Mangold (HvJ 22-11-2005, Zaak C-144/04)

Casus

De heer Mangold, toen 56 jaar, sloot in juni 2003 een arbeidsovereenkomst met advocaat Helm voor een bepaalde periode. De Duitse wetgeving stelt dat met oudere werknemers alleen arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd zijn toegestaan. Tijdens de omzettingsperiode van de richtlijn betreffende gelijke behandeling in arbeid en beroep, wijzigde men de leeftijdsgrens voor oudere werknemers van 58 naar 52 jaar.

Het gaat hier dus om een leeftijdsgrens in een Duitse wettelijke maatregel van nationaal werkgelegenheidsbeleid. Deze maatregel hield in dat geen rechtvaardiging voor een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd nodig was als deze werd gesloten met werknemers van 52 jaar en ouder. De reden voor de Duitse wetgever was verlaging van de bescherming van deze werknemers met als doel hun arbeidsparticipatie te vergroten. De heer Mangold was van mening dat zo’n verlaging van bescherming o.a. in strijd is met het verbod op discriminatie naar leeftijd uit de Richtlijn 2000/78/EG.

De Duitse rechter (Arbeitsgericht München) stelde het Hof een aantal prejudiciële vragen. Een van de vragen betrof de uitleg van art. 6 lid 1 Richtlijn en de noodzaak en mate van toetsing van de objectieve rechtvaardiging voor leeftijdscriteria in nationaal werkgelegenheidsbeleid. Verder wilde de Duitse rechter weten of de nationale rechter een met het EG-recht strijdige bepaling buiten toepassing moet laten.

Hof van Justitie

Het Hof stelt dat een fundamenteel recht op gelijke behandeling op grond van leeftijd dat de nationale autonomie van lidstaten op gebied van arbeidsmarkt- en werkgelegenheidsbeleid en beroepsopleiding inperkt wordt. De nationale wetgever moet haar wetgeving die leeftijdscriteria bevat aan een strikte objectieve rechtvaardigingstoets onderwerpen (art. 6 lid 1 Richtlijn). Hierbij moet de proportionaliteit van de maatregel strikt worden getoetst. Het Hof stelt ook dat het van belang is dat het evenredigheidsbeginsel wordt gevolgd. Er moet een evenwicht tussen eisen van het beginsel van gelijke behandeling en van het beoogde legitieme doel bestaan. Verder moet het voldoen aan de eis van subsidiariteit.

Nationale rechters moeten wetgeving in strijd met communautaire recht buiten toepassing laten en zo de volle werking van het algemene beginsel van non-discriminatie op grond van leeftijd te verzekeren.

Het Hof stelt uitdrukkelijk dat de nationale rechter wetgeving die in strijd is met de richtlijn buiten toepassing moet laten. Het doel is dus meestal niet het probleem (nationaal arbeidsmarkt en werkgelegenheidsbeleid is op zich een legitiem doel), maar het hanteren van een leeftijdsgrens moet wel passend (proportioneel) zijn. Deze overweging moet worden gemaakt bij het hanteren van leeftijdscriteria

Deze Duitse wet is volgens het Hof in strijd met de richtlijn gelijke behandeling in arbeid en beroep. Daaraan kan niet afdoen dat op het moment waarop Mangold de overeenkomst sloot, de omzettingstermijn voor de richtlijn nog niet was verstreken en dat het om een tijdelijke maatregel ging. De richtlijn verplicht de lidstaten om de regelgeving aan te passen aan het voorgeschreven resultaat. Dat wil zeggen dat tijdens de omzettingstermijn geen maatregelen mogen worden getroffen die onverenigbaar zijn met de doelstellingen van de richtlijn.

In het Mangold arrest stelt het Hof vast dat de nationale rechters gehouden zijn de volle werking van algemene beginselen van gemeenschapsrecht te verzekeren.