Van Zijl/Koppen (HR 24-05-1996, NJ 1996/685)

Onderwerp

Arbeidsovereenkomst onder ontbindende voorwaarde. Gesloten stelsel van het ontslagrecht;

(art.7:662 BW en verder, art 7:667 BW)

Rechtsvraag

Kan een ontbindende voorwaarde in de arbeidsovereenkomst geldig zijn?

Feiten

Van Koppen is gedurende 32 jaar in loondienst bij Van Zijl werkzaam geweest, laatstelijk in de functie van tuinbouwmedewerker. Van Zijl heeft in september 1994 zijn bedrijf verkocht en zijn bedrijfsactiviteiten gestaakt: daarmee zijn de werkzaamheden van Van Koppen komen te vervallen. In oktober 1994 heeft Van Zijl een verzoek tot ontbinding van de arbeidsovereenkomst ingediend. 

Op grond van de bedrijfsbeëindiging heeft de Kantonrechter het voornemen aan partijen kenbaar gemaakt om het verzoek toe te wijzen onder toekenning van een vergoeding aan Van Koppen van f.85000 bruto. Hierop heeft Van Zijl het verzoek tot ontbinding ingetrokken. Van Koppen vorderde vervolgens ook de ontbinding van de arbeidsovereenkomst, omdat er voor hem geen werk meer zou zijn. Van Zijl verdedigde zich tegen de schadevergoeding die Van Zijl zou krijgen door te stellen dat de arbeidsovereenkomst  een ontbindende voorwaarde had: hij zou met wederzijdse instemming eindigen wanneer het bedrijf verkocht zou worden. Daardoor zou de arbeidsovereenkomst niet meer ontbonden hoeven te worden (met de schadevergoeding die daarbij hoort), want zij hield door de verkoop van rechtswege op te bestaan.

Hoge Raad

Het is mogelijk dat een arbeidsovereenkomst van rechtswege eindigt wegens de vervulling van een ontbindende voorwaarde. Dit komt ook in HR 06-03-1992, NJ 1992, nr. 509 tot uitdrukking. Bij de vraag of dit het geval is, moet men echter in het hoofd houden dat het ontslagrecht een gesloten stelsel is. Een ontbindende voorwaarde die met dit stelsel redelijkerwijs niet te verenigen is, zal niet tot een beëindiging van rechtswege van de arbeidsovereenkomst kunnen leiden. Dit is om de werknemer bescherming tegen ontslag te geven.

Dit geval doet zich hier voor. Ook als de werkgever zijn bedrijf wil beëindigen met hij voor het ontslag van zijn werknemers toestemming van de regionale directeur voor de arbeidsvoorziening vragen. Want het zou niet met de ontslagbescherming stroken om als geldig aan te merken een ontbindende voorwaarde die, zoals in het onderhavige geval, erop neerkomt dat de arbeidsovereenkomst van rechtswege een einde neemt wanneer de werkgever zijn bedrijf zal hebben beëindigd. Art. 7:662 BW en verder verzetten zich daartegen.

Dit arrest schept weinig algemene rechtsregels. Het is heel gevalsgebonden: het verbiedt een ontbindende voorwaarde die bij verkoop en sluiting van een onderneming de arbeidsovereenkomst van rechtswege te laten eindigen. Abstraherend zegt het dat je de ontbindende voorwaarde nooit mag gebruiken om een wettelijk opzegverbod te omzeilen.