Wat is ziek, wat is gezond?

Het is lastig om te bepalen wat we als ziekte moeten beschouwen en wat niet. Er is een verschil tussen ziek zijn (objectief vastgesteld) en ziek voelen (subjectieve ziektebeleving). Ziektebeelden veranderen ook: wat vroeger als ziek werd beschouwd (bijvoorbeeld homoseksualiteit) wordt dat nu niet meer. Een ziektelabel is voor individuen belangrijk voor financiële en sociale redenen, maar ook om te weten hoe we met de problemen om moeten gaan. De begrippen ziekte en gezondheid worden nog vaak gebruikt om te proberen het medische domein te begrenzen, in bijvoorbeeld ziekenhuizen. Ook is het moeilijk een definitie te geven aan ‘gezondheid’. Er zijn 3 visies:

• Gezondheid = afwezigheid van ziekte
• Gezondheid = een toestand van volledig welzijn
• Gezondheid = het vermogen tot adaptatie

Er zijn ook 3 visies op wat ziekte is:

• Boorses Naturalistische theorie: ziekte en gezondheid moet afgemeten worden aan het statistisch en biologisch gezien normaal functioneren. Biologische doelen: overleving en reproductie. Voordeel: toepasbaar op andere soorten. Nadeel: levert problemen op als het gaat om gedrag of mentaal functioneren. Houdt geen rekening met hoe de ziekte iemands leven beïnvloedt. Ook komt het niet overeen met het volledige beeld: aderverkalking is volgens de theorie van Boorses geen ziekte, maar bijvoorbeeld een statistisch gezien afwijkend postuur wel.
• Nordenfelts normativistische theorie: neemt een subjectieve invalshoek. Ziekte = onvermogen om essentiële persoonlijke doelen te bereiken die voor geluk zorgen. De ervaren hinder = illness, de mentale processen die illness veroorzaken = disease. Nadeel: het hangt van de subjectieve waarden en doelen af wat als ziekte beschouwd moet worden. Voordeel: er wordt gekeken naar de hele mens en unieke persoon en laat duidelijk zien dat ziekte iets anders is voor mensen dan voor dieren.
• Sociaal-constructivisme: wat ziekte is wordt bepaald door de maatschappij en wat daar als goed of slecht gezien wordt. De definitie van ziekte valt niet vast te stellen zonder maatschappelijke context. Deze benadering erkent de invloed van sociale, technologische en economische factoren (bijvoorbeeld de farmaceutische industrie). Laat (in tegenstelling tot de andere visies) de sociale context van een ziektebeeld zien (dyslexie in onze samenleving is een last, maar in een ongeletterde stam niet).

Het maakt uit welke visie gehanteerd wordt, omdat:

• Wat ziekte is wordt vanuit de drie geschetste kaders anders gezien
• De drie visies wijzen verschillende oplossingsrichtingen aan (naturalistisch: biologische behandeling, normativistisch: hoe worden de doelen gehinderd? Sociaal-constructivisme: wordt gekeken naar de normen en waarden in diagnostische criteria en sociale omgeving).

Meer over de samenvatting

• Dit is een samenvatting van het artikel 'Wat is ziek, wat is gezond?' van Maartje Schermer. (Schermer, M., Boenink, M., & Meynen, G. (2013b). Wat is ziek, wat is gezond? Komt een filosoof bij de dokter. Denken over gezondheid en zorg in de 21e eeuw., 115–128.)
• Jaar van samenvatting : 2020
• Meer artikelen en meer lezen: zie verder op de pagina