Introductie

Er kan sprake zijn van een autismespectrumstoornis (ASS) wanneer er sociale en communicatieve beperkingen zijn in combinatie met vreemd en/of repetitief gedrag dat gedurende het hele leven aanwezig is. Alleen ASS vertoont problemen in al deze domeinen. Bij veel mensen met ASS wordt comorbiditeit vastgesteld. Het is belangrijk om comorbiditeit goed in kaart te brengen, zodat de juiste behandeling kan worden gegeven. In dit artikel wordt gekeken naar comorbiditeit bij mensen met ASS met normale tot boven gemiddelde intellectuele capaciteiten.

Hoe ziet comorbiditeit bij iemand met ASS er uit?

Bij mensen met ASS kan een comorbide stoornis zich heel anders uiten dan bij mensen zonder ASS. Bepaalde kenmerkende symptomen van een comorbide stoornis zijn bij mensen met ASS soms niet zichtbaar. Dat kan komen door een gebrek aan cognitieve of communicatie vermogens, het niet kunnen begrijpen van bepaalde concepten, het hebben van een beperkt zelfinzicht, of het hebben van een beperkt vermogen tot vergelijking van het eigen gedrag met dat van leeftijdsgenoten. Om comorbiditeit bij iemand met ASS te kunnen vaststellen, moet een eerste beschrijving van het gedrag als uitgangspunt van het latere gedrag dienen. Bij mensen met ASS kan aan comorbiditeit worden gedacht wanneer er veranderingen zijn ten opzichte van het uitgangspunt en wanneer deze veranderingen zorgen voor zowel klinische beperking als verminderd adaptief gedrag.

Wat weten we over mensen met ASS en angststoornissen?

Bij mensen met ASS is het lastig om comorbiditeit met een angststoornis vast te stellen, doordat de comorbiditeit wellicht het gevolg is van een overlap in symptomen. Als men wel een angststoornis als comorbide stoornis vaststelt, zal dat eerder een specifieke angststoornis zijn dan een gegeneraliseerde angststoornis. Men moet daar zeer voorzichtig mee zijn, omdat mensen die lijden aan ASS een andere manier van informatieverwerking hebben en hun angsten vaak samenhangen met veranderingen in de omgeving. Ook bij het vaststellen van een obsessief-compulsieve stoornis moet men voorzichtig zijn. De behoefte dat alles gelijk blijft, cognitieve inflexibiliteit, sensorisch zoekgedrag en repetitief gebruik van objecten zijn gedragingen die ‘normaal’ zijn bij ASS en gemakkelijk worden verward met een obsessief-compulsieve stoornis.

Wat weten we over mensen met ASS en depressie?

Hoog functionerende mensen met ASS zijn redelijk goed in staat om hun gevoelens te communiceren, maar het blijft toch moeilijk voor hen om hun verdriet te tonen. Symptoomexpressie van depressie bij mensen met ASS is niet hetzelfde als symptoomexpressie van depressie bij mensen zonder ASS. Een symptoom dat specifiek kan zijn voor depressie bij iemand met ASS is het verlies van interesse in een onderwerp waar de betrokkene zich eerst heel veel mee bezig hield. Dit kan in eerste instantie lijken op een vooruitgang, maar bij een persoon met ASS is het een waarschuwingssignaal. Met betrekking tot bipolariteit is het lastig onderscheid te maken tussen de symptomen van ASS en de symptomen van bipolariteit (denk aan snel geïrriteerd zijn, veel praten, gebrek aan angst). Comorbide ASS en bipolaire stoornis worden veronderstelt zeer zeldzaam te zijn.

Wat weten we over ASS en ADHD?

Het is lastig onderscheid te maken tussen de sociale en communicatieve problemen die kenmerkend zijn voor ASS en de symptomen van ADHD. Beide stoornissen vertonen problemen in het luisteren naar en volgen van instructies, stil zitten, gestructureerd kunnen werken, veel praten en anderen onderbreken en op de beurt kunnen wachten. Het blijkt dat de bevindingen op groepsniveau nog te inconsistent zijn om daarmee iets te kunnen zeggen over individuele diagnostiek.