Hoorcollege week 4 Inleiding Internationaal Publiekrecht

Hoorcollege 

Verdragenrecht bestaat uit het geheel van rechtsregels die de totstandkoming, toepassing, interpretatie, wijziging, opschorting en beëindiging van verdragen regelen. 

Waarom belangrijk: 

• De gevolgen van de schending van een verdrag heeft invloed op staatsaansprakelijkheid en tegenmatregelen 

• Grotendeel codificatie van gewoonterecht 

• Art. 19-23 WVV inzake voorbehouden = geen gewoonterecht 

• Veel andere artikel van WVV zijn wel gewoonterecht 

Wat is een verdrag: 

• Art. 2.1 WWV: Een verdrag is een internationale overeenkomst tussen twee staten in geschreven vorm dat wordt geregeld door het internationale recht 

• Veel flexibiliteit en vrijheid voor de vorm, als het maar geschreven is en tussen twee staten is 

Weens Verdragenverdrag (WVV) 1969: 

• Uitsluitend van toepassing op schriftelijke verdragen die zijn gesloten tussen staten (art. 1 WVV) 

• 116 staten partij, NL in 1985 

• Staten die het verdrag niet hebben geratificeerd zijn wel gebonden aan de overeenkomstige regel van gewoonterecht. Dat zijn dus alle artikelen, want voornamelijk gewoonterecht behalve art. 19-23 WVV. Deze zijn geen gewoonterecht. Deze gaan over voorbehouden. 

• WVV inzake het verdragenrecht tussen staten en internationale organisaties (1986) en dus niet zoals van oorsprong tussen alleen staten, nog niet in werking getreden, maar belangrijkste regel worden toegepast 

• WVV wel subsidiair van aard: 
  - Alleen van toepassing als het verdrag ten aanzien waarvan een verdragsrechtelijke rechtsvraag rijst, zelf geen regels inzake die vraag bevat (als het verdrag zelf niks zegt over bijvoorbeeld niet-naleving en hoe dit moet worden opgelost of tijdsverloop dan pas naar het WVV) 
  - Denk dus aan de interpretatie van verdragen, opschorting, tijdsverloop, geschillenbeslechting, etc. 

• Geen retroactieve werking: 
  - Verdragen gesloten voor inwerkingtreding --> daarop is WVV niet van toepassing. Dus pas na toetreding van WVV geldt dit voor die verdragen. Voor toetreding geldt dus alleen het gewoonterecht op die verdragen 

• Het verdragenrecht geldt op elk soort verdrag (traités-contracts, traités-lois of traités-constitutions) 

Twee types schriftelijke overeenkomsten: 

1. Overeenkomsten in verdragsvorm (officiële procedure) 

2. Verdrag in vereenvoudigde vorm (briefwisseling) 

• Weinig regels over onderhandelingen, als het maar te goeder trouw gebeurt 

Qatar vs. Bahrein-zaak dit ging over een geschil over de Hawar-eilanden. Onder wiens gezag viel dit en tot wie de zee toebehoorde. Belangrijk of verslagen van vergaderingen tussen ministers van buitenlandse zaken ook als verdrag kan worden gezien. Qatar betrok Saudi-Arabië om als mediator te functioneren. Qatar overtuigd dat door wat ze hadden afgesproken tijdens de vergaderingen met Bahrein dat het IGH rechtsmacht zou hebben. Bij de briefwisseling zaten verslagen die ondertekend waren door ministers van buitenlandse zaken. Het IGH zei dat dit inderdaad gezien kan worden als internationaal verdrag, omdat in de verslagen duidelijk naar voren kwam dat wanneer er geschillen waren de partijen hadden afgesproken dit aan het IGH voor zouden leggen. Twee factoren die hierbij speelde:  
- Actual terms – werkelijke voorwaarden  
- Particular circumstances – bijzonder omstandigheden inzake die zaak (para 23) 

De vorm van het verdrag is dus erg flexibel, maar de intenties moeten te goeder trouw zijn. 

Structuur: 

1. Preambule (tekst voorafgaand aan verdrag) --> reden sluiten van het verdrag en doel 
   Geen zelfstandige rechten of verplichtingen, maar kan nuttig zijn 

2. Materiële bepalingen, genummerd in artikelen 
   Gedetailleerde afspraken soms in bijlagen van verdrag (annexen), integraal onderdeel van het verdrag 

3. Formele bepalingen (procedurele aard van het verdrag) --> betreffen het verdrag als regelgevend instrument zelf 
   Bijvoorbeeld geschillenbeslechting, hoe kan iets wijzigen, etc. Hier kijk je dit eerst naar voordat je terugvalt op WVV 

Nationale regels van verdragenrecht: 

• In NL: Grondwet art. 91-95, Statuut van het Koninkrijk art. 24-28, Rijkswet goedkeuring en bekendmaking verdragen 

• In NL is publicatie in Staatsblad voorwaarde van de toepassing van verdragsbepalingen (art. 93 GW) 

• Ondertekening --> goedkeuring parlement --> Tractatenblad en dus geratificeerd en eraan gebonden en kunnen burgers zich op de ieder verbindende bepaling beroepen 

Consent to be bound: 

• Art. 11 WVV --> als je toezegt dat je deel wilt uitmaken van het verdrag moet je er ook aan houden. Je moet dit tonen door bijvoorbeeld te tekenen 

Inwerkingtreding verdragen: 

• Meestal in twee stappen 

1. Ondertekening (dat je te kennen geeft dat je partij wilt zijn) 

2. Bekrachtiging, aanvaarding of goedkeuring (door parlement worden goedgekeurd en in Tractatenblad komen) 

Ondertekening: 

• Door vertegenwoordigers van de staat die bevoegdheid hebben (treaty-making power en beheerst door nationale recht) 

• Als iemand volmacht kan overleggen waaruit bevoegdheid blijft. Iemand die normaal gesproken geen treaty-power heeft kan voor dat speciale verdrag het wel verkrijgen om het verdrag te sluiten (art. 7 lid 1 WVV) 

• Sommige mensen altijd treaty-making powers: staatshoofden, regeringsleiders en ministers van buitenlandse zaken en dus nooit volmacht nodig 

Bekrachtiging en toetreding (art. 14 WVV): 

• Bekrachtiging (ratificatie) --> internationale handeling waarmee een staat kenbaar maakt aan het verdrag verbonden te willen zijn (bv akte van bekrachtiging) 

• Toetreding --> voor staten die niet hebben deelgenomen aan onderhandelingen, of niet hebben getekend binnen de termijn 

• In NL --> voorafgaande goedkeuring door Staten-Generaal (art. 91 lid 1 GW) 

• Goedkeuring kan stilzwijgend of uitdrukkelijk 

• Verdragen die afwijken van de Grondwet: tweederde meerderheid van stemmen uitgebracht in 1e en 2e kamer (art. 91 lid 3 GW) 

Ondertekening zonder bekrachtiging: 

• Ratificeert het verdrag niet maar wel ondertekent 

• In art. 18 WVV staat dat als je het hebt ondertekent dat je nooit in strijd mag handelen met doel en strekking van het verdrag 

Inwerkingtreding: 

• Als voldoende staten instemming hebben gegeven om door het verdrag gebonden te worden (art. 24 WVV) 

• Of als alle staten het verdrag hebben bekrachtigd. Dit verschilt per verdrag (art. 18 sub b WVV) 

• Bijvoorbeeld Akkoord van Parijs: trad pas in werking toen 55 staten die verantwoordelijk zijn voor 55 procent van wereldwijde uitspoot van broeikasgassen partij werden 

Nietig vs. Vernietigbaar: 

• Nietig --> verdrag van rechtswege ongeldig 

• Vernietigbaar --> staat meent ten onrechte gebonden te zijn 

• Belangrijk dat zowel nietig als vernietigbaarheid terugwerkende kracht hebben, dus vanaf het moment van ondertekening niet geldig is geweest 

Vernietigbaar als...: 

• Redenen vernietigbaarheid art. 46-50 WVV: 
  - Dwaling 
  - Bedrog 
  - Corruptie 
  - Overschrijding nationale bevoegdheden (bv persoon met treaty-making powers instemming geeft voor verdrag in strijd met nationale recht. Art. 46 WVV: staat mag overschrijding van nationale bevoegdheden inroepen, maar uitsluitend als die strijdigheid onmiskenbaar was en het een regel van fundamenteel belang van het nationale recht van die staat betrof 

• Als succesvol --> instemming van de staat ongeldig en niet gebonden aan verdrag 

Nietig als...: 

• Als verdrag onder dwang (art. 51 WVV) gesloten is 

• Als verdrag onder bedreiging (art. 52 WVV) gesloten is 

• Als verdrag in strijd is met jus cogens (art. 53 WVV) 

• Het is dan een ongeldig verdrag (art. 69 WVV) 

Voorbehouden & interpretatieve verklaringen: 

• Staat die verdragspartij is kan de rechtsgevolgen van bepaalde verplichtingen uitsluiten of wijzigen (art. 19 WVV), indien niet in strijd met doel of strekking 

• Vooral bij verdragen die bij meerderheid worden aangenomen 

• Maar mogelijkheid is hiertoe begrensd: 
  - Sommige verdragen verbieden voorbehouden, bv VN-Zeeverdrag, Parijs Akkoorden (art. 27) 

• Eenzijdige verklaringen waar staat zijn oordeel geeft --> geen verandering rechtsgevolgen 

Voorbehouden (art. 19 WVV): 

• Een staat mag een voorbehoud maken, tenzij: 
  - het mag niet in het verdrag zelf 
  - of wanneer alleen bepaalde behoud zijn toegestaan 
  - of als het niet onder sub a of b valt, mag het voorbehoud nooit in strijd zijn met doel of strekking van het verdrag 

Als je als staat bent toegetreden tot een verdrag dan moet je de verplichtingen nakomen --> pacta sunt servanda: 

• Art. 26 WVV --> een inwerking getreden verdrag verbindt partijen en moet door deze te goeder trouw ten uitvoer worden gelegd 

• Art. 27 --> een partij mag zich niet beroepen op de bepalingen van zijn nationale recht om het niet ten uitvoer leggen van een verdrag te rechtvaardigen 

• Dit zijn dus regels van gewoonterecht 

• Dit geldt over het gehele territorium (art. 29 WVV). Dus ook voor Aruba, Curaçao en Bonaire 

Als er een conflict is tussen verdragen: 

• Sommige verdragen kunnen bepalen dat nieuwere verdragen over hetzelfde onderwerp alleen toegestaan met eerdere verdrag 

• Soms kan regel uitdrukkelijk worden bepaald door verdragsbepalingen 

• Bv latere regel voor nieuwere regel 

• Maar meestal opgelost doormiddel van interpretatie 

Interpretatie van verdragen; 

• Dit is ook geregeld in WVV 

• Art. 31 --> algemene regels van interpretatie 

• Art. 32 --> aanvullende regels interpretatie 

Algemene regels van interpretatie (art. 31 WVV): 

• Bedoeling verdrag, context verdrag, doel en strekking. Dit geeft aan hoe je het moet interpreteren 

Aanvullende regels van interpretatie (art. 32 WVV): 

• Onderhandelingsgeschiedenis om te verduidelijken 

Wijziging: 

• Subsidiaire regels art. 40 en 41, op basis van 39 

• Eerst weer eerst kijken of in het verdrag zelf regels hierover staan en anders naar subsidiaire regels van WVV 

• Heel moeilijk in praktijk (want weer onderhandelen wat ook weer lang duurt) 

Opschorting, opzeggen, beëindiging: 

• Als alle verdragspartijen binding aan verdrag opzeggen, houdt het op te bestaan (multilaterale verdragen) of één van de staten bij bilaterale verdragen  

• Instemming rechtscheppende verdragen zal moeilijk te krijgen zijn 

• Opschorting wenselijker (art. 58 WVV) 

• Kan op basis van: materiële schending art. 60 WVV 

• Wel een geldige regel hebben, niet zomaar 

Clausula rebis sic stantibus (art. 62 WVV): 

• Je kan uit een verdrag stappen als er een wezenlijke veranderingen van omstandigheden zijn geweest 

• Bijvoorbeeld wanneer twee landen een bergtunnel hebben gebouwd, maar er slaat een meteoriet in. Dan is dit verdrag is niet nodig, want de omstandigheden zijn zo radicaal veranderd omdat er geen berg meer staat. 

• Dit is dus erg radicaal