Van de Steeg/Rabobank (HR 08-02-2013, NJ 2014/497)

Feiten

Eisers hadden vanaf het najaar 1997 tot de herfst 2002 via Rabobank belegd in aandelen en gehandeld in opties. Zij hebben in die periode vrij vaak (soms dagelijks, soms wekelijks) transacties door Rabobank laten uitvoeren. Tussen Rabobank en de eisers bestond een beleggingsadviesrelatie. In de genoemde periode hebben eisers grote verliezen geleden.

Eisers vorderen in deze procedure schadevergoeding wegens het tekortschieten van Rabobank in de nakoming van haar zorgplicht jegens eisers, in het bijzonder doordat zij bij het aangaan van de relatie eisers onvoldoende heeft geïnformeerd over de risico's verbonden aan het beleggen (in opties) en zij zich ook niet een goed beeld heeft gevormd omtrent de kennis, ervaring en doelstellingen van eisers. Bij de uitvoering heeft Rabobank onjuiste adviezen verstrekt, heeft zij niet gewaarschuwd voor de gevolgen van bepaalde transacties en heeft zij evenmin actief ingegrepen op momenten dat dit wellicht nodig was. De rechtbank en het Hof hebben de vorderingen afgewezen omdat eisers niet, zoals art. 6:89 BW voorschrijft, binnen bekwame tijd hebben geprotesteerd.

Hoge Raad

In cassatie gaat het om de aanvang en de lengte van de klachttermijn van art. 6:89 BW en om de vraag of het hof ten onrechte heeft geoordeeld dat een bepaalde terughoudendheid om een beroep op art. 6:89 BW te honoreren op zijn plaats is. De Hoge Raad behandeld de onderzoeks- en klachtplicht van art. 6:89 BW en art. 7:23 BW en oordeelt dat het kennelijke oordeel van het hof dat in ieder geval de bekendheid van eisers met de geleden verliezen in de herfst van 2002 aanleiding diende te zijn tot een onderzoek naar de eventuele gebrekkigheid van de prestatie van Rabobank en dat zodanig onderzoek eind 2002 gereed had moeten zijn, althans zodanig gevorderd dat eisers de bank daaromtrent hadden kunnen en moeten informeren, zonder nadere toelichting onbegrijpelijk is. De enkele omstandigheid dat verliezen zijn geleden, voor de belegger nog geen reden te zijn om te veronderstellen dat de bank is tekortgeschoten in haar dienstverlening dan wel om naar zodanig tekortschieten onderzoek te doen.

Art. 6:89 BW vergt een waardering van belangen door de rechter, waarbij zowel het belang van de schuldeiser bij de handhaving van zijn rechten in aanmerking wordt genomen, als het belang van de schuldenaar dat zou worden geschaad doordat de schuldeiser niet binnen bekwame tijd heeft geprotesteerd tegen de gebrekkige prestatie. Hierbij speelt het tijdsverloop tussen het moment waarop het gebrek in de prestatie is ontdekt of redelijkerwijs had moeten worden ontdekt en de klacht weliswaar een belangrijke, maar geen doorslaggevende rol. De enkele omstandigheid dat het lang heeft geduurd voordat de cliënt heeft geklaagd, zonder dat daarbij de overige omstandigheden van het geval worden betrokken, zoals de aan- of afwezigheid van nadeel bij de bank door het tijdsverloop, is ontoereikend voor een succesvol beroep op art. 6:89 BW. In dat licht is onjuist dat (zoals het Hof heeft geoordeeld) een fors tijdsverloop slechts onder bijzondere omstandigheden niet leidt tot verval van het recht om een beroep te doen op een gebrek in de prestatie.

Conclusie

Art. 6:89 BW stelt een onderzoeks- en klachtplicht van de schuldeiser voor alle verbintenissen (ook beleggingsadviesrelaties). De vraag of aan deze onderzoeks- en klachtplicht is voldaan, is afhankelijk van alle omstandigheden van het geval. Hierbij is van belang of de schuldenaar nadeel lijdt doordat de schuldeiser laat heeft geklaagd. De tijd tussen het bekend worden van het gebrek en de klacht is wel een belangrijke factor, maar is niet doorslaggevend. Bij beleggingsadviesrelaties geldt op grond van art. 6:89 BW op de (particuliere) klant pas een onderzoeksplicht naar vraag of de bank aan haar zorgplicht heeft voldaan, als de klant van die zorgplicht op de hoogte is en gerede aanleiding heeft te veronderstellen dat de bank daarin kan zijn tekortgeschoten.