Materieel Strafrecht hoorcollege 4 - UL Rechten B2 - Opzet

1. Welke onderwerpen worden in het hoorcollege behandeld?

• Betekenissen van schuld
• Algemene opmerkingen over opzet
• Voorwaardelijk opzet

Betekenissen van schuld

In het recht heeft schuld verschillende betekenissen. Ook de Romeinen maakten al onderscheid tussen opzet en schuld. Schuld is een uitdrukking van een bepaalde gesteldheid tijdens de handeling, er hoeft nog geen relatie met de fout te zijn. Schuld kan een bestanddeel zijn, dan is er sprake van culpa.

Bij misdrijven moet er altijd sprake zijn van opzet of culpa. Bij overtredingen is meestal geen opzet of culpa vereist.

Als de schuldvorm in de delictsomschrijving ontbreekt, hoeft opzet of schuld niet bewezen te worden. Als de delictsomschrijving van de overtreding is vervuld, is er dan sprake van strafrechtelijke aansprakelijkheid? Volgens de leer van het materiële feit wel, maar dit is in het Melk en water-arrest veranderd. Sindsdien moet ook als een schuldvorm in de delictsomschrijving ontbreekt, onderzocht worden of de verdachte een verwijt gemaakt kan worden. Schuld werd zodoende de vierde voorwaarde voor strafbaarheid. Het Melk en water-arrest voerde de buitenwettelijke schulduitsluitingsgrond Afwezigheid Van Alle Schuld in.

Sindsdien heeft schuld dus de betekenis van bestanddeel (als culpa), als schuldvorm in de wet opgenomen, en als schuld in de zin van verwijtbaarheid.

Algemene opmerkingen over opzet

Opzet is de meest voorkomende schuldvorm. Het speelt ook een rol bij andere leerstukken, zoals poging (art. 45 Sr) en voorbereiding (art. 46 Sr).

Opzet is 'een kwestie van de door bewustzijn gedreven vrije wil'. Het gaat om willens en wetens handelen of nalaten. Er moet dus sprake zijn van zowel een doelgericht als een bewust element.

Er zijn verschillende variaties van opzet. Zo kan het gaan om de aanwezigheid van een terroristisch oorgmerk, 'wetende dat', of is er sprake van 'ingeblikt opzet', bijvoorbeeld bij het doen van een belofte. Dit impliceert al opzet.

In de delictsomschrijving ziet opzet alleen op die bestanddelen die in de omschrijving na het bestanddeel opzet vermeld zijn. De andere bestanddelen zijn dan geobjectiveerde bestanddelen. Ook kan er sprake zijn van bepaalde gevolgen die aan het opzet onttrokken zijn, bijvoorbeeld zware mishandeling met de dood tot gevolg. Het gevolg van overlijden hoeft dan niet opzettelijk te zijn.

Meestal hoeft er geen opzet op wederrechtelijkheid vastgesteld te worden, alleen opzet op de onderdelen van de delictsomschrijving. Dit wordt ook wel 'kleurloos opzet' genoemd.

Gradaties van opzet

De bovengrens van opzet is opzet als bedoeling. Je hebt een doel, en met het plegen van het misdrijf bereik je dat doel. Dit is zuiver of vol opzet. De ondergrens van opzet is voorwaardelijk opzet. Je beoogt iets anders dan het gevolg dat intreedt. Je aanvaardt echter bewust de aanmerkelijke kans dat dit ten laste gelegde gevolg intreedt.

Voorwaardelijk opzet is niet voldoende voor het bewijzen van de aanwezigheid van een oogmerk. Voor het bewijzen van de bestanddelen 'opzettelijk', 'wetende dat' en ingeblikt opzet is voorwaardelijk opzet meestal wel voldoende.

Voorwaardelijk opzet

De definitie hiervan: 'Bewust aanvaarden van de aanmerkelijke kans dat het ten laste gelegde gevolg zal intreden'. Er zijn dus drie elementen waaraan voldaan moet zijn.

• De aanmerkelijke kans: deze wordt over het algemeen bepaald met behulp van algemene ervaringsregels. De Hoge Raad maakt het erg afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Hij bekijkt vanuit het gedrag, de aard van het gevolg is niet relevant voor het bepalen of er een aanmerkelijke kans op dit gevolg was.
• Bewustzijn van deze aanmerkelijke kans: Het moet niet anders kunnen dan dat de verdachte op de hoogte was van de aanmerkelijke kans op het gevolg. Hiervoor mag meegenomen worden wat de gemiddelde mens in de gegeven omstandigheden zou weten.
• Het aanvaarden van die aanmerkelijke kans: Dit wordt vastgesteld aan de hand van wat er ten tijde van de gedraging in de verdachte omging. Hiervoor worden verklaringen van de verdachte en getuigen gebruikt. Ook de uiterlijke verschijningsvorm van sommige gedragingen kan dienen om aanvaarding vast te stellen.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen vragen behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen.