Samenvattingen: de beste jurisprudentie en arresten voor goederenrecht samengevat

Blaauboer/Berlips (HR 03-03-1905, W 1905, 8191)

Casus

D. Blaauboer, een makelaar woonachtig in Amsterdam, kocht in 1881 een aantal percelen bouwterrein. Bij de koop had hij met de verkoper, de heer Berlips, afgesproken dat er een weg zou worden aangelegd op de daarvoor bedoelde strook land. Toen die weg na een aantal jaren nog niet was aangelegd, besloot D. Blaauboer de heer Berlips hierop aan te spreken. De heer Berlips gaf aan dat hij de bedoelde strook land een aantal jaren geleden al had verkocht, waardoor de afspraak was overgegaan naar de nieuwe eigenaar.

De Hoge Raad moest dus bepalen of de vordering ook daadwerkelijk mee over is gegaan naar de nieuwe eigenaar, waardoor D. Blaauboer de vordering kan verhalen bij de koper van de bedoelde strook land. De Hoge Raad oordeelde dat als er sprake is van een persoonlijke afspraak, alleen de actieve zijde van de vordering

Coface Finanz/Intergamme (HR 21-03-2014, ECLI:NL:HR:2014:682)

Casus

Deze zaak betreft in cassatie de vraag of een in algemene inkoopvoorwaarden opgenomen cessieverbod moet worden uitgelegd als een onoverdraagbaarheidsbeding (met goederenrechtelijke werking) in de zin van artikel 3:83 lid 2 BW.

Hoge Raad

In zijn arrest van 17 januari 2003, NJ 2004, 281 (Oryx/Van Eesteren) heeft de Hoge Raad geoordeeld (kort gezegd) dat een verpandingsverbod zoals in die zaak aan de orde, ingevolge artikel 3:83 lid 2 BW niet leidt tot beschikkingsonbevoegdheid van de gerechtigde tot de vordering, maar tot niet-overdraagbaarheid van de vordering zelf. Een handeling in strijd met zo’n beding levert niet slechts wanprestatie van de schuldeiser tegenover zijn schuldenaar op, maar kan bovendien niet leiden tot een geldige overdracht of verpanding van die vordering. Noch het feit dat de cessionaris dan wel de pandnemer niet op de hoogte was van dat verbod, noch het bepaalde in artikel 3:36

Dépex/Curatoren van Bergel e.a. (HR 15-11-1991, NJ 1993, 316)

Relevante artikelen

Art. 3:4 lid 1/lid 2 BW.

Rechtsvraag

Wanneer kan apparatuur worden aangemerkt als bestanddeel van een onroerend goed?

Casus

Bergel BV koopt van Dépex BV diverse apparatuur voor haar farmaceutische fabriek. In de leveringsvoorwaarden heeft Dépex zich een eigendomsvoorbehoud toebedeeld: "De apparatuur blijft eigendom van Dépex, totdat Bergel BV volledig aan haar verplichtingen heeft voldaan". Als Dépex de apparatuur op een gegeven moment wil terugnemen, krachtens haar eigendomsvoorbehoud, verweert Bergel zich door te stellen dat de apparatuur door natrekking tot onzelfstandig onderdeel van de fabriek zijn geworden.

Kern

Het gaat erom wanneer de apparatuur kan worden aangemerkt als bestanddeel van het gebouw waarin de fabriek gevestigd is. Het gebouw moet worden aangemerkt als hoofdzaak. Bestanddelen van een hoofdzaak volgen namelijk goederenrechtelijk deze hoofdzaak, maar òòk met betrekking tot eigendomskwesties.

De critéria voor bestanddeelvorming blijken uit artikel 3:4

Dertiende penning (HR 20-02-2015, RvdW 2015, 346)

Feiten

In dit geschil speelt de vraag of de eisers op grond van het recht op de dertiende penning jegens verweerders aanspraak kunnen maken op betaling daarvan. Dit recht stamt uit de Middeleeuwen. De rechthebbende op de dertiende penning had bij iedere verkoop van grond aanspraak op een deel van de waarde van het grondstuk; de dertiende penning die moest worden betaald door de koper. In 1984 is bepaald dat het recht per 1 januari 2015 zou vervallen.

I.c. hebben de verweerders in 2009 grond gekocht waarop het recht van de dertiende penning van eisers rust. Om de betaling van de dertiende penning te omzeilen, zijn de verweerders met de verkoper overeengekomen dat de levering van de grond na opheffing van het recht op de dertiende penning plaats zou vinden. In de zaak die volgt claimen de eisers betaling van de

Gestolen caravan (Uitslag/Wolterink) (HR 14-11-1997, NJ 1998, 147)

Relevante artikelen

Art. 3:86 lid 3 sub a BW.

Rechtsvragen

Komt Wolterink bescherming toe op basis van art. 3:86 lid 3 sub a BW? Kortom: was hij daardoor beschikkingsbevoegd en heeft hij daardoor eigendom over kunnen dragen aan Uitslag?

Casus

Uitslag heeft een caravan gekocht van Wolterink. Wolterink had deze caravan daarvóór gekocht van Koster. Koster is een caravanhandelaar die handelde vanaf een bedrijfsterrein met daarop een twintigtal te koop staande caravans en een in een caravan gevestigd kantoortje. Er is in 1994 bekend geworden dat de bedoelde caravan is gestolen van E. Buitenhuis. Diens schadeverzekeraar heeft de caravan bij Uitslag opgeëist en deze heeft aan de vordering voldaan.  Uitslag wil de overeenkomst met Wolterink nu ontbinden op grond van het niet verschaffen van de eigendom door Wolterink.

Rechtbank

De rechtbank vindt het te ver voeren om Wolterink de bescherming

Het Eilandgebied Curaçao/Erven Boyé (HR 17-05-1985, NJ 1986/760)

Casus

AR-CU N.V. had een stuk grond op Curaçao verworven en had daarbij zich jegens de erven Boyé contractueel verplicht om voor bepaalde grondstoffen, indien uit de grond gewonnen, een vergoeding te betalen en bij doorverkoop van de grond dezelfde verplichting op te leggen aan haar koper en tevens te bedingen dat deze koper ditzelfde beding weer aan een latere koper zou opleggen (een zgn. ‘kettingbeding’). AR-CU N.V. verkocht vervolgens de grond aan het Eilandgebied Curaçao, zonder dit beding op te leggen en pleegde daarmee wanprestatie jegens de erven Boyé; Curaçao trok daarvan profijt.             

In de onderhavige zaak heeft Curaçao een verklaring voor recht gevorderd dat het niet eerbiedigen bedoelde beding rechtmatig is. 

Hoge Raad

Volgens de Hoge Raad heeft het hof ten onrecht geoordeeld dat Curaçao onrechtmatig heeft gehandeld door te profiteren van de wanprestatie van AR-CU

Hollander's Kuikenbroederij (HR 24-03-1995, NJ 1996, 158)

Relevante artikelen

Art. 5:16 BW.

Rechtsvragen

1. Bestaat het eigendomsvoorbehoud op de eieren nog nadat deze zijn uitgebroed tot kippen?

2. Dubbele levering bij voorbaat van de kippen. Welke levering bij voorbaat gaat voor?

Casus

Probleem in casus betreft Hollander's Kuikenbroederij, dat een bedrijf is dat eieren uitbroedt, kuikens fokt en deze ouder geworden beesten verkoopt. Daarvoor heeft Hollander een krediet gekregen bij de bank, waar tegenover de overdracht staat van het huidige en toekomstige pluimvee. Euribrid levert Hollander de eieren en tot zekerheid van betaling heeft Euribrid alle bestaande en toekomstige hennen in eigendom gekregen. Tevens heeft Euribrid een eigendomsvoorbehoud gemaakt op de eieren.

Hollander gaat echter failliet en het probleem dat zich voordoet is wie de eigendom van het pluimvee, en meer precies de hennen toebehoort. Euribrid richt samen met andere crediteuren een stichting op,

Immun’Âge/Neo-River  (HR 21-02-2014, ECLI:NL:HR:2014:415)

Casus

Neo-River fabriceert sinds 1993 het voedingssupplement FPP, dat in Europa wordt verkocht onder de naam “Immun’Âge”. Neo-River is in een distributieovereenkomst met Osata overeengekomen dat Osata het exclusieve recht van distributie van FPP toekomt. Op 1 maart 2003 heeft Osata een ‘subdistributieovereenkomst’ gesloten met Immum’Âge Europe ltd (IAE) voor het hele gebied waarvoor zij zelf tot distributeur was benoemd.

Neo-River heeft de distributieovereenkomst met Osata voortijdig beëindigd wegens wanprestatie van Osata. Osata heeft die beëindiging betwist en Neo-River aansprakelijk gesteld voor de schade die zou voortvloeien uit de niet-nakoming van de overeenkomst. Door de beëindiging kon Osata haar verplichtingen onder de overeenkomst met IAE namelijk niet nakomen. Osata heeft daarom, ter verzekering van de vordering die IAE op haar had, een stil pandrecht aan IAE verleend op de vordering die Osata op Neo-River had wegens haar vermeende wanprestatie. In 2010 is van de

Sogelease (HR 19-05-1995, NJ 1996, 119)

Relevante artikelen

Art. 3:84 lid 3, art. 3:92, art. 3:235, art. 3:237, art. 7A:1576h-1576x, art. 398 Rv.

Rechtsvraag

Is een ‘sale and leaseback-constructie nietig vanwege eventuele strijd met het fiduciaverbod?

Casus

Drukkerij De Zaaiers koopt in 1991 een aantal drukpersen van Mahez bv. De aankoop wordt gefinancierd door Sogelease door middel van een "sale and leaseback-constructie". Sogelease zou namens De Zaaiers de koopprijs aan Mahez BV betalen. Op 20 januari 1993 failleert De Zaaiers. De curator van De Zaaiers vindt nu dat de drukpersen geen eigendom zijn van Sogelease, daar er hier sprake is van zekerheidscessie. Dit kon onder het oude recht, doch in verband met artikel 3:84 lid 3 BW is dit in het nieuwe recht verboden.

Procesverloop: De curator heeft Sogelease voor de rechtbank van Amsterdam gedagvaard met als eis dat Sogelease slechts een bezitloos pandrecht op de drukpersen heeft.

Love-Love (Hinck/Van der Werff & Visser) (HR 14-02-1992, NJ 1993, 623)

Relevante artikelen

Art. 3:91, art. 3:92, art. 5:16 BW.

Rechtsvragen

Rechtsvraag 1: maakt het simpele feit dat een zaak bestemd is voor doorlevering, de vervreemder beschikkingsbevoegd?
Rechtsvraag 2: Indien er sprake is van een eigendomsvoorbehoud op een casco, gaat dit dan teniet door de afbouw van dit casco tot schip doordat er sprake is van zaaksvorming?

Casus

Het gaat om de eigendom van een schip. Een Duits bedrijf heeft opdracht gegeven voor de bouw van het casco.  Het casco van het zeiljacht is gebouwd door de verweerster in cassatie. Het casco is opgehaald bij verweerster en ergens anders naar toe gebracht om het af te maken. Het schip is nu in bezit van Hinck.

Verweerster heeft het casco gemaakt onder Smecoma-voorwaarden. Zij krijgen geen geld en zij beroepen zich op haar eigendomsvoorbehoud. Zij vorderen het schip

Mulder q.q./CLBN (HR 17-02-1995, NJ 1996, 471)

Casus

De casus van dit arrest betreft de rechtspositie van de stille pandhouder ten opzichte van de curator in faillissement. Rocco Mulder is in dit arrest de eisende partij en curator in faillissement van Connection Technology BV tegen de Credit Lyonnais Bank Nederland NV (CLBN).

Het probleem dat zich voordoet, is dat het failliete Connection Technology BV stil vorderingen heeft verpand aan CLBN, terwijl er hiervan geen mededeling is gedaan aan de schuldenaar.

Hoge Raad

Zolang geen mededeling van de verpanding aan de schuldenaar van de verpande vorderingen is gedaan, ontleent een pandgever – en in diens faillissement, de curator – aan artikel 3:246 lid 1 BW de bevoegdheid om ten behoeve van zichzelf de nakoming van stil verpande vorderingen te eisen en betaling daarvan in ontvangst te nemen. De pandhouder heeft geen aanspraak op afdracht van hetgeen de pandgever (curator)

Nebula (HR 03-11-2006, Nj 2007, 155)

Casus

Nebula B.V. had een bedrijfsruimte met twee bovenwoningen in de Goudbloemstraat 91 in eigendom. Bij onderhandse akte verkocht Nebula de economische eigendom van het pand op 24 december 1991 aan Donkelaar Supermarkt B.V.

Donkelaar verkocht daarna (met toestemming van Nebula) enkele dagen later de economische eigendom weer door aan een ander bedrijf, te weten Walton B.V.

Nebula ging op 24 maart 1999 failliet en tijdens het faillissement, verhuurde op 1 juli 2000 Walton de bovenwoning.

Gedurende de afwikkeling van het faillissement komen de curatoren er in 2001 achter dat de bovenwoning tot de boedel behoort. Daarom richten de curatoren zich tot Walton en verzoeken om de huurovereenkomst te kunnen inzien. De curatoren eisen dan dat de huurpenningen die vanaf 24 maart 1999 zijn ontvangen worden gestort op de faillissementsrekening. Daarnaast vorderen zij ontruiming van de bovenwoning omdat zij stellen dat de

Ontvanger/De Jong (HR 20-02-2009, ECLI:NL:HR:2009:BG7729)

Casus

In de onderhavige zaak zijn beslagen gelegd op machines, die vervolgens zijn verkocht en geleverd. Zowel de vervreemder als de verkrijger gaat failliet. De Ontvanger heeft in zijn hoedanigheid van executoriaal beslaglegger op grond van artikel 481 Rv verzocht om benoeming van een rechter-commissaris voor het treffen van een rangregeling.

Gerechtshof

Het hof heeft dit verzoek verworpen omdat het van oordeel is dat de Ontvanger door het faillissement van de beslagenen aan zijn bevoegdheid van beslaglegger niet langer de bevoegdheid kan ontlenen om een rangregeling te verzoeken en eventuele rechten van de Ontvanger als crediteur van de beslagenen daarom nog slechts door de curator van de beslagenen kunnen worden uitgeoefend.
In cassatie wordt dit oordeel bestreden met een beroep op de blokkeringsregel van artikel 453a lid 1 Rv en een beroep op artikel 3:90 lid 2 BW.

Hoge Raad

Een beslag

Postgirodienst (HR 10-01-1975, LJN AB4313; NJ 1976/249)           

Door in artikel 53 de woorden ‘voortvloeien uit handelingen vóór de faillietverklaring verricht’ te gebruiken, heeft de wetgever weliswaar de mogelijkheid van verrekening geopend voor het geval een schuldeiser van de boedel aan deze een schuld heeft die, hoewel zij niet vóór de faillietverklaring is ontstaan, uit de afwikkeling van een vóór de faillietverklaring tot stand gekomen rechtsbetrekking voortvloeit, maar hieraan mag niet een zo ruime strekking worden toegekend, dat zij van toepassing zouden zijn in alle gevallen, waarin een schuld die ontstaan is na de faillietverklaring ‘enig verband’ met een voordien gesloten overeenkomst houdt. Met name kan van toepassing geen sprake zijn, indien de rechtstreekse oorzaak van het ontstaan van de schuld ligt in een na de faillietverklaring verrichte rechtshandeling van een derde – zoals in het onderhavige geval de opdrachten tot overschrijving aan de Girodienst –

Rabobank/Knol q.q. (HR 12-07-2002, ECLI:NL:HR:2002:AE3387)

Casus

I.c. gaat het om aanspraken van een stil pandhouder op hetgeen buiten of voorafgaande aan faillissement is betaald op een rekening van de pandgever.

Op 31 augustus 1993 is aan Veil Interaktieve televisie B.V. surséance van betaling verleend, welke surséance is gevolgd door een faillietverklaring op 14 september 1993. Mr. Knol is tot bewindvoerder onderscheidenlijk curator benoemd.

De curator heeft de Rabobank gedagvaard voor de Rechtbank te Utrecht en gevorderd dat voor recht wordt verklaard dat de bank onbevoegd de bij haar aangehouden bankrekening van Veil IT heeft gedebiteerd en derhalve aan de curator verschuldigd is een bedrag gelijk aan het totaal van de debiteringen, vermeld op afschrift nummer 16 van 30 augustus 1993, althans een door de Rechtbank in goede justitie te bepalen bedrag verschuldigd is, en dat tevens voor recht wordt verklaard dat de bank aan de curator de wettelijke

Texeira De Mattos (HR 12-01-1968, NJ 1968, 274)

Onderwerp

Indvidualiseerbaarheid: het aantonen op welke individuele zaak je een recht pretendeert (een van de kernmerken van goederenrechtelijke rechten). Eigendom art. 5:1 BW

Casus

Vier aandeelcertificaten waren door eisers in bewaring gegeven aan de bank. Bij het faillissement van die bank werd eenzelfde aantal aandeelcertificaten aangetroffen. Ze hadden echter deel uitgemaakt van een telkens wisselende effecten voorraad zonder dat er nummers waren genoteerd. De revindicatie van de bewaargevers mislukte, omdat ze niet konden bewijzen dat de aangetroffen certificaten ook daadwerkelijk de in bewaring gegeven certificaten waren. Slechts een concurrente vordering resteerde.

Rechtsvragen

Hadden bepaalde personen eigenaarsrechten kunnen doen gelden m.b.t. toondereffecten, die zich onder een failliete bank of commissionair bevinden, kan men onderscheiden aan de hand van verschillende, elkaar deels doorkruisende criteria, namelijk:

• Heeft de bank het effect van de revindicerende cliënt in bewaring gekregen of heeft zij

WUH-Emmerig q.q. (HR 30-01-1987, NJ 1987, 530)

Casus

In 1983 wordt het faillissement van de commanditaire vennootschap Onex uitgesproken en Mr. Emmerig wordt tot curator benoemd. Tot de boedel behoort onroerend goed, die Onex aan derden verhuurde, en waar een hypotheek op is gevestigd bij WUH (bank). Onex had vóór het faillissement het recht op de huurpenningen aan WUH overgedragen.

De curator Emmerig en WUH hebben nu een meningsverschil over de vraag of de huurpenningen die na de faillissementsdatum verschijnen, in het faillissement vallen of aan WUH toekomen.

Rechtsvraag

Moeten na faillissement te verschijnen huurtermijnen als toekomstig worden beschouwd?

Hoge Raad

Volgens de Hoge Raad is het ontstaan: 'afhankelijk van toekomstige, vooralsnog onzekere, gebeurtenissen waaronder in het bijzonder de daadwerkelijke verschaffing van het huurgenot, onderscheidenlijk het na de faillietverklaring nog resterende deel van het huurgenot, waarvoor de betreffende termijn de tegenprestatie vormt.'

Naast huurtermijnen vallen hieronder ook vorderingen uit

Zeeland Aluminium Company (HR 14-08-2015, ECLI:NL:HR:2015:2192)

Onderwerp

Het aanwijzen van een hoofdzaak en het ontstaan van een nieuwe zaak bij vermenging van verpande en niet-verpande zaken.

Relevante wetsartikelen

Artikel 5:14 jo 5:15 BW.

Casus

Glencore heeft een stil pandrecht gevestigd op een voorraad aluminium van Zalco. Zalco wordt failliet verklaard. De curatoren hebben met ZSP, UTB en NB (hierna: NB c.s.) een overeenkomst gesloten met betrekking tot de verkoop van een aantal bedrijfsonderdelen van Zalco. Glencore wil haar pandrecht op de voorraad aluminium executeren, maar NB c.s. stelt dat het op het aluminium rustende pandrecht teniet is gegaan, dan wel door natrekking door de ovens waarin het aluminium zich bevond, dan wel door vermenging met het nadien geproduceerde, niet-verpande, aluminium, waarbij het niet-verpande aluminium als hoofdzaak moet worden aangemerkt.

Hoge Raad

Artikel 5:15 jo 5:14 BW zijn enkel van toepassing als één van de vermengde zaken als hoofdzaak