Werkcollege week 5 Inleiding Internationaal Publiekrecht

Opdrachten 

1. B 

2. a. Compromissoire clausule 
   b.  

3. I: Op 17 juli 2014 werd Malaysia Airlines lijnvlucht MH17 neergeschoten. Hierbij kwamen alle 283 passagiers en 15 bemanningsleden om het leven; ongeveer twee derde van de inzittenden had de Nederlandse nationaliteit. Na uitvoerig onderzoek concludeerde het Joint Investigation team dat MH17 was neergeschoten door middel van een raketinstallatie die zou toebehoren aan de 53e luchtafweerbrigade van het Russische leger. Nu rijst de vraag of Rusland onder internationaal recht verantwoordelijk kan worden gehouden voor een internationaal onrechtmatige daad, die bestaat uit het gebruik van wapens tegen burgerluchtvaartuigen tijdens de vlucht.  

R: art. 1 jo. 2 ARSIWA: Er is sprake van een internationaal onrechtmatige daad, leidende tot de verantwoordelijkheid van een staat, indien 1. Er sprake is van een gedraging (handeling of nalaten) in strijd met een internationaalrechtelijke verplichting en 2. deze gedraging kan aan een staat worden toegerekend (toerekening: art. 4-11 ARSIWA, specifiek op deze casus art. 4, 7 en 8 ARSIWA) 

Art. 12 ARSIWA: een staat schendt een internationale verplichting indien hij in strijd handelt met hetgeen op grond van deze verplichting is vereist. Hier ook van belang is de internationaalrechtelijke regel dat Staten geen wapens mogen inzetten tegen burgerluchtvaartuigen. 

Art. 4-11 ARSIWA: bepalen of een gedraging aan een Staat kan worden toegerekend. Hier zijn van belang met name art. 4 (staatsorganen) en art. 5 (uitvoering publieke taken) en art. 7 (ultra vires gedraging van Staatsorganen, handelen buiten bevoegdheid) en art. 8 (effectieve controle, instructies of controle) en art. 11 (aanvaarding en erkenning, staat na handeling erkent al zijnde zijn eigen handeling) 

Verder van belang zijn de bepaling omtrent de inhoud van Staatsaansprakelijkheid (art. 28-31, 34-37 ARSIWA) en de inroeping van Staatsaansprakelijkheid (art. 42 en 44 ARSIWA) 

A: De casus beperkt zich tot de vraag of Rusland verantwoordelijk kan worden gehouden voor het neeralen van MH17, als mogelijke schending van de internationaalrechtelijke regel dat Staten geen wapens mogen inzetten tegen burgerluchtvaartuigen (artikel 3bis van het Verdrag van Chicago). Hiermee is dus voldaan aan het eerste vereiste van een internationaal onrechtmatige daad namelijk een handelen of nalaten in strijd met een internationaalrechtelijke verplichting (art. 2 jo. Art. 12 ARIWA) 

Of deze schending aan Rusland kan worden toegerekend, hangt af van de status van de persoon die het vliegtuig heeft neergeschoten. Indien MH17 is neergeschoten door een Russische militair, dan is dit toerekenbaar aan Rusland aangezien het om een Staatsorgaan betreft (art. 4 ARSIWA). Het maakt geen verschil of de militair handelde in strijd met zijn bevoegdheden, want een ultra vires gedraging van een staatsorgaan van Rusland is nog steeds toerekenbaar aan Rusland (art. 4 ARSIWA jo. 7 ARSIWA). 

Indien MH17 is neergeschoten door een Oekraïnese separatist, dan is dit in beginsel niet toerekenbaar aan Rusland want separatisten zijn niet-statelijke actoren. Hierop zijn uitzonderingen: 

• Toerekenbaar aan Rusland (art. 5 ARSIWA), indien door Rusland ingeschakeld voor het uitvoeren van overheidstaken 

• Toerekenbaar aan Rusland (art. 8 ARSIWA), indien Rusland effectieve controle uitoefende over de separatisten ten tijde van het neerhalen van MH17 

• Toerekenbaar aan Rusland (art. 11 ARSIWA), indien en voor zover Rusland het neerschieten van MH17 zou aanvaarden erkennen als zijn eigen handeling 

Als vast komt te staan dat Rusland daadwerkelijk een internationale onrechtmatige daad heeft begaan, dan leidt dit tot aansprakelijkheid van deze staat. De rechtsgevolgen hiervan vindt men in artikel 28-41 ARSIWA en zijn: 

• Art. 30 ARSIWA: Beëindiging van de onrechtmatige daad 

• Art. 31 en 34 ARSIWA: rechtsherstel dat gaat via: 

• Art. 35 ARSIWA, Restitutie, maar dit kan niet 

• Art. 36 ARSIWA, Schadevergoeding, hiervoor is causaal verband nodig 

• Art. 37 ARISOWA, genoegdoening 

Voor de effectuering van staatsaansprakelijkheid is het vereist dat Nederland daadwerkelijk het recht heeft om deze aansprakelijkheid in te roepen jegens Rusland. Nederland heeft als gelaedeerde staat het recht om de aansprakelijkheid van Rusland in te roepen op grond van art. 42 ARSIWA, want 1. De verplichting om geen burgerluchtvaartuigen neer te schieten geldt jegens alle andere verdragspartijen, waaronder Nederland en 2. Nederland is bijzonder getroffen aangezien er Nederlandse slachtoffers waren. 

De voorwaarden voor inroepen van staatsaansprakelijkheid door NL zijn neergelegd in art 44 ARSIWA): 

• Vereiste van nationaliteit van de gelaedeerde staat (art. 44 ARSIWA) 

• Vereiste van uitputting van nationale rechtsmiddelen (art. 44 ARISWA) 

C: Indien kan worden vastgesteld dat het neerschieten van MH17 toerekenbaar is aan Rusland, dan is Rusland internationaal verantwoordelijk voor deze onrechtmatige daad. Nederland staat dan in zijn recht indien het als gelaedeerde Staat Rusland hierop aanspreekt ter verkrijging van rechtsherstel, zolang is voldaan aan de eisen van diplomatieke bescherming nationaliteit en uitputting van effectieve nationale rechtsmiddelen). Het rechtsherstel bestaat uit schadevergoeding en eventueel genoegdoening (restitutie kan niet)