handvest hierover. Dus dan kijken naar intentie van oprichters om te kijken of de internationale organisatie rechtspersoonlijkheid had moeten hebben. 

• Organisatie dient te beschikken over rechten, plichten en bevoegdheden om functies uit te kunnen oefenen 

• VN: Absolute immuniteit --> VN moeilijk aansprakelijk te stellen